ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Ἡ «Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος» στὴν Κρήτη, Θεολογικὲς καὶ ἐκκλησιολογικὲς θέσεις, Μητροπολίτου Ναυπάκτου 

καὶ Ἁγ. Βλασίου κ. Ἰεροθέου.

Περιεχόμενο τῆς ἐκδόσεως

Ἡ ἔκδοση περιλαμβάνει κείμενα τοῦ συγγραφέως ἀπὸ τὸ 2014 μέχρι σήμερα ποὺ ἀφοροῦν στὴν «Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο» (ΑΜΣΟΕ). Τὰ περισσότερα ἔχουν ἤδη δημοσιευθεῖ, ἐνῶ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ἔχουν αὐτὰ ποὺ πρωτοδημοσιεύονται στὴν παροῦσα ἔκδοση.

Μετὰ τὴ σύντομη Εἰσαγωγή, ὅπου ἐκτίθεται συνοπτικὸ ἱστορικὸ περίγραμμα τῆς προετοιμασίας τῆς ΑΜΣΟΕ καὶ σύντομη ἀναφορὰ στὸ περιεχόμενο τοῦ βιβλίου, ἡ ὕλη διαμορφώνεται σὲ 4 ἑνότητες:

Α΄.Στὴν πρώτη ἑνότητα μὲ τίτλο «Βασικὰ θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ θέματα γιὰ τὶς Συνόδους καὶ τοὺς διαλόγους μὲ τοὺς ἑτεροδόξους» (σ. 23-196), περιλαμβάνονται 10 κείμενα, «θεολογικὴ εἰσαγωγή», τὰ χαρακτηρίζει ὁ συγγραφέας, πού ἀφοροῦν στὶς θεολογικὲς καὶ ἐκκλησιολογικὲς ἀρχὲς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Β΄.Στὴ δεύτερη ἑνότητα μὲ τίτλο «Πρὶν τὴν σύγκληση τῆς “Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου” (περίοδος Μάρτιος 2014-ἀρχὲς Ἰουνίου 2016)» (σ. 197-304), ἐντάσσονται 7 κείμενα ποὺ ἀφοροῦν στὴν τελευταία προσυνοδικὴ περίοδο (2014-Ἰούνιος 2016). 

Όπου καὶ διαπραγματεύονται ζητήματα ποὺ θὰ συζητοῦσε ἡ Σύνοδος ἀλλὰ καὶ στὴν ἴδια τὴν αὐτοσυνειδησία καὶ κανονικὴ ὑπόσταση τῆς Συνόδου (διευρυμένη Σύνοδος Προκαθημένων, ἀποφάσεις ἐν ὁμοφωνίᾳ, ἐλλιπὴς προετοιμασία κ.ο.κ.). 

Ἰδιαίτερα σημαντικὰ εἶναι τὰ κείμενα τῆς ἑνότητας αὐτῆς ποὺ δημοσιεύονται γιὰ πρώτη φορὰ καὶ ἀφοροῦν στὴν ἀλληλογραφία καὶ τὶς παρεμβάσεις τοῦ συγγραφέως στὴν Ἱ. Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ πρακτικά τῆς Διαρκοῦς Ἱ. Συνόδου καὶ τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας.

Καθὼς καὶ οἱ Ἐκθέσεις τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὴν κρίσιμη Εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ Ἀναθεωρήσεως τῶν Κειμένων (σελ. 207-247).

Γ΄.Στὴν τρίτη ἑνότητα μὲ τίτλο «Οἱ παρεμβάσεις μου στὴν “Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο” (Ἰούνιος 2016)» (σ. 305-400) γίνεται ἐκτενὴς ἀναφορὰ στὶς 12 παρεμβάσεις τοῦ συγγραφέως κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἐργασιῶν τῆς ΑΜΣΟΕ μὲ ἐκτενῆ διευκρινιστικὰ σχόλια. 

Ἐπίσης, παρατίθεται ὁ διάλογος ποὺ διεξήχθη στὴ Σύνοδο μὲ ἀφορμὴ τὶς παρεμβάσεις τοῦ συγγραφέως. Ἰδιαίτερα σημαντικὴ εἶναι ἡ κατάθεση τῆς προσωπικῆς μαρτυρίας τοῦ συγγραφέως γιὰ τὸ κλίμα.

Τὸ ὁποῖο ἐπικρατοῦσε κατὰ τὴ διάρκεια τῶν συνεδριῶν τῆς Συνόδου καὶ ἰδιαιτέρως πῶς ὁδηγήθηκε ἡ ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νὰ εἰσηγηθεῖ νέα πρόταση, κατὰ παράβαση τῆς ὁμόφωνης ἀποφάσεως τῆς Ἱεραρχίας μας. 

