ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΣΤΟ ΧΑΟΣ

Καθώς η ημέρα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ πλησιάζει, η αγωνία της μεταβατικής περιόδου δίνει σιγά – σιγά τη θέση της σε μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την επόμενη μέρα. Εχθροί και φίλοι των ΗΠΑ έχουν στραμμένη την προσοχή τους στην 5η Νοεμβρίου και κανένα σημαντικό ζήτημα σε διεθνές επίπεδο δε μοιάζει ικανό να προχωρήσει – πόσο μάλλον να επιλυθεί.

Προτού διασαφηνιστεί ποιος εκ των Ντόναλντ Τραμπ ή Κάμαλα Χάρις θα βρεθεί στο τιμόνι της παγκόσμιας υπερδύναμης. Με την κατάσταση στο εσωτερικό των ΗΠΑ, αλλά και σε πολλά σημεία του πλανήτη να κρίνεται οριακή, τι θα μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση που το εκλογικό αποτέλεσμα δεν δώσει σαφείς και άμεσες απαντήσεις;

Δεν θα ήταν υπερβολή να υποθέσουμε πως οι μεγαλύτεροι ηγέτες παγκοσμίως παρακολουθούν τις εξελίξεις με κομμένη την ανάσα. Στη Μέση Ανατολή, που βρίσκεται στα πρόθυρα ενός διευρυμένου περιφερειακού πολέμου, απεσταλμένοι από το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ συναντώνται και πάλι στη Ντόχα για να συζητήσουν το ενδεχόμενο κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας. Κανείς, ωστόσο, δε μπορεί να δεσμευτεί για το παραμικρό μέχρι οι Αμερικανοί ψηφοφόροι να επιλέξουν ποιος θα καθίσει στο Οβάλ Γραφείο.

Στο Κρεμλίνο, ο Βλάντιμιρ Πούτιν περιμένει το αποτέλεσμα της 5ης Νοεμβρίου για να αποφασίσει τα επόμενα βήματά του στην Ουκρανία – και όχι μόνο. Ο Ρώσος πρόεδρος φαίνεται πως δείχνει μια προτίμηση προς το πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ, παραμένει όμως ιδιαίτερα επιφυλακτικός απέναντι σε κάθε σενάριο. 

Στη Βόρεια Κορέα, ο Κιμ Γιονγκ Ουν παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον την ψηφοφορία, κάνοντας παράλληλα “επίδειξη” των πυρηνικών του στη Νότια Κορέα. Από το Πεκίνο έως την Τεχεράνη, και από το Μινσκ έως το Καράκας, οι αντι-Αμερικανοί ηγέτες περιμένουν με αγωνία να δουν ποιος θα είναι ο επόμενος αντίπαλος τους.

Το ίδιο όμως ισχύει και για τους συμμάχους των ΗΠΑ. Η Ιαπωνία, η οποία ήταν ήδη νευρική μπροστά στο ενδεχόμενο μιας δεύτερης θητείας Τραμπ, βρέθηκε ξαφνικά εν μέσω δικής της κυβερνητικής κρίσης, έπειτα από μια εκλογική αναμέτρηση που δεν “έβγαλε” σαφή νικητή για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1990. 

Η κυβέρνηση της Γερμανίας, ένα χρόνο πριν από τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, παραμένει ένας εύθραυστος συνασπισμός που μπορεί να διαλυθεί ανά πάσα στιγμή. Όπως και οι υπόλοιποι σύμμαχοι της Αμερικής, έτσι το Τόκιο και το Βερολίνο αναρωτιούνται αν θα συνεχίσουν να έχουν ακόμα έναν φίλο στο Λευκό Οίκο, ή αν ο επόμενος χρόνος θα τους βρει απέναντι σε κάποιον που θα επιβάλλει δασμούς στις εξαγωγές τους και δεν θα διστάσει να τους εγκαταλείψει στους εχθρούς τους. 

Και έπειτα υπάρχουν και οι άλλες χώρες, εκείνες που δεν κατατάσσονται ούτε μεταξύ των συμμάχων, ούτε μεταξύ των αντιπάλων, αλλά κάποτε κατέφευγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες – και μόνο εκεί – προκειμένου να αποζητήσουν μια επίφαση ασφάλειας μέσα σε έναν ολοένα και περισσότερο άναρχο κόσμο. Από τον Νότιο Ειρηνικό μέχρι την Αφρική, πλήθος εθνών βρίσκονται υπό καθεστώς πίεσης να αποφασίσουν ανάμεσα σε ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία με φόντο τη χάραξη των μελλοντικών τους συμμαχιών. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Μολδαβία και η Γεωργία, που ταλαντεύονται μεταξύ μιας Ρωσοκρατούμενης Ανατολής και μιας Ευρω-Αμερικανικής Δύσης. Σε αυτές τις χώρες η αγωνία είναι ιδιαίτερα έκδηλη, ειδικά μετά τις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις στις οποίες η Μόσχα, κατά την προσφιλή της πρακτική, φέρεται να ενεπλάκη ποικιλοτρόπως, διεξάγοντας μεταξύ άλλων μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης. 

Σε πολλές περιπτώσεις ο κόσμος μοιάζει να κρέμεται από μία κλωστή, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τις αρρυθμίες στη λειτουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και άλλων θεσμών διεθνούς δικαίου. Έχοντας χάσει τη δυναμική του μέσα σε ένα περιβάλλον όπου ο πόλεμος και η αταξία τείνουν να επικρατήσουν, ο ΟΗΕ μπορεί να μην επιβιώσει, τουλάχιστον στη μορφή που ως τώρα τον είχαμε συνηθίσει, από μια δεύτερη θητεία Τραμπ, ο οποίος απορρίπτει τον οργανισμό ως μια λέσχη “παγκοσμιοποιητών”. Εξίσου ασαφής όμως είναι και η τύχη του υπό μια προεδρία Χάρις. 

