Ε΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ OΣΙΑ ΜΑΡΙΑ H ΑIΓΥΠΤΙΑ

Τόσο η προηγούμενη Κυριακή όσο καί η σημερινή είναι αφιερωμένες στή μνήμη δύο μεγάλων διδασκάλων της ορθόδοξης πνευματικότητας: του οσίου Ιωάννου του Σιναΐτου καί της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Δύο αντιπροσωπευτικές μορφές της ορθόδοξης άσκησης. Κι αυτό, γιατί εκείνο πού ζητάει από μας η Εκκλησία είναι νά εμπλουτίσουμε τόν πνευματικό καί διανοητικό εσωτερικό μας κόσμο. Καί από τήν άποψη αυτή η Σαρακοστή είναι ένα βιωματικό ταξίδι στό βάθος του είναι μας. Της αναζήτησης νοήματος. Της ανακάλυψης από τόν άνθρωπο του θεϊκού νοήματος της ζωής του, του κρυμμένου βάθους της.

Γιά παράδειγμα, μέ τό νά απέχουμε από τήν τροφή νηστεύοντας ξαναβρίσκουμε τή γλύκα της καί ξαναμαθαίνουμε πως νά τήν παίρνουμε από τό Θεό μέ χαρά καί ευγνωμοσύνη. Μέ τό νά περιορίζουμε τίς ψυχαγωγίες, τή διασκέδαση, τή μουσική, τίς ατέλειωτες συζητήσεις, τίς επιπόλαιες κοινωνικότητες, ανακαλύπτουμε τελικά τήν αξία των ειλικρινών διαπροσωπικών ανθρώπινων σχέσεων, της τέχνης. Καί τά ξαναβρίσκουμε ολ΄ αυτά, ακριβώς γιατί ξαναβρίσκουμε τόν ίδιο τόν Θεό γιατί ξαναγυρίζουμε σ᾿ Αυτόν καί δι᾿ Αυτού σέ όλα όσα εκείνος μας προσέφερε μέσα από τήν τέλεια αγάπη καί τό έλεός Του.

 Συνεχίζοντας τή λυτρωτική πορεία μας πρός τό Πάσχα, τήν Κυριακή της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, διδασκόμαστε ότι κάθε άνθρωπος, όσο αμαρτωλός κι αν εἶναι, μπορεί - αν τό θελήσει βαθειά καί υπαρξιακά - νά συναντήσει τόν αναστημένο Χριστό φθάνει νά φλογισθεί από τόν πόθο της συνάντησης μαζί Του. Πέμπτη Κυριακή των Νηστειών λοιπόν σήμερα  και καθώς οδεύουμε πρός τό τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μας προβάλλει ακόμη ένα πρότυπο αγιαστικής ζωής, ένα πρότυπο μετανοίας, για να μας βοηθήσει νά εντείνουμε τον πνευματικό αγώνα της περιόδου αυτής, του «καιρού του ευπρόσδεκτου της μετανοίας», όπως εύστοχα η εκκλησιαστική ποίηση χαρακτηρίζει τήν περίοδο της Σαρακοστής.

Η οσία Μαρία, μιά γυναίκα απόλυτα δουλωμένη στά εγωκεντρικά πάθη της ματαιοδοξίας καί των σωματικών απολαύσεων, παρ᾿ όλο πού, όπως γνωρίζουμε, προσπάθησε νά δει καί νά προσκυνήσει τόν τίμιο Σταυρό στά Ιεροσόλυμα, δέν τά κατάφερε, καθώς τά πάθη της τήν εμπόδιζαν. Καί τότε ήταν πού η ακτινοβολία της σταυρωμένης αγάπης του Χριστού άνοιξε καί φώτισε τά τυφλωμένα από τόν εγωκεντρισμό μάτια της ψυχής της καί μπόρεσε νά σταυρώσει τά πάθη της. Βλέπουμε λοιπόν ότι η κατάντια στήν οποία είχε φθάσει η οσία Μαρία, δέν τήν απέκλεισε τελικά από τή συνάντησή της μέ τόν αναστημένο Χριστό.

