ΤΑ ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΑ ΣΧΕΔΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΑΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ

Η ιστορία των σχεδίων για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος είναι μακρά και σύνθετη, με πολλές προ­τάσεις να έχουν κατατεθεί από την εποχή της βρετανι­κής αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα. Ακολουθεί μια αναλυτική έρευνα για τα βασικότερα σχέδια που προτάθηκαν από τη δε­καετία του 1950 έως το 2024.

1. Σχέδιο του Τσακ Σνόουντεν (1955)

Το πρώτο σχέδιο που σχετίζεται με την κυπριακή κρίση, το οποίο κατατέθηκε από τον Βρετανό κυβερνήτη Sir John Harding, ήταν ουσιαστικά μια πρόταση γιατη διατήρηση του καθεστώτος της βρετανικής αποικιοκρατίας, δίνοντας περιορισμένη αυτονομία στους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη τις εθνικές επιδιώξεις.

2. Σχέδιο Μακμίλαν (1958)

Το σχέδιο αυτό προτάθηκε από τον Βρετανό πρωθυπουργό Harold Macmillan ως προσπάθεια συμβιβασμού μεταξύ των Ελληνοκυπρίων που ήθελαν ένωση με την Ελλάδα (Ένωση) και των Τουρκοκυπρίων που ζητούσαν διχοτόμηση. Προέβλεπε συνεργασία μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας στην Κύπρο χωρίς όμως να ικανοποιεί τις αιτιάσεις καμίας πλευράς. Το σχέδιο απορρίφθηκε από τις κοινότητες.

3. Συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου (1959-1960)

Οι Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, που υπογράφηκαν το 1959 και έθεσαν τα θεμέλια για τη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, έθεταν πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ενώ η Βρετανία, η Ελλάδα και η Τουρκία διατηρούσαν ρόλο εγγυητριών δυνάμεων. Η Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1960 με δικοινοτική κυβέρνηση και κατανομή της εξουσίας. Οι συμφωνίες αυτές προκάλεσαν αναταραχή στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων.

4. Σχέδιο Άτσεσον (1964)

Το σχέδιο του Dean Acheson, πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, προτάθηκε μετά τα γεγονότα της δικοινοτικής έντασης το 1963-64. Η πρόταση του Άτσεσον προέβλεπε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα έπαιρνε τον έλεγχο μιας στρατιωτικής βάσης στη Βόρεια Κύπρο. Η πρόταση απορρίφθηκε τόσο από την Τουρκία όσο και από την Ελλάδα, καθώς καμία από τις δύο πλευρές δεν την έκρινε ικανοποιητική.

5. Σχέδιο Γκάλοπ (1965)

Αυτό το σχέδιο υποβλήθηκε από τον Αμερικανό διαμεσολαβητή Galo Plaza και περιελάμβανε μια σειρά από προτάσεις που στόχευαν στη συνταγματική αναθεώρηση και στην αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Δεν υιοθετήθηκε από καμία πλευρά.

6. Διακοινοτικές συνομιλίες (1968-1974)

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής υπήρξαν διάφορες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ, οι οποίες αποσκοπούσαν στην εξεύρεση μιας δι­κοινοτικής, διζωνικής λύσης. Οι συνομιλίες διακόπηκαν με την τουρκική εισβολή το 1974 μετά το πραξικόπημα που οργάνωσε η χούντα των Αθηνών στην Κύπρο.

7. Σχέδιο Ντενκτάς-Κληρίδη (1975)

Οι συνομιλίες μεταξύ του Ραούφ Ντενκτάς και του Γλαύκου Κληρίδη κατέληξαν σε ένα πλαίσιο για τη δημιουργία μιας διζω­νικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Οι διαπραγματεύσεις όμως απέτυχαν να προχωρήσουν λόγω διαφωνιών σχετικά με την εδαφική κατανομή και την πολιτική ισότητα.

8. Σχέδιο Κουεγιάρ (1983)

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Χαβιέ Πέρες ντε Κουεγιάρ παρουσίασε σχέδιο για τη δημιουργία μιας δικοινοτικής, διζω­νικής ομοσπονδίας, το οποίο όμως απορρίφθηκε από την τουρ­κική πλευρά, ακολουθούμενο από τη μονομερή ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ) τον Νοέμ­βριο του 1983.

9. Σχέδιο Σάιρους Βανς (1984-1986)

Ο Σάιρους Βανς, ως ειδικός διαμεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών, πρότεινε ένα σχέδιο για μια διζωνική, δικοινοτική ομο­σπονδία. Η ελληνοκυπριακή πλευρά απέρριψε το σχέδιο, θεω­ρώντας ότι δεν έδινε επαρκή έμφαση στην αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και την επιστροφή των προσφύγων.

10. Σχέδιο Γκάλι (1992)

Το σχέδιο του Μπούτρος Γκάλι, τότε γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, αποτέλεσε μια αναθεωρημένη εκδοχή της δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας, με περισσότερες λεπτομέρειες σχετι­κά με την κατανομή εξουσιών. Απορρίφθηκε και από τις δύο πλευρές λόγω των διαφορών στις εγγυήσεις ασφαλείας και τις πολιτικές διευθετήσεις.

11. Σχέδιο Ανάν (2002-2004)

Το Σχέδιο Ανάν ήταν ίσως η πιο γνωστή και εκτεταμένη προ­σπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Σχεδιάστηκε από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν και προέβλεπε τη δημιουργία μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Το σχέδιο τέθηκε σε δημοψήφισμα το 2004. Παρόλο που η τουρκοκυπριακή κοινό­τητα το αποδέχθηκε με ποσοστό 65%, η ελληνοκυπριακή κοινό­τητα το απέρριψε με 76%, κυρίως λόγω ανησυχιών για την ασφά­λεια και την επιστροφή των προσφύγων.

12. Διαπραγματεύσεις 2008-2017

Μετά την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν πραγματοποιήθηκαν αρκετοί κύκλοι διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμέ­νων Εθνών, μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοτήτων. Ιδιαίτερα σημαντικές ήταν οι διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν το 2017 στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας, όπου φάνηκε να υπάρχει κά­ποια πρόοδος σε βασικά θέματα όπως η κατανομή της εξουσίας, η εδαφική προσαρμογή και οι εγγυήσεις ασφαλείας. Ωστόσο, η διάσκεψη κατέληξε σε αδιέξοδο.

13. Νέες προτάσεις και προσέγγιση (2018-2024)

Από το 2018 και μετά το Κυπριακό παραμένει άλυτο. Η διε­θνής κοινότητα και οι δύο πλευρές συνεχίζουν να συζητούν πι­θανά σενάρια όπως τη λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπον­δίας αλλά και εναλλακτικά σενάρια όπως τη λύση δύο κρατών, την οποία υποστηρίζει έντονα η τουρκική πλευρά. Οι συνομιλίες όμως δεν έχουν προχωρήσει σημαντικά. 

Τα πολυάριθμα σχέδια που προτάθηκαν για την επίλυση του Κυπριακού, από τη βρετα­νική εποχή μέχρι σήμερα, έχουν κυρίως επικεντρωθεί στην εύ­ρεση ενός τρόπου συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων υπό ένα δι­κοινοτικό, διζωνικό πλαίσιο. Ωστόσο, οι βαθιές διαφωνίες σχετι­κά με την πολιτική ισότητα, την εδαφική κατανομή, τις εγγυή­σεις ασφαλείας και την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων έχουν εμποδίσει την επίτευξη μιας διαρκούς λύσης.