Τό λειτούργημα του πρώτου στο συνοδικό θεσμό προέκυψε από τό ευχαριστιακό καί συνοδικό γεγονός της Θείας Ευχαριστίας ώς συλλειτουργίας τών επισκόπων μίας περιφέρειας, διαμορφώνοντας την όλη διοικητική άρθρωση καί οργανωτική δομή τής Εκκλησίας. "Ετσι σταδιακά δρομολογήθηκαν νέες μορφές στην έκφραση τής ενότητας τών τοπικών Εκκλησιών, άπό τό μητροπολιτικό σύστημα, τίς Οικουμενικές Συνόδους, τό θεσμό τής Πενταρχίας ώς τίς σύγχρονες αυτοκέφαλες Όρθόδοξες Εκκλησίες.
Ό 34ος αποστολικός κανόνας συνοψίζει τή σημασία του συνοδικού θεσμού ώς γεγονότος κοινωνίας τών τοπικών Εκκλησιών καί αναδεικνύει τό λειτούργημα του πρώτου όχι ώς καθυπόταξη άλλα ώς σχέση συναρμογής στο πλαίσιο τής αμοιβαιότητας καί αλληλεξάρτησης μέ τούς άλλους επισκόπους. «Τούς επισκόπους εκάστου έθνους ειδέναι χρή τόν έν αυτοίς πρώτον, καί ήγείσθαι αυτόν ώς κεφαλήν, καί μηδέν τι πράττειν περιττόν άνευ τής εκείνου γνώμης' εκείνα δέ μόνα πράττειν έκαστον, όσα τή αυτού παροικία επιβάλλει καί ταις ύπ' αύτώ χώραις. Άλλά μηδέ εκείνος (ό πρώτος) άνευ τής πάντων (επισκόπων) γνώμης ποιείτω τί. Ούτως γάρ ομόνοια έσταί, καί δοξασθήσεταί ό Θεός δια Κυρίου έν Άγίω Πνεύματι» (Constitutiones Apostolorum, VIII, 47).
Ό πρώτος ώς κεφαλή τίποτε δέν πράττει δίχως τή συγκατάθεση τών άλλων άλλά καί οί υπόλοιποι επίσκοποι δέν προβαίνουν δίχως τόν πρώτο σέ ενέργειες πού αφορούν όχι απλώς τή δική τους επισκοπή άλλά καί τίς άλλες τοπικές Εκκλησίες. Ή διοίκηση τής Εκκλησίας, λοιπόν, συνιστά καί τόν τρόπο έκφρασης τής αλήθειας καί ενότητάς της. Συνεπώς, ή σύνοδος δέν είναι υπεράνω τών τοπικών Εκκλησιών ή τών επισκόπων άλλά ακριβώς ή έκφραση τής κοινωνίας, συναίνεσης καί ενότητάς τους.
Τό αντίθετο θά σημαίνε τήν ύπαρξη μίας πυραμιδοειδούς, έστω καί συνοδικής, παγκόσμιας οργάνωσης, τό συλλογικό υποκατάστατο ενός οικουμενικού υπερεπισκόπου. Κάθε επίσκοπος, είτε Μητροπολίτης, είτε Πατριάρχης, είναι πάνω άπ' όλα προεστώς τής Ευχαριστίας πού προσκομίζει στη σύνοδο τή μαρτυρία καί εμπειρία του λαϊκού σώματος τής ευχαριστιακής του συνάξεως ώς αλήθεια τής καθολίκής Εκκλησίας.
Γί' αυτό καί υφίσταται ισοτιμία ψήφου καί γνώμης όλων τών επισκόπων, μέ μόνη διαφορά τήν πρωτοκαθεδρία. Κάθε επίσκοπος μιάς τοπικής Εκκλησίας μετέχει στή σύνοδο ή εάν τούτο είναι αδύνατο, συγκατατίθεται μέ τίς αποφάσεις της, για νά μήν είναι ξένες ώς πρός τήν κοινότητά του οί συνοδικές πράξεις, οί όποιες οπωσδήποτε υπόκεινται στή διαδικασία ελεύθερης αποδοχής από τίς κατά τόπους Εκκλησίες. 'Άν τό συνοδικό σύστημα χαρακτηρίζει ανέκαθεν τήν ορθόδοξη Παράδοση τής Ανατολής, ή χριστιανική Δύση παγίωσε άπό τό Μεσαίωνα μία μοναρχιανίζουσα Έκκλησιολογία, προβάλλοντας τόν επίσκοπο Ρώμης ώς ύπερεπίσκοπο τής παγκόσμιας Εκκλησίας μέ ανάλογη δικαιοδοσία.
Ή χριστιανική Δύση δέν αρκέστηκε στά πρωτεία τιμής τής πρεσβυτέρας Ρώμης άλλά οικοδόμησε σταδιακά μιά συμπαγή θεωρία τού αποστολικού πρωτείου τού Πέτρου, πού κληρονομείται καί αναπαράγεται προσωπικά άπό τόν επίσκοπο Ρώμης. Ή ευχαριστιακή Έκκλησιολογία τής αρχαίας Εκκλησίας, πού άνεγνώριζε τήν πληρότητα καί αυτοτέλεια κάθε τοπικής ύπό τόν επίσκοπο κοινότητας, εκτρέπεται σέ έναν έκκλησιολογικό «ουνιβερσαλισμό» πού έχει ώς κέντρο ολοκληρώσεώς του ένα εντοπισμένο γεωγραφικά κέντρο, τή μοναρχική εξουσία τού επισκόπου Ρώμης.
Σύμφωνα μέ τή ρωμαιοκαθολική Έκκλησιολογία, όλες οί προσωπικές εξουσίες του Χριστού άλλά καί τό υποτιθέμενο, έναντι τών άλλων Αποστόλων, πρωτείο του Πέτρου, μεταβιβάζονται στον Ρωμαίο ποντίφηκα. Ώς αντιπρόσωπος του Χρίστου έπί τής γής, ό επίσκοπος Ρώμης αντιπαρέρχεται τή συνοδική δομή πού απορρέει άπό τήν καθολικότητα τών κατά τόπους Εκκλησιών καί κυβερνά θείω δικαίω απολυταρχικά τήν Εκκλησία, πού λαμβάνει πλέον μία παγκόσμια καθιδρυματική δομή.
Πρόκειται, όντως, για ένα εκκλησιαστικό imperium. Ώς υπέρτατος επίσκοπος, ό Ρώμης επεμβαίνει καί διοικεί άμεσα κάθε επισκοπική επαρχία, ένώ κάθε επίσκοπος εξαρτάται καί υποτάσσεται στον πάπα, άπό τόν όποιο λαμβάνει απευθείας καί τήν επισκοπική του εξουσία. Ή λεγόμενη συλλογικότητα (collegialitas) τών επισκόπων - ώς αναλογία του υποτιθέμενου «κολλεγίου τών Αποστόλων» ύπό τόν Πέτρο - δέν είναι, απλώς, μiά ανεξάρτητη καί υπεράνω τών τοπικών Εκκλησιών δομή, άλλά καί υπάγεται τελικώς στον διάδοχο του Πέτρου.
Έτσι, ή Έκκλησιολογία μετατρέπεται σέ μία πυραμιδική καί δικανική ίεραρχολογία.
Σταυρός Γιαγκάζογλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου