30 Απριλίου, 2011

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ (Γ΄ΜΕΡΟΣ).

image

ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ

Προηγουμένως είχαμε άναφερθή στήν θεολογική προοπτική μέσα άπό τήν όποια πρέπει νά εξετάζεται τό θέμα τών μεταμοσχεύσεων. Νομίζω στό σημείο αυτό πρέπει νά επεκτείνουμε τόν λόγο καί νά δούμε μερικές έκκλησιαστικές-πατερικές απόψεις πάνω στό πρόβλημα αυτό, τίς οποίες πρέπει νά έχουμε πάντα κατά νουν, όταν τό αντιμετωπίζουμε.

α) Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ ψυχής καί σώματος, άφού ό άνθρωπος δέν αποτελείται μόνο άπό ψυχή ή μόνο άπό σώμα, άλλά άπό τό συναμφότερο. Ή ψυχή λέγεται άνθρωπου ψυχή καί τό σώμα άνθρωπου σώμα. Τό σώμα ζωογονείται διά τής ψυχής και ή ψυχή ενεργεί διά τού σώματος. Θά μπορούσαμε γι' αυτό τό σημείο νά αναφέρουμε πολλά πατερικά χωρία, άλλά όμως θά αρκεσθούμε στήν διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Νύσσης που νομίζω είναι πολύ εκφραστική.

Ό άγιος Γρηγόριος ό Νύσσης διδάσκει ότι μέ τόν όρο ψυχή μπορούμε νά εννοήσουμε τρία συγκεκριμένα πράγματα ή μάλλον καλύτερα ή ζωτική καί ψυχική δύναμη διαιρείται σέ τρεις λειτουργίες, ήτοι τήν αυξητική μόνο καί θρεπτική που προσφέρει τό κατάλληλο υλικό γιά τήν αύξηση τών τρεφομένων που παρατηρείται στά φυτά, τήν αισθητική ενέργεια καί αντίληψη, που μαζί με τήν προηγουμένη υπάρχει στή φύση τών άλογων ζώων καί στήν τελεία ψυχή που παρατηρείται στόν άνθρωπο, ή όποια εκτός τού ότι είναι τρεφομένη καί αίσθανομένη, ταυτοχρόνως είναι "και λόγου μετέχουσα και νώ διοικουμένη.

Ό άνθρωπος έχει νού καί λόγο, δηλαδή ή ψυχή του είναι νοερά καί λογική. Καί εξηγεί ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ότι πρόκειται γιά ενέργειες ψυχικές καί όχι γιά τρείς ιδιαίτερες ψυχές, άφού ό άνθρωπος έχει νού λόγο καί αίσθηση Έτσι, ή μόνη τελεία καί αληθινή ψυχή είναι μία, ή νοερή καί άυλη, ή όποια διά τών αισθήσεων αναμειγνύεται μέ τήν υλική φύση.

Τό υλικό μέρος τού οργανισμού, όταν βρίσκεται σέ τροπή καί αλλοίωση, κινείται αύξητικώς εάν μετέχη τής δυνάμεως που ψυχώνει, όταν όμως έκπέση άπό τήν ζωτική ενέργεια, τότε ή κίνηση θά μετατραπή σέ φθορά. Καί καταλήγει ό άγιος Γρηγόριος: "Ούτε ούν αίσθησις χωρίς υλικής ουσίας, ούτε τής νοεράς δυνάμεως χωρίς αίσθήσεως ενέργεια γίνεται". Σημαντική θέση στήν όλη ψυχοδυναμική συγκρότηση τού άνθρωπου έχει ό νους.

