ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη, η νεότερη ιστορία των Βαλκανίων είναι γραμμένη με αίμα. Από το ρόλο της περιοχής στην έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μέχρι την κατοχή και την αντίσταση στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο,  και τις μάχες και τη βαρβαρότητα που επακολούθησε ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας, οι άνθρωποι της περιοχής αυτής έχουν υποφέρει αρκετά. Πριν από λίγες μέρες όμως ο Ιβιτσα Ντάτσιτς και ο Χασίμ Θάτσι αποφάσισαν να χειριστούν το ζήτημα διαφορετικά. Μετά από έξι μήνες απευθείας συζητήσεων, οι πρωθυπουργοί της Σερβίας και του Κοσόβου συμφώνησαν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους.

Ωστόσο, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε: αυτό δεν είναι το τέλος της διαδρομής. Είναι απλώς μια στιγμή αποφασιστικής σημασίας, όπου δυο γενναίοι άνθρωποι επέλεξαν το δρόμο της ειρήνης. Δεν ήταν κάτι που περίμεναν πολλοί, όταν έξι μήνες πριν είχα καλέσει στο γραφείο μου στις Βρυξέλλες τον κύριο Θάτσι και τον κύριο Ντάτσιτς. Δεν είχαν συναντηθεί ποτέ ξανά. Η πρώτη τους συνάντηση διήρκεσε μία ώρα κι ο σκοπός της ήταν όχι να διευθετηθούν οι τυχόν διαφορές τους, αλλά να δούμε αν ειχε έρθει ο καιρός για έναν μόνιμο διάλογο ανάμεσα στις δυο πλευρές.

Προσωπικά το πίστευα, αλλά κυρίως το πίστευαν οι δυό τους. Ακολούθησαν άλλες εννέα συναντήσεις, πολλές εκ των οποίων διήρκεσαν μέχρι και 14 ώρες, κάποιες φορές με ένταση. Στο τέλος και οι δύο πλευρές βρήκαν κοινό έδαφος στο ζήτημα του επιπέδου της αυτονομίας των Κοσοβάρων Σέρβων. Απομένουν πολλά ακόμη να κάνουμε ώστε η συμφωνία αυτή να γίνει πραγματικότητα. Θεωρώ όμως πως, τους τελευταίους έξι μήνες, πήραμε τέσσερα σημαντικά μαθήματα:

Πρώτον, πως μια γενναία ηγεσία είναι ζωτικής σημασίας για να καταφέρει κάποιος να αλλάξει κάτι. Η φυσιολογική κατάσταση της πολιτικής, ως έννοια, είναι να εκμεταλλεύεται τις διαχωριστικές γραμμές και να προκαλεί διαφορές. Η ειρηνευτική διαδικασία αφορά στην αναζήτηση κοινού εδάφους για συνομιλίες και στον σχεδιασμό ενός κοινού μέλλοντος. Τους τελευταίους έξι μήνες παρατήρησα ανθρώπους από το Βελιγράδι και την Πρίστινα να μεταμορφώνονται από πολιτικοί σε ειρηνοποιούς. Ήξεραν ότι έπαιρναν μεγάλα ρίσκα, αλλά προς τιμήν τους, δεν αποθαρρύνθηκαν. 

Δεύτερον, η Ευρώπη σήμερα είναι μια «ακατάστατο» περιοχή καθώς διαθέτει πολλαπλές ταυτότητες που δεν ταιριάζουν πάντα αρμονικά μέσα στην απλή έννοια του κράτους που μας κληροδότησε ο 19ος αιώνας. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις σήμερα είναι να αναγνωρίσουμε την «ακαταστασία» αυτή και να βοηθήσουμε ανθρώπους με διαφορετικές ταυτότητες να βρούν τρόπους ώστε να μοιραστούν τον ίδιο χώρο μέσα σε κλίμα αμοιβαίου σεβασμού. Τότε μόνο θα αδράξουμε το πραγματικό μας βραβείο: τον εορτασμό της διαφορετικότητάς μας.

Τρίτον, η Ε.Ε. μπορεί να συμβάλλει ώστε η διαφορετικότητα να λειτουργήσει προς όφελος όλων μας. Σύμφωνοι, η Ε.Ε. έχει τα μειονεκτήματα της, αφού αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες. Αλλά γενικά λειτουργεί σωστά, γι' αυτό και οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης ήθελαν να ενταχθούν σε αυτήν, όπως τώρα το Κόσοβο και η Σερβία. Και η συμφωνία της περασμένης εβδομάδας θα τους δώσει ακριβώς αυτή τη δυνατότητα.

Τέταρτον, μπορεί η ισχύς, τόσο η οικονομική, όσο και, ενίοτε, η στρατιωτική, να είναι αναγκαία. Αλλά ακόμη πιο χρήσιμη είναι η λεγόμενη «ήρεμη δύναμη». Η Ε.Ε. συνεχίζει να προσελκύει νέα μέλη όχι μόνο για την υποστήριξη των θέσεων εργασίας και των επενδύσεων, αλλά κι επειδή αυτά διαθέτουν αξίες κι αρχές, όπως η ελευθερία κι η δημοκρατία, που εμπνέουν ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Η «ήρεμη δύναμη» απαιτεί φαντασία, την ίδια φαντασία που επέδειξαν ο Ιβιτσα Ντάτσιτς και ο Χασίμ Θάτσι όταν ήρθαν στο γραφείο μου.

Κι εδώ ακριβώς εδράζεται η δική μου ελπίδα - και λέω «ελπίδα», επειδή ακόμη δεν αποτελεί βεβαιότητα. Τα τελευταία εκατό χρόνια, τα Βαλκάνια έγιναν γνωστά ως η κοιτίδα του πολέμου. Από εδώ και στο εξής ας γίνουν γνωστά ως η κοιτίδα της ειρήνης.

Κάθριν Άστον