ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ

Αγαπητοί Φίλοι του Ιστολογίου μας,

Επειδή αυτές τις ημέρες πολλά γράφονται και λέγονται σχετικά με την επερχόμενη Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας και συγκεκριμένα για τις Εκλογές Μητροπολιτών των λεγομένων "Νέων Χωρών" θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε γι΄αυτό το ιδιότυπο εκκλησιαστικό καθεστώς και εξηγούμαι:

Το σημερινό ιδιότυπο εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης και τον tezkere του 1923, προέκυψε από παρανόησή του ή λόγω μεθοδευμένου ιστορικού ψεύδους; Το θέμα των Μητροπόλεων των Νέων Χωρών έρχεται συχνά – πυκνά στην επιφάνεια με την εμπλοκή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Εκκλησία της Ελλάδος.Τι είναι οι Νέες Χώρες; Ποιο είναι το εκκλησιαστικό καθεστώς τους; Πώς προέκυψε αυτό το εκκλησιαστικό καθεστώς; 

Με αυτήν, η Ελλάδα εξασφάλισε το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, τη νότια Ήπειρο, σημαντικά νησιά στο Βόρειο και Ανατολικό Αιγαίο (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία) και την Κρήτη. Τα εδάφη αυτά ονομάστηκαν «Νέες Χώρες» σε αντιδιαστολή με την Παλαιά Ελλάδα, που αποτελούσε την ελληνική επικράτεια πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους.Οι λεγόμενες «Νέες Χώρες» είναι οι νέες περιοχές που προσαρτήθηκαν στο παλιό ελληνικό κράτος μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους βάσει της Συνθήκης του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913).

Καθοριστικός παράγοντας για την εφεξής πορεία των μητροπόλεων των Νέων Χωρών υπήρξε ο πανευρωπαϊκός (Α΄Παγκόσμιος) Πόλεμος, κατά τα χρόνια του οποίου (1914-18) διακόπηκε κάθε επικοινωνία µε την Τουρκία. Γεγονός που καθιστούσε αδύνατη τη συμμετοχή των μητροπολιτών των Νέων Χωρών στη σύνοδο και στα συνοδικά όργανα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 

Ο περιορισμός αυτός αποδεικνυόταν εξαιρετικά κρίσιμος, δεδομένου ότι:Η Ορθόδοξη Εκκλησία λειτουργεί συνοδικά σε όλα τα επίπεδα και δεν νοείται κανονικός επίσκοπος να μην είναι μέλος της συνόδου της Εκκλησίας του. Η κατάσταση αυτή οδήγησε τους μητροπολίτες των Χωρών σε μακρές συζητήσεις και διάφορες συνεννοήσεις κατά τις οποίες εκδηλώθηκαν σχέδια για:

(α).χειραφέτηση των Νέων Χωρών από το Πατριαρχείο και 

προσάρτησή τους στην Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά και

(β).για πλήρη απόσχιση από το Πατριαρχείο και ίδρυση

 «αυτοτελούς και ανεξάρτητης Εκκλησίας» των Νέων Χωρών.

Τα πράγματα χειροτέρεψαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν οι τουρκικές αρχές, προφασιζόμενες τη νέα κατάσταση που δημιουργούσε η Συνθήκη της Λωζάννης, αποφάσισαν να εκδώσουν τον πολύκροτο Τεσκερέ της Νομαρχίας Κων/πολης (1092/6 Δεκ.1923) που όριζε όπως τουλάχιστον διαδόθηκε τότε ότι εφεξής τόσο ο Πατριάρχης όσο και τα μέλη της πατριαρχικής συνόδου έπρεπε να είναι Τούρκοι υπήκοοι και να υπηρετούν σε τουρκικό έδαφος.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, αφαιρέθηκε αυτόματα από τους μητροπολίτες των Νέων Χωρών και, φυσικά, από όλους τους άλλους εκτός Τουρκίας υπηρετούντες ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου η δυνατότητα συμμετοχής τους στη σύνοδο και στα συνοδικά όργανα του Πατριαρχείου. Το ζήτημα προσλάμβανε τώρα σοβαρότερες διαστάσεις.