Ό άγιος Γρηγόριος ό Νύσσης φαίνεται σέ μερικά σημεία νά συνδέη τόν νού μέ τήν διάνοια καί συνδέεται άλλοτε μέ τόν όρο ψυχή καί άλλοτε μέ τήν νοερά ενέργεια τής ψυχής. Δέν είναι ευχερής ή διάκριση, γιατί ενιαία καί πολυδύναμη είναι ή ψυχή τού άνθρωπου. Ή προσπάθεια γιά μιά τέτοια διάκριση μπορεί νά θεωρηθή σχολαστική. Μιλώντας γιά τόν νού τού άνθρώπου εντοπίζει πολλές πραγματικότητες κυρίως όμως θά υπογραμμίσουμε δυο άπό αυτές.

Ή πρώτη είναι ότι ό νους ενεργεί διά τών αισθήσεων. Μιά ενιαία αντιληπτική δύναμις υπάρχει στόν άνθρωπο καί αυτός είναι ό νους που ευρίσκεται μέσα μας "ό δι' έκαστου τών αισθητηρίων δεξιών καί τών όντων έπιδρασσόμενος".

Ό νους βλέπει διά τών οφθαλμών τό φαινόμενο, αυτός συλλαμβάνει διά τής ακοής τό λεγόμενο, αγαπά τό ευχάριστο καί αποστρέφεται τό δυσάρεστο, χρησιμοποιεί τό χέρι σέ ό,τι θέλει κρατώντας καί απωθώντας ό,τι νομίζει ό,τι τόν ωφελεί. 'Έτσι ό νους ενεργεί καί κινείται μέ όλα τά όργανα τού σώματος.

Χρησιμοποιώντας τό παράδειγμα μιας πόλεως, μέσα στήν οποία εισέρχονται οί άνθρωποι άπό διάφορες πύλες, λέγει ότι ό νους μοιάζει μέ τό εσωτερικό τής πόλεως που δέχεται τόν κόσμο άπό τίς διάφορες πύλες, δηλαδή τίς αισθήσεις, ό νους είναι εκείνος πού εξετάζει καί ξεχωρίζει όλους τους εισερχόμενους καί τοποθετεί τόν καθένα στους κατάλληλους τόπους τής γνώσεως.

Ή δεύτερη πραγματικότητα είναι ότι ό νους δέν ευρίσκεται σέ ένα συγκεκριμένο όργανο τού σώματος, άλλά ενεργεί σέ ολόκληρο τό σώμα, σέ όλα τά όργανα τού σώματος, τά όποια όμως είναι δεκτικά αυτής τής ενεργείας. Στήν εποχή τού άγιου Γρηγορίου Νύσσης οί άνθρωποι επηρεασμένοι άπό διάφορες φιλοσοφικές καί θεολογικές αντιλήψεις ερωτούσαν πού κατοικεί ή ψυχή, ό νους, στήν καρδιά ή στόν εγκέφαλο;

Ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης άπαντά ειδικά σέ αυτό τό θέμα μέ τέτοιο τρόπο πού άφ' ενός μέν εκφράζει τήν ορθόδοξη θεολογία, άφ' ετέρου δε μπορεί σέ μερικά σημεία νά ανταποκρίνεται σέ ιατρικά προβλήματα, όπως τό θέμα τών μεταμοσχεύσεων.

Γράφει ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης ότι μερικοί θεωρούν ότι τό ηγεμονικό τού άνθρωπου βρίσκεται μέσα στήν καρδιά καί άλλοι ισχυρίζονται ότι ό νους διαμένει στόν εγκέφαλο. Όμως "σιγησάτω τοίνυν πάσα στοχαστική ματαιολογία τών μοριοις τισί σωματικοίς τήν νοητήν έναποκλειόντων ένέργειαν" .

Ό νους ενεργεί διά μέσου όλων τών αισθήσεων καί τών σωματικών οργάνων, άλλά δέν διαμένει καί δέν περικλείεται σέ μερικά σωματικά μόρια. Ένώ ό νους δέν περικλείεται στα σωματικά μόρια εν τούτοις ομοτίμως εκάστω τών μορίων κατά τό άφραστον τής άνακράσεως λόγον έφάπτεσθαι νομισθέον" .

Ό νους εφάπτεται τών μορίων καί τών σωματικών οργάνων καί ενεργεί διά τών νοητικών του ενεργειών, συμφωνά με τήν φύση τού καθενός οργάνου. Δηλαδή, σέ εκείνα τά όργανα πού λειτουργούν κατά φύση ενεργεί τά αρμόδια καί σέ εκείνα τά όργανα πού δέν μπορούν νά δεχθούν τήν κίνηση του μένει άπρακτος καί άνενέργητος. "Πέφυκε γάρ πως ό νους πρός μεν τόν κατά φύσιν διακείμενον οίκείως έχειν, πρός δε τό παρενεχθέν άπό ταύτης άλλοτριούσθαι.

Χωρίς ό νους νά είναι δεμένος σέ κάποιο μέρος τού σώματος εν τούτοις εφάπτεται όλου τού σώματος τού άνθρωπου "κατά τόν ίσον" τρόπον ενεργώντας τήν κίνηση κάθε μέρους τού σώματος, ανάλογα μέ τήν φύση του. Αυτό τό βλέπουμε ακόμη καί κατά τήν διάρκεια τού ύπνου. Όταν ή ανθρώπινη φύση χαλαρώση λόγω τού ύπνου, μένει καί αυτός ό νους ακίνητος, ενώ όταν ή ανθρώπινη φύση είναι ξυπνητή, τότε καί ό ανθρώπινος νους διοικεί τήν ανθρώπινη φύση συνεργώντας καί αυτός καί κινούμενος.

Τό συμπέρασμα τού άγίου Γρηγορίου Νύσσης είναι ότι ό νους τού άνθρωπου βρίσκεται σέ όλο τό σώμα, σέ όλα τά όργανα τού σώματος, άλλά δέν περιέχεται μέσα σέ ένα μόνο μέρος τού σωματικού όργανισμού "ούτε έξωθεν περιλαμβάνων ούτε ένδοθεν κρατούμενος. Ή κοινωνία τού νού μέ τό σωματικό έχει άφραστη και ακατανόητη συνάφεια, ούτε μέσα είναι, ούτε άπ' έξω περιέχει, "άλλά κατά τινα τρόπον άμήχανόν τε καί άκατανόητον έγγίζων ό νους τή φύσει καί προσαπτόμενος καί εν αυτή καί περί αυτήν θεωρείται, ούτε έγκαθήμενος ούτε περιπτυσσόμενος".

Συμπερασματικά λέμε ότι τά όργανα τού σωματικού οργανισμού τού άνθρωπου όταν είναι ζωντανά καί λειτουργούν κατά φύσιν σημαίνει ότι δέχονται τήν ενέργεια τού νού, όταν όμως έκφεύγουν τής φύσεως καί αρχίζει ή φθορά, ό νους παραμένει άνενέργητος ώς πρός αυτά. Αυτό έχει μεγάλη σημασία γιά τό θέμα μας, γιατί, όταν τά όργανα είναι ζωντανά, τότε ό νους εφάπτεται αυτών, χωρίς βέβαια νά συγκρατήται άπό αυτά καί χωρίς νά προσβάλλεται, όταν γίνη κάποια χειρουργική επέμβαση.

β) Ό άνθρωπος είναι πρόσωπο καί, βέβαια, τό προσωπικό στοιχείο συγκεκριμενοποιείται στήν νοερά καί λογική ενέργεια τής ψυχής, ή όποια, βέβαια, ψυχή εκφράζεται, όπως είδαμε προηγουμένως διά τών αισθήσεων καί τών οργάνων τού σώματος. Σχετικά μέ τό σώμα τού άνθρωπου μπορούμε νά πούμε ότι άλλα μέλη του έχουν δημιουργηθή καί έχουν διαρρυθμισθή άπό τόν Θεό γιά τήν κατάσταση τής βιολογικής ζωής του, προκειμένου νά δοκιμασθή και στήν συνέχεια νά ζήση τήν πνευματική ζωή, καί άλλα έχουν δημιουργηθή εν όψει τής πτωτικής ζωής του.

Πράγματι, ό άνθρωπος δημιουργήθηκε άπό τόν Θεό γιά νά δοκιμασθή, ώστε στήν συνέχεια νά φθάση στήν θέωση. Αυτό υποδηλώνει τήν ύπαρξη τού δένδρου τής γνώσεως τού καλού καί τού κακού καί τού δένδρου τής ζωής, όπως αναλύονται άπό τόν άγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο καί τόν άγιο Ιωάννη τόν Δαμασκηνό. Στήν κατάσταση τής θεώσεως τό σώμα τού άνθρωπου δέν έχει ανάγκη τής τροφής, αφού άλλωστε καί στή ζωή μετά τήν Δευτέρα Παρουσία τού Χριστού θά έχουμε σώμα άφθαρτο, πνευματικό (Α' Κορ. ιε' 42 -49).

Όποτε, όλα τά όργανα πού έχουν σχέση μέ τήν πέψη καί τήν διαδικασία τής τροφής τοϋ άνθρωπου δέν έχουν θέση στόν μέλλοντα αιώνα. Αυτό λέγεται γιά νά απάντηση σέ εκείνους πού ενδεχομένως έχουν αντιρρήσεις σχετικά μέ τίς μεταμοσχεύσεις, για τό ότι τό σώμα τού δότου θά είναι έλλείπον κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τού Χριστού. Άλλωστε, κατά τήν ανάσταση τών νεκρών θά γίνη οπωσδήποτε καί νέα δημιουργία, αφού θά συμπληρωθούν καί τά ελλείποντα μέρη τών ανθρωπίνων σωμάτων.

Ό άνθρωπος φέρει επάνω του τήν θεία εικόνα, καί αυτό είναι πού τόν καθιστά πρόσωπο. Τό πρόσωπο τού άνθρωπου δέν έχει σχέση ακόμη μέ τά ιδιώματα τής ανθρωπινής φύσεως τών φύλων. Όπως παρατηρεί ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης, έρμηνεύοντας τά σχετικά χωρία τής Παλαιάς Διαθήκης, εκείνο πού πρωτεύει στόν άνθρωπο είναι τό νοερό, ενώ ή κοινωνία καί ή συγγένεια πρός τό άλογο είναι έπιγέννημα.

Ό Θεός πρώτα δημιούργησε τόν άνθρωπο κατ' εικόνα καί καθ' ομοίωση καί "είτα επάγει της ανθρωπίνης φύσεως τά ιδιώματα", δηλαδή, τόν έκανε άρσεν και θήλυ. Επειδή ό Θεός προείδε τήν πτώση τού άνθρωπου γι' αυτό καί κατεσκεύασε τό σώμα κατά τέτοιον τρόπο ώστε νά είναι προσοικειωμένο πρός τήν άλογη φύση. "Ετσι ή διαφορά τού γένους μεταξύ άρρένος καί θηλέος προστέθηκε τελευταία στό πλάσμα.

γ) Πρέπει όμως νά δούμε τό θέμα τών μεταμοσχεύσεων καί άπό τήν πλευρά τής άξίας τής βιολογικής ζωής. Κανείς δέν αντιλέγει ότι ή γέννηση καί ή παρουσία μας στόν κόσμο αυτόν έχει μεγάλη σημασία, άλλά τό πρόβλημα βρίσκεται στό εάν ή βιολογική καί αισθητική ζωή, ή ζωή μας κατά τά χρονικά πλαίσια αύτού τού βίου έχει απόλυτη σημασία. Φαίνεται ότι μερικοί άπό εκείνους πού επιδιώκουν τήν παράταση τής βιολογικής ζωής δίνουν μιά απόλυτη σημασία καί έννοια σέ αυτήν.

Δεν υπάρχουν σχόλια: