Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

Καθώς βαδίζουμε στα μέσα της δεκαετίας του 2020 βλέπω παντού στην καθημερινή μας ζωή την αλματώδη εξάπλωση της τεχνολογίας, των ψηφιακών εφαρμογών, της AI και των αυτοματισμών που η τελευταία επιφέρει. Πριν από 20 χρόνια η εκτέλεση τραπεζικών εργασιών μέσω κινητού τηλεφώνου ήταν μάλλον «φουτουριστική εικόνα», σήμερα κοινή καθημερινή πραγματικότητα.

Πριν από 10-15 χρόνια η χρήση εφαρμογών AI σε καθημερινό επίπεδο φάνταζε εξωπραγματική. Πριν 25-30 χρόνια η παραγωγή αυτοκινήτων που δεν απαιτούν οδηγό ήταν κάτι που βλέπαμε σε ταινίες του Hollywood. Σήμερα η παραγωγή αυτού του είδους των οχημάτων βασισμένων στην AI έχει ήδη ξεκινήσει σε μικρή κλίμακα στην Άπω Ανατολή (με αρχικό προσανατολισμό στα οχήματα επαγγελματικής χρήσης).

Όλα αυτά είναι θαυμαστά και προκαλούν την ικανοποίηση του κάθε υγιώς σκεπτόμενου ανθρώπου. Και να μην ξεχνάμε ότι πάντα η επιστημονική έρευνα, η τεχνολογική εξέλιξη και η καινοτομία εκκινούν από την Δύση, όπου βρίσκεται συγκεντρωμένο το πολύτιμο άυλο κεφάλαιο γνώσης και θεσμικής συγκρότησης, στοιχεία που επιτρέπουν την αλματώδη εξέλιξη της έρευνας.

Επιτρέψτε μου όμως έναν προβληματισμό για τις πρακτικές προεκτάσεις και επιδράσεις της σημερινής επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης στην οικονομία και την κοινωνία. Εάν ένας άνθρωπος «έπεφτε για ύπνο» το 1935 και «ξύπναγε» το 1965 θα νόμιζε ότι ζούσε «σε άλλο κόσμο».

Η εξάπλωση της ηλεκτρικής τεχνολογίας (πλυντήριο, ψυγείο, ηλεκτρικός φούρνος, συστήματα ηλεκτροδότησης και ύδρευσης) , η κατακόρυφη επέκταση χρήσης των αυτοκινήτων και μάλιστα ριζικά διαφορετικών, η εξάπλωση της αεροπορίας, η τηλεόραση, η εξέλιξη της ιατρικής και των εμβολίων. Στην ουσία πρόκειται για «έναν άλλο κόσμο». Εάν ένας άλλος άνθρωπος «έπεφτε για ύπνο» το 1965 και «ξύπναγε το 1995» θα νόμιζε ότι βρίσκεται σε «εξωγήινο κόσμο».

Η εκρηκτική εξέλιξη της πληροφορικής, ο προσωπικός υπολογιστής για οικιακή ή εργασιακή χρήση μεμονωμένων χρηστών, τα φορητά laptop , η ψηφιοποίηση πλήθους καθημερινών εργασιών, η εξάπλωση της κινητής τηλεφωνίας, η δημιουργία άυλων δικτύων με κομβικό σταθμό εξέλιξης το internet, η αποστολή και η λήψη μηνυμάτων μέσω ψηφιακού δικτύου, όλα αυτά θα έκαναν τον άνθρωπο αυτού του εξωπραγματικού παραδείγματος να αναρωτηθεί «που βρίσκεται και τι κόσμος είναι αυτός». Κοιμήθηκε σε έναν αναλογικό κόσμο και «ξύπνησε» σε έναν ψηφιακό.

Εάν τέλος ένας άνθρωπος «έπεφτε για ύπνο» το 1995 και «ξύπναγε» το 2025 τι θα έλεγε. Ποια είναι η ριζική επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη και καινοτομία που θα τον οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι «κοιμήθηκε» στον ψηφιακό κόσμο και «ξύπνησε» σε κάτι ανώτερο, πιο εξελιγμένο.

Ποιο είναι το «νέο internet», η «νέα κινητή τηλεφωνία», η νέα επαναστατική επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία που μετέβαλε δραστικά τον κόσμο, την οικονομία, την παραγωγικότητα, το επίπεδο  διαβίωσης μεταξύ 1995 και 2025.

Θα έβλεπε έναν (δυτικό) κόσμο, ο οποίος κινείται επί δεκαετίες στη λογικής της βελτιστοποίησης. Θα έβλεπε μία επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη αλματώδη μεν, χωρίς αντίκρυσμα δε, χωρίς απτή πρακτική εφαρμογή στην οικονομική ανάπτυξη, στη συνεχή επέκταση των μεσοστρωμάτων (πυρήνων της δυτικής δημοκρατικής καπιταλιστικής κοινωνίας), θα έβλεπε έναν (δυτικό) κόσμο εθισμένο στη μέσω δημοσίων και ιδιωτικών χρεών κατανάλωση και απόλαυση βελτιστοποιημένων αγαθών και υπηρεσιών.

Με δύο λόγια θα έβλεπε έναν δυτικό κόσμο χαμηλής παραγωγικότητας, μηδενικών ριζικών καινοτομιών και (θα έβλεπε) την πλήρη απουσία αυτό που προσωπικά ονομάζω «επιστημονικών και τεχνολογικών επιταχυντών της παραγωγικότητας».

Επιταχυντές ήταν οι ηλεκτρικές συσκευές, τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, η πληροφορική, η τηλεφωνία, το internet και πολλά άλλα που τα τελευταία 150-200 χρόνια εκτόξευσαν το δυτικό πολιτισμό και την δυτική κοινωνία στο υψηλότερο σημείο που κατέκτησε ποτέ ο άνθρωπος. Δίπλα στην βελτιστοποίηση υπήρχε πάντα το ριζικά καινοτόμο, το "επαναστατικό".

Τα τελευταία 30 χρόνια, παρά την πραγματικά αλματώδη επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη, έχω την αίσθηση ότι κινούμαστε στην οδό της βελτιστοποίησης με πενιχρά απτά πρακτικά αποτελέσματα στην οικονομική ανάπτυξη. Με τη φράση «μηδενικές ριζικές καινοτομίες» δεν εννοώ την απουσία επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων και εξελίξεων. Κάθε άλλο, το αντίθετο ισχύει.

Εννοώ την πλήρη απουσία ριζικών καινοτομιών που θα λειτουργούσαν ως δραστικοί επιταχυντές της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας με αποτέλεσμα την συνεχή άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την ανοδική κοινωνική κινητικότητα προς το μέσο και το ανώτερο της κοινωνικής κατανομής.