Όπου κι άν βρίσκεται κανείς, όταν κεντριστεί από τόν θείο πόθο καί από πίστη ζέουσα καί φλογερή όπως εκείνη της οσίας Μαρίας, μπορεί ασφαλώς νά πορευθεί πρός αυτή τή συνάντηση. Είναι η στιγμή πού ο άνθρωπος μεταθέτει τόν έρωτά του από τά κτίσματα στόν κτίστη. Αυτή τή μεγάλη αγάπη βίωσαν οι Άγιοι του Θεού, πού ήταν πρόθυμοι καί τήν ίδια τή σωτηρία τους νά θυσιάσουν γιά τό συνάνθρωπο. «Ηυχόμην γάρ αυτός εγώ ανάθεμα είναι από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου» γράφει ο Απόστολος Παύλος. Μά κι ο Αγιορείτης φωτιστής του Γένους μας, άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, έλεγε τό ίδιο ακριβώς μέ άλλα λόγια: «Μά θέλετε ειπή⋅ Καί σύ καλόγερος είσαι, διατί συναναστρέφεσαι εις τόν κόσμον;  

Κι εγώ αδελφοί μου, κακά τό κάμνω, μά επειδή τό γένος μας έπεσε εις αμάθειαν, είπα: Ας χάσει ο Χριστός μου εμένα, ένα πρόβατον, καί ας κερδίσει τά άλλα. Ίσως η ευσπλαχνία του Θεού καί η ευχή σας σώση καί εμένα» .Έτσι λοιπόν, σ᾿ αυτό τό στάδιο της πορείας μας πρός τό Πάσχα, της πορείας μας πρός τή συνάντηση μέ τόν αναστημένο Χριστό, η Εκκλησία προβάλλει τό παράδειγμα μιάς πόρνης, της οποίας οι πολλές αμαρτίες συγχωρέθηκαν, όπως καί εκείνης της άλλης πόρνης του Ευαγγελίου, γιά νά μας διαβεβαιώσει γιά ένα πράγμα: Πώς τόν αναστημένο Χριστό μπορεί κάθε άνθρωπος, αν τό θελήσει καί τό επιθυμήσει, νά Τόν συναντήσει. Στήν περίπτωση της οσίας Μαρίας, η αμαρτωλότητά της δέν της απέκλεισε τήν δυνατότητα νά πλησιάσει τόν Χριστό καί νά αισθανθεί τή λυτρωτική Του παρουσία στή ζωή της.

Η περίπτωση της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας μας οδηγεί στό συμπέρασμα ότι κανείς δέν πρέπει νά αποθαρρύνεται από τήν πνευματική του κατάσταση, όσο άσχημη κι αν είναι. Γιά όλους υπάρχει ελπίδα. «Μηδείς οδυρέσθω πταίσματα συγγνώμη εκ του τάφου ανέτειλε», θά αναφωνήσει σέ λίγες μέρες ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στόν Κατηχητικό του Λόγο τό Πάσχα. Εξάλλου τά μάτια του Θεού δέν είναι μέ τά ίδια μέ τά ανθρώπινα μάτια. Ότι φαίνεται μακρινό καί άπιαστο στούς ανθρώπους, μπορεί νά φαίνεται κοντινό στό Θεό, καί τό αντίστροφο. Άλλωστε, όπως είπε ο Χριστός, «οι τελώνες καί οι πόρνες» μας προάγουν στή βασιλεία των ουρανών.

Κι αυτό γιατί εκείνοι γνωρίζουν ότι βρίσκονται μακρυά από τόν Θεό καί γι᾿ αυτό μπορούν νά αισθανθούν τήν ανάγκη νά επιστρέψουν, ενώ οι «δίκαιοι» πολλές φορές περιχαρακωμένοι στήν «δικαιοσύνη» τους δέν αισθάνονται τήν ανάγκη της μετάνοιας, γιατί πιστεύουν ότι τήν έχουν πετύχει ήδη δέν αισθάνονται τήν ανάγκη νά επιστρέψουν στή βασιλεία του Θεού γιατί εἶναι βέβαιοι ότι τήν δικαιούνται καί πιστεύουν ότι βρίσκονται ήδη σ᾿ αυτήν. Στήν Ακολουθία του Όρθρου πού ψάλλεται σήμερα τό πρωΐ, στόν κανόνα της οσίας Μαρίας, αν προσέξαμε, αντιπαραβάλλεται ένας άλλος κανόνας πού αναφέρεται στήν παραβολή του πλουσίου καί του πτωχού Λαζάρου καί στήν οποία ο Χριστός παρουσιάζει τήν τρομερότερη περιγραφή της κολάσεως, απ᾿ όσες υπάρχουν στό Ευαγγέλιο.

Τό Δοξαστικό μάλιστα της ημέρας υπογραμμίζει τή μεγάλη αλήθεια: «Ουκ έστιν η Βασιλεία του Θεού βρώσις καί πόσις αλλά δικαιοσύνη καί άσκησις σύν αγιασμώ». Γι᾿ αυτό τό λόγο, συνεχίζει τό τροπάριο, «ουδέ πλούσιοι εισελεύσονται εν αυτή, αλλ᾿ όσοι τούς θησαυρούς αυτών ἐν χερσί πενήτων αποτίθενται. Ταύτα καί Δαβίδ ο προφήτης διδάσκει λέγων Δίκαιος ανήρ, ο ελεών όλην τήν ημέραν».Όπως ξεκάθαρα φαίνεται μέσα από τό τροπάριο αυτό, δίκαιος θεωρείται ο άνθρωπος εκείνος πού αποθέτει τούς θησαυρούς του στά χέρια των πτωχών. Κι αυτό επιβεβαιώνει τήν διδασκαλία του Χριστού πώς τά αγαθά του Θεού ανήκουν σ᾿ αυτούς πού τά έχουν ανάγκη.

Αν γιά τόν Χριστό, η βάση της αμαρτίας είναι η έλλειψη αγάπης του ανθρώπου γιά τόν Θεό καί τό συνάνθρωπο, ο πλούτος πού δέν μοιράζεται καί σ᾿ εκείνους πού έχουν ανάγκη, δείχνει τήν έλλειψη καί της μιας καί της άλλης Αγάπης. Ο άφρων πλούσιος είναι εκείνος ο άνθρωπος πού έχει μεταθέσει τόν έρωτά του από τόν δημιουργό του Θεό στούς θησαυρούς του⋅ από τόν Κτίστη, στά κτίσματα. Καί σάν αποτέλεσμα αυτής της μετάθεσης του έρωτά του από τόν Κτίστη στά κτίσματα, δέν έχει τήν δυνατότητα όχι απλώς νά αγαπήσει, αλλ᾿ ούτε καί νά παρατηρήσει καν τό συνάνθρωπό του, όπως συμβαίνει μέ τόν πλούσιο της παραβολής του πλουσίου καί του Λαζάρου.

Από τήν άλλη πλευρά η πορνεία της Μαρίας της Αιγυπτίας είναι αμαρτία, όπως άλλωστε καί η απληστία καί η φιλαργυρία, κυρίως γιατί είναι μετάθεση του έρωτα του ανθρώπου από τόν Κτίστη στά κτίσματα. Όσο πιό βαρύ εἶναι τό φορτίο των υλικών πραγμάτων πού κουβαλάμε μέσα μας, τόσο πιό δύσκολο είναι νά συμπορευτούμε μέ τόν Χριστό, ο οποίος, ελαφρύς όπως είναι από κάθε εγωκεντρικό φορτίο, αφού θυσιάστηκε γιά τή σωτηρία μας, προχωρά μπροστά καί μας αφήνει πίσω. Ένα άλλο στοιχείο από τό Βίο της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, είναι η μεσιτεία της κυρίας Θεοτόκου γιά τήν ανακαινισμένη εν μετανοία ζωής της.

Από τά όσα διασώζει ο άγιος Σωφρόνιος Ιεροσολύμων στό Βίο της οσίας Μαρίας, μας είναι γνωστό ότι η Οσία, μετά από πολλές αποτυχημένες απόπειρες νά εισέλθει στό ναό της Αναστάσεως στά Ιεροσόλυμα γιά νά προσκυνήσει τόν τίμιο Σταυρό, απόκαμε, καί κάποια στιγμή κοντοστάθηκε καί είδε τήν εικόνα της Θεοτόκου, πού βρισκόταν στό υπέρθυρο του Ναού. Βλέποντας τότε τήν αειπάρθενο Θεοτόκο, φωτίσθηκε ο νους της καί αντιλήφθηκε πώς γιά τό πλήθος των αμαρτιών της, εμποδιζόταν νά εισέλθει στό Ναό. Τότε ήταν πού πήρε τήν απόφαση νά μετανοήσει.

Καί αμέσως, έβαλε τήν Θεοτόκο εγγυήτρια γιά τήν αποχή της από τά πρότερα αμαρτήματά της, καί τήν ακόλουθη καί γνωστή σέ όλους μας συγκλονιστική μετάνοιά της. Γιά τήν εικόνα αυτή της Παναγίας της Εγγυήτριας, αξίζει νομίζω νά μεταφέρω στήν αγάπη σας τήν ζώσα αγιορείτικη παράδοση. Σύμφωνα μ΄ αυτήν, η εικόνα αυτή, αρίστης βυζαντινής τέχνης, βρέθηκε μέ θαυματουργικό τρόπο στό Άγιον Όρος καί πιό συγκεκριμένα, στό Σπήλαιο του οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου, στό ακρότατο σημείο της αθωνικής χερσονήσου.

Αυτήν τήν εικόνα βρήκε, θεία νεύσει, ο όσιος Αθανάσιος, ιδρυτής καί θεμελιωτής του αθωνικού κοινοβιακού μοναχισμού, περί τό έτος 965 καί τή μετέφερε στό καθολικό της Μεγίστης Λαύρας, γιά νά προσκυνείται απ᾿ όλους τούς πατέρες. Όμως τό πρωΐ η εικόνα είχε ήδη εξαφανιστεί καί μεταφερθεί μυστηριωδώς πάλι στό Σπήλαιο. Τότε ο Όσιος τήν ξαναπήρε στή Λαύρα καί τήν εναπόθεσε στήν ίδια θέση εντός του ναού. Αλλά καί πάλι η εικόνα αναχώρησε γιά τό Σπήλαιο. Έκτοτε πλέον δέν τόλμησε ο όσιος Αθανάσιος νά τή μετακινήσει, γι᾿ αυτό καί τήν άφησε στό ίδιο μέρος όπου καί μέχρι σήμερα βρίσκεται. Πρόκειται γιά τή θαυματουργό εικόνα της Παναγίας της Εγγυήτριας. Εορτάζεται μάλιστα πανηγυρικά μέ φροντίδα της Μεγίστης Λαύρας, κατά τό Σάββατο του Ακαθίστου Ύμνου, κατά τήν Ε΄εβδομάδα των νηστειών.

Είναι ωφέλιμο πιστεύω, τό ακόλουθο περιστατικό, πού συνέβη πρίν περίπου εκατό χρόνια, τό έτος 1905, κατά τόν πολύ καταστροφικό σεισμό πού έπληξε τήν Χαλκιδική καί τό Άγιον Όρος, κατά τόν οποίο έπαθαν τεράστιες καταστροφές μοναστήρια, σκήτες καί κελιά καί μέ αρκετά ανθρώπινα θύματα. Τήν εποχή εκείνη μέσα στό Σπήλαιο του οσίου Αθανασίου ζούσε μέ μεγάλη άσκηση καί πλούσια λειτουργική ζωή ο ξακουστός Χαρίτων ο Πνευματικός (1836-1906) καί η συνοδεία του. Η Θεοτόκος η Εγγυήτρια, πού οικονόμησε τή σωτηρία της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, τί οικονόμησε γιά τή σωτηρία των Πατέρων πού ασκούνταν στό Σπήλαιο;

Οικονόμησε, ο ευλαβής Πνευματικός παπά Χαρίτων νά εγερθεί από τόν ύπνο μισή ώρα γρηγορότερα από τήν συνηθισμένη ώρα καί νά ξυπνήσει καί τούς άλλους πατέρες, προκειμένου νά αρχίσουν τήν Ακολουθία τους στό ναό της Παναγίας της Εγγυήτριας. Τότε, μέ τό πού άρχισε η Ακολουθία, άρχισε νά σείεται σπήλαιο καί ογκωδέστατοι βράχοι έπεφταν από ψηλά μέ τέτοιο κρότο ὥστε νόμιζε κανείς ότι όλο τό Όρος έμοιαζε μέ ηφαίστειο πού εκρήγνυται. Καί τά βράχια πού έπεσαν καταπλάκωσαν τό μέρος του Σπηλαίου όπου βρίσκονταν τά κελιά των πατέρων καί τά παρέσυραν μέχρι τή θάλασσα. Όμως οι Πατέρες, αφού βρίσκονταν ήδη στό ναό γιά τήν Ακολουθία, διαφυλάχθηκαν αβλαβείς χωρίς νά πάθουν τίποτα.

Καί αφού τέλειωσε η Ακολουθία καί ξημέρωσε, βγήκαν από τό Σπήλαιο δοξάζοντας τόν Κύριο καί τήν κυρία Θεοτόκο πού μέ τό θαυματουργικό αυτό τρόπο τούς είχε σώσει. Οι δέ πατέρες της Μεγίστης Λαύρας, αφού συνήλθαν από τό φόβο του σεισμού, έστειλαν μερικούς πατέρες μέ ζώα καί ιερέα γιά νά δώσουν βοήθεια σέ όποιον τυχόν είχε γλυτώσει από τό σεισμό, υποθέτοντας ότι αναμφίβολα δέν θά είχε σωθεί κανείς. Όμως όταν κατέβηκαν στό Σπήλαιο, βρήκαν τούς πατέρες, όχι μόνο σώους καί αβλαβείς, αλλά καί ψύχραιμους, παρόλο πού είχαν χάσει όλα τά υπάρχοντά τους από τήν καταστροφή.

Συγκλονισμένοι τότε, άκουσαν τούς πατέρες γιά τό παράδοξο θαύμα της Θεοτόκου, ενώ εκείνοι πήγαν νά τούς ψάλλουν τρισάγια καί άλλα νεκρώσιμα τροπάρια, ως κεκοιμημένους. Καί αναχώρησαν, δοξάζοντας τόν Θεό καί τήν Θεοτόκο, πού, όπως καί μέ τήν οσία Μαρία τήν Αιγυπτία, έτσι καί στίς μέρες μας, εγγυάται τή σωτηρία όλων όσων μέ ευλάβεια καί πίστη προστρέχουν στή σκέπη της. Εμείς βέβαια, ως άνθρωποι, δέν φοβόμαστε τίποτε περισσότερο, όσο τίς θλίψεις καί τίς δυσχέρειες. Καί ειδικότερα, τήν τελευταία αὐτή περίοδο, κατά τήν οποία η φιλτάτη πατρίδα μας βιώνει σέ όλες της τίς διαστάσεις τήν οικονομική κρίση, πού εἶναι όμως, πρώτα απ᾿ όλα, αποτέλεσμα, της πνευματικής κρίσης, πού βιώνει από δεκαετίες ο λαός μας.  

Η Εκκλησία από τήν φύση της, εκτός του ότι νοηματοδοτεί τόν ανθρώπινο βίο καί έχει μία πνευματική αποστολή, συγχρόνως λειτουργεί εξισορροπητικά στήν κοινωνία. Έτσι, η τρέχουσα κοινωνική καί οικονομική κρίση πρέπει νά αντιμετωπισθεί μέ κρίση, δηλαδή μέ διάκριση, περίσκεψη, σύνεση καί τήν πρέπουσα αποφασιστικότητα. Ένα κλίμα εμπιστοσύνης στό θέλημα του Θεού, ο οποίος παραχωρεί τήν δοκιμασία αυτή αλλά καί κλίμα αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων, θά πρέπει νά είναι τό κλίμα, πού θά πρέπει νά επικρατήσει μεταξύ των μελών της Εκκλησίας καί γενικότερα, μεταξύ όλων των ανθρώπων.

Χρόνια Πολλά και Καλήν Ανάσταση!