Το Πατριαρχείο, για να προλάβει προφανώς την εκδήλωση σοβαρών–σοβαρότερων των προηγουμένων– αποσχιστικών κινήσεων μεταξύ των μητροπολιτών των Νέων Χωρών, αναγκάστηκε να δώσει λύση στο θέμα με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη του 1928.

Με αυτήν το Πατριαρχείο παραχωρούσε «επιτροπικώς» τη διοίκηση των μητροπόλεων των Νέων Χωρών και την υπό όρους εκλογή των μητροπολιτών τους στην Εκκλησία της Ελλάδος, εξασφαλίζοντας έτσι και τη συμμετοχή των μητροπολιτών τους στη Σύνοδο της Εκκλησίας αυτής.

Δηλαδή, με αυτόν  τον «διακανονισμό» οι μητροπολίτες των Νέων Χωρών έγιναν συνοδικοί της Ελλαδικής Εκκλησίας, αλλά αποκλείστηκαν από τη Σύνοδο του Πατριαρχείου στο οποίο ανήκαν και συνεχίζουν να ανήκουν κανονικο-δικαιοδοσιακά. Βασική  πηγή για τη μελέτη  του όλου θέματος αποτελεί φυσικά ο παραπάνω Τεσκερές στον οποίο παραπέμπουν όλοι οι δημοσιογράφοι, μελετητές, υπουργεία και γενικά η «κατεστημένη» σχετική  βιβλιογραφία.

Ωστόσο, το πρωτότυπο και ακριβές κείμενο του Τεσκερέ παραμένει άγνωστο ή τουλάχιστον «δυσεύρετο» μέχρι σήμερα. Από ελληνική μετάφραση – που μάλλον προέρχεται από το ίδιο το Πατριαρχείο– γνωρίζουμε ότι το τουρκικό αυτό κυβερνητικό έγγραφο ορίζει τα εξής:  

«Είναι ανάγκη, όπως κατά τας εν Τουρκία διεξαχθησομένας πνευματικάς και θρησκευτικάς εκλογάς, οι εκλογείς ώσιν υπήκοοι Τούρκοι και έχουσι καθήκοντα πνευματικά εντός της Τουρκίας κατά την εκλογήν, το δε εκλεγησόμενον πρόσωπον έχη αυτά τα προσόντα».

Αναφέρεται δηλαδή ειδικά στην εκλογή του Πατριάρχη και στους εκλέκτορες μητροπολίτες. Δεν γίνεται κανένας λόγος για την υπηκοότητα που έχουν ή πρέπει να έχουν τα μέλη που συμμετέχουν στην τακτική (διαρκή) Σύνοδο. Η οποία συνέρχεται κατά διαστήματα προκειμένου να εξετάσει τα τρέχοντα θέματα της Εκκλησίας (και όχι να ασχοληθεί με εκλογή Πατριάρχη).

                                                                                                

Η άποψη αυτή δεν φαίνεται χωρίς ερείσματα, αν μάλιστα λάβει ο μελετητής υπόψη ότι κατά καιρούς υπήρξαν εκτός Τουρκίας ιεράρχες του Πατριαρχείου που ζήτησαν την εκ περιτροπής συμμετοχή στην πατριαρχική Σύνοδο όλων ανεξαίρετα των μητροπολιτών του Πατριαρχείου, είτε υπηρετούσαν εντός της Τουρκίας είτε έδρευαν εκτός.

Πώς ζητούσαν μια τέτοια διευθέτηση, αφού  υποτίθεται – ο Τεσκερές το απαγόρευε; Αλλά και το 2004, πώς  αφού ο Τεσκερές το απαγόρευε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, πιεζόμενος προφανώς από απαιτητικούς μητροπολίτες του Θρόνου, αναδιάρθρωσε – με μια απλή απόφαση – τη Σύνοδο του Πατριαρχείου καλώντας ως μέλη της και μητροπολίτες εδρεύοντες εκτός Τουρκίας; 

Όλα δείχνουν πως ο Τεσκερές ήταν άσχετος με το θέμα της σύνθεσης της τακτικής (διαρκούς) Συνόδου του Πατριαρχείου. Παρανοήθηκε το τουρκικό κείμενο; Πολλοί κληρικοί υποστηρίζουν ότι η παρανόηση ήταν σκόπιμη, έγινε δηλ. για να αποκλειστούν οι πολλοί και να παραμείνει η εξουσία στα χέρια των ολίγων του Φαναρίου που κατά τα πρώτα εκείνα χρόνια αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή αγωνιούσαν για την τύχη και το εκκλησιαστικό τους μέλλον.

Ποια είναι η πραγματικότητα; Αυτήν δεν θα τη μάθουμε ποτέ με βεβαιότητα. Αλλά ολόκληρη η μετέπειτα εξέλιξη του συνοδικού θεσμού στο Πατριαρχείο, δηλαδή η σύνθεση και λειτουργία της πατριαρχικής  Συνόδου επί 90 και τόσα χρόνια μετά το 1923, δεν αφήνει να διαφανεί κάτι που να απέχει πολύ από τη σκόπιμη παρανόηση του πολύκροτου Τεσκερέ.

Ο σημερινός μελετητής, αλλά γενικά και κάθε σοβαρός παρατηρητής των εκκλησιαστικών πραγμάτων, δεν μπορεί να αποφύγει το ερώτημα σχετικά με το ποια θα ήταν σήμερα η εκκλησιαστική κατάσταση στις Νέες Χώρες αν δεν είχε μεσολαβήσει η παραπάνω επεξηγηματική «παρανόηση» του Τεσκερέ ή όπως οι περισσότεροι πιστεύουν– αυτό το «ιστορικό ψεύδος».

Αν δεν γινόταν η μοιραία «παρανόηση», θα υπήρχε λόγος για μια Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη, όπως εκείνη του 1928, που διαμόρφωσε την κατάσταση όπως τη βιώνουμε σήμερα; Το ερώτημα γίνεται ακόμη επιτακτικότερο όταν ο ιστορικός ερευνητής λάβει υπόψη το γεγονός ότι, την ώρα που εκκολαπτόταν η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη, το 1928.

Η οποία διευθετούσε τα των μητροπολιτών των Νέων Χωρών, είχαν πλέον εκλείψει οι λόγοι που την προκάλεσαν και τη δικαιολογούσαν, δηλαδή η έλλειψη «συγκοινωνίας με την Τουρκία» και η δυσκολία επικοινωνίας με το Πατριαρχείο. Όταν συντασσόταν η Πράξη, η κατάσταση στο Πατριαρχείο ήταν όπως είναι σήμερα, περίπου, που μετέχουν στη Σύνοδο αρχιερείς από όλο τον κόσμο.

Και ακόμη, αν δεν υπήρχε η τραγελαφική μορφή εκκλησιαστικής διοίκησης που, με την Πράξη, επινοήθηκε για τις Νέες Χώρες, θα αποφεύγονταν ίσως οι διαρκείς προστριβές μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και Πατριαρχείου, τις οποίες καταγράφει κάθε τόσο ο Τύπος.

Και ίσως, ακόμη, στον απλό λαό της Εκκλησίας, ιδίως εκείνον των Νέων Χωρών, να μην επικρατούσαν τόσο σύγχυση και σκανδαλισμός λόγω των παιχνιδιών εξουσίας στα οποία αρέσκονται οι σύγχρονοι «άρχοντες του Φαναρίου»...

Τομέας Ενημέρωσης: Voiotosp.blogspot.gr