Ακόμα και αν το ενδεχόμενο νίκης του Ντόναλντ Τραμπ προβληματίζει μερίδα των αναλυτών, η επικράτηση του θα μπορούσε να επιφέρει κάποια ανακούφιση, αρκεί ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ να λάβει άμεσες αποφάσεις και να υποδείξει μια σαφή κατεύθυνση. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα χειρότερο σενάριο. 

Να οδηγηθούμε δηλαδή σε μία αδυναμία λύσης μέσω μιας αμφισβητούμενης μεταβίβασης της εξουσίας που θα παρατείνει επί μήνες την αβεβαιότητα και το πολιτικό μέλλον θα “παιχτεί” είτε στα δικαστήρια είτε -Θεός φυλάξοι- στους δρόμους, με λεκτική ή σωματική βία του είδους που οι Ηνωμένες Πολιτείες συνήθιζαν να επικρίνουν σε άλλες χώρες.

Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε ο υπόλοιπος κόσμος έχει εμπειρία από ένα τέτοιο σενάριο τρόμου. Οι εκλογές του 2000, όταν ο Τζορτζ Μπους επικράτησε με ελάχιστη διαφορά του Αλ Γκορ, έπειτα από βροχή νομικών προσφυγών, έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά με τη φετινή εκλογική αναμέτρηση. Τότε όμως, τα γεγονότα διαδραματίζονταν σε μια “μονοπολική” στιγμή της γεωπολιτικής, όταν καμία άλλη δύναμη δεν τολμούσε να αμφισβητήσει την αμερικανική ισχύ και αποφασιστικότητα εν μέσω της μεταβατικής περιόδου.

Η αμφιλεγόμενη αλλαγή εξουσίας του 2020 ήταν πιο επικίνδυνη, αλλά η λύση δόθηκε όταν απέτυχε το πραξικόπημα της 6ης Ιανουαρίου 2021. Η παγκόσμια πολιτική ήταν ήδη υπό ταλάντευση, αλλά δεν είχε ακόμη καταρρεύσει. Αυτό συνέβη πρόσφατα, μετά από μια σειρά γεγονότων όπως η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί στη Γάζα και τον Λίβανο και ο αυξανόμενος εκφοβισμός της Κίνας προς την Ταϊβάν. Την ίδια ώρα, προς επιδείνωση της κατάστασης, η Ρωσία, η Κίνα, η Βόρεια Κορέα και το Ιράν άρχισαν να σχηματίζουν έναν αντιαμερικανικό άξονα, εγείροντας το φάσμα ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. 

Μια πιθανή αμφισβήτηση κατά την πολιτική μετάβαση φέτος θα ήταν ακόμα πιο επικίνδυνη για έναν επιπλέον λόγο. Διότι μπορεί η εσωτερική πόλωση και η εξωτερική παραπληροφόρηση να μην είναι κάτι το καινούριο, πλέον όμως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν έχουν φτάσει σε νέα ύψη κακόβουλης προπαγάνδας, “φυτεύοντας” διαρκώς θεωρίες συνωμοσίας με στόχο να σπείρουν τη διχόνοια ανάμεσα στους Αμερικανούς. 

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι πιθανό να βασιστεί σε μια ρητορική αντίστοιχη του “Μεγάλου Ψέματος” των εκλογών του 2020, και τα τρολ και bot των εχθρών της Αμερικής περιμένουν στη γωνία -υποβοηθούμενοι και από μερίδα του εσωτερικού της χώρας- ώστε να ενισχύσουν τις νέες θεωρίες συνωμοσίας.  Ακόμα κι αν η Αμερική αποφύγει τελικά τη βία, ακόμα κι αν ο Τραμπ ή η Χάρις φτάσουν τελικά χωρίς ευτράπελα στο Οβάλ Γραφείο, ακόμα κι αν ο Λευκός Οίκος και το Κογκρέσο συνυπάρξουν αρμονικά, ένα μοιάζει βέβαιο: 

Αυτή η ευρύτερη “επιστημική κρίση” θα κρατήσει τις ΗΠΑ διχασμένες και τον κόσμο σε αδιέξοδο. Με τον ίδιο τρόπο που οι Αμερικανοί δείχνουν ανέτοιμοι να συμφωνήσουν για το ποιος κέρδισε τις εκλογές, είναι αντίστοιχα αδύναμοι να διακρίνουν ποιος είναι ο θύτης και ποιος το θύμα στην περίπτωση του πολέμου της Ουκρανίας. 

Και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ποιες αρχές και ποια συμφέροντα είναι εκείνα που αξίζουν της “προσοχής” της Αμερικής στο εξωτερικό, καθώς και ποιος τελικά θα πρέπει να είναι ο ρόλος των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή. Η φύση αποστρέφεται το κενό, είπε ο Αριστοτέλης. Το ίδιο και η γεωπολιτική. Ο κόσμος κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με ένα κενό τους επόμενους μήνες – ενδεχομένως και χρόνια-, ανεξάρτητα από το τι θα δείξει η καταμέτρηση των ψήφων την επόμενη εβδομάδα. Ένα κενό όχι τόσο εξουσίας, όσο αλήθειας, λογικής και φιλοδοξίας.