Τὰ κείμενα τῆς ἑνότητος αὐτῆς στὸ σύνολό τους δημοσιεύονται γιὰ πρώτη φορά.

Δ΄.Ἡ τελευταία, τέταρτη ἑνότητα μὲ τίτλο «Μετὰ τὴν “Ἁγία καὶ Μεγάλη Συνοδο” (περίοδος Ἰουλίου 2016-2017)» (σ. 401-733) περιλαμβάνει 13 κείμενα, στὰ ὁποῖα ὁ συγγραφέας ἔχοντας πλέον τὴν ἐμπειρία τοῦ συνοδικοῦ μέλους καταθέτει τὴ δική του θεολογικὴ ἀξιολόγηση τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης καὶ τῶν ἀποφάσεών της.

Ἡ ἔκδοση ὁλοκληρώνεται μὲ τὸ Ἐπίμετρο (σ.735-751), στὸ ὁποῖο δημοσιεύεται ἀναφορὰ στὸ βιβλίο τοῦ συγγραφέως «Ἐκκλησία καὶ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα» καὶ στὴ μετάφραση καὶ ἔκδοσή του στὰ ἰταλικὰ ἀπὸ ρωμαιοκαθολικὸ θεολόγο.

Ἀξιολόγηση τῆς ἐκδόσεως

Α. Ἡ σπουδαιότητα τῆς ἐκδόσεως αὐτῆς καθίσταται 

προφανὴς λόγῳ τοῦ συγγραφέως:

1.Ὁ συγγραφέας εἶναι ἐγνωσμένου κύρους καὶ θεολογικῆς παιδείας ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ διορθόδοξη ἀκτινοβολία καὶ παρουσία. Εἶχε ἰδιαίτερα ἔντονη ἀλλὰ πάντοτε νηφάλια καὶ τεκμηριωμένη στὴν πατερικὴ παράδοση παρουσία κατὰ τὸ τελευταῖο προσυνοδικὸ στάδιο τῆς ΑΜΣΟΕ. 

Κυρίως ὅμως ἦταν μέλος τῆς ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ κατὰ συνέπεια καὶ τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης. Ἔτσι, εἶδε, ἄκουσε, ἔζησε ἀπὸ μέσα τὴ Σύνοδο καὶ ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὴν παροῦσα ἔκδοση κράτησε ἐκτενῆ καὶ λεπτομερῆ πρακτικά τῶν συνεδριάσεών της. 

Πρόκειται, λοιπόν, γιὰ κατάθεση ἐπισκοπικῆς προσωπικῆς μαρτυρίας ποὺ εἶναι ἀξιοπρόσεκτη, ἄκρως τεκμηριωμένη ἀλλὰ καὶ μοναδική.

2.Ὁ συγγραφέας μὲ τὴν ἐργασία αὐτὴ καλύπτει τὴν ὑποχρέωση ποὺ εἶχε ἔναντι ὁλοκλήρου του πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Οἱ ἐπίσκοποι δὲν συμμετέχουν στὴ Σύνοδο ὡς ἐγκρατεῖς θεολόγοι καὶ ἐπιστήμονες, ἀλλὰ κυρίως ὡς ἐκπρόσωποι τῆς τοπικῆς τους Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας τὸ ἐκκλησιολογικὸ φρόνημα κομίζουν καὶ ἐκφράζουν ἐν Συνόδῳ. 

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὀφείλουν μετὰ τὴ Σύνοδο νὰ δώσουν ἐπίσημη, ὑπεύθυνη καὶ ὁλοκληρωμένη ἀναφορὰ στὸν “ἐντολέα” τους γιὰ τὴν ἐκπροσώπηση αὐτή. Καὶ στὴ συγκεκριμένη περίπτωση “ἐντολέας” εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Λαὸς τοῦ Θεοῦ, ἤτοι κληρικοί, μοναχοὶ καὶ λαϊκοὶ πιστοί. 

Ἀπὸ σύντομη ἔρευνα προκύπτει ὅτι οἱ πλεῖστοι τῶν ἐπισκόπων ἐσιώπησαν, ἐνῶ λίγοι ἐνημέρωσαν μόνο τὶς ἱερατικὲς συνάξεις τῶν Ἐπαρχιῶν τους – κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἦττον δημοσιογραφικὰ – χωρὶς ὅμως τὴν ἀπαραίτητη θεολογικὴ ἀποτίμηση τῆς Συνόδου καὶ τῶν ἀποφάσεών της. 

Ἐκ τῶν μελῶν τῆς Ἀντιπροσωπείας ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου ἀνταποκρίθηκε στὴν ὑποχρέωση αὐτὴ ἔναντι τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ ἐπὶ μέρους δημοσιεύματα ἀμέσως μετὰ τὴ Σύνοδο καὶ κυρίως μὲ τὴν παροῦσα ἔκδοση. Περιμένουμε καὶ ἐλπίζουμε ὅτι καὶ οἱ λοιποὶ Ἐκπρόσωποί μας θὰ δώσουν τὶς δικές τους προσωπικὲς μαρτυρίες.

3.Μέσα ἀπὸ τὴν ἔκδοση αὐτὴ καθίσταται ἔτι πλέον σαφὴς ὁ μεγάλος σεβασμὸς τοῦ συγγραφέως στό συνοδικό θεσμό, στή συνοδικὴ πράξη καὶ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Σεβασμὸς στὸ συνοδικὸ θεσμὸ τῆς Ἐκκλησίας μας δὲν σημαίνει ἡ ἄκριτη ἀποδοχὴ μιᾶς Συνόδου παρὰ τὰ ὅσα θεολογικὰ καὶ ποιμαντικὰ προβλήματα δημιούργησε. 

Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση ὁ Ἃγ. Μάρκος ὁ Εὐγενικὸς ἀρνούμενος τὴ Σύνοδο τῆς Φλωρεντίας θὰ ἔπρεπε νὰ καταδικαστεῖ, ὅπως μὲ ἐπιμονὴ ζητοῦσε ὁ Βησσαρίων, καὶ στὴ θέση του νὰ τιμοῦμε τοὺς ἐξωμότες Βησσαρίωνα καὶ Ἰσίδωρο! 

Οὔτε τοὺς Ἁγιορεῖτες Ὁσιομάρτυρες ἔπρεπε νὰ τιμοῦμε ποὺ ἀρνήθηκαν τὴ Σύνοδο τῆς Λυὼν (1274), ἀλλὰ τὸ δήμιό τους Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννη Βέκκο! Οὔτε τὸν Ἃγ. Γρηγόριο Παλαμᾶ, πού ἀντιτάχθηκε σφόδρα στὴ ψευδοΣύνοδο (1344) τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννη Καλέκα! 

Σεβασμὸς στὴ συνοδικὴ πράξη δὲν σημαίνει νὰ ἀναγνωρίζω τὰ προβλήματα, νὰ ἀπορρίπτω τὴ Σύνοδο σὲ κατ’ ἰδίαν συζητήσεις ἀλλὰ στὸ δημόσιο λόγο μου, γιὰ λόγους σκοπιμότητας, νὰ σιωπῶ καὶ νὰ εἰρωνεύομαι ὅσους ὁμολογοῦν τὴν ἀλήθεια. 

Σεβασμὸς στὸ συνοδικὸ θεσμὸ σημαίνει σοβαρή, ὑπεύθυνη, συστηματική, ἐργώδης καὶ πολλάκις ἔμπονη προσπάθεια θεραπείας προβλημάτων, ἐνημερώσεως τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ ἐνεργοποιήσεως τῆς Ὀρθόδοξης αὐτοσυνειδησίας τῶν πιστῶν ὥστε ἡ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση νὰ ἀποφανθεῖ γιὰ τὴν ἀξία ἢ ἀπαξία τῆς Συνόδου. 

Ἐδῶ ἔγκειται καὶ ἡ σπουδαιότητα καὶ προσφορὰ τοῦ συγγραφέως στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία: στὴν ὑπεύθυνη καὶ τεκμηριωμένη ἐνημέρωση τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας.

Β.Ἡ μοναδικότητα τῆς ἐκδόσεως αὐτῆς προκύπτει

 κυρίως ἀπό το περιεχόμενό της:

1.Τὰ κείμενα ποὺ παρατίθενται στὴν παροῦσα ἔκδοση εἶχαν γραφεῖ μὲ ποιμαντικὴ προοπτική, ἀφοῦ τὰ περισσότερα δημοσιεύθηκαν ἀρχικὰ στὴν ἐφημερίδα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ναυπάκτου «Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση» καὶ στὸ διαδίκτυο. 

Ἔτσι, ἂν καὶ ἀναφέρονται σὲ λεπτὰ θεολογικὰ-ἐκκλησιολογικὰ καὶ κανονικὰ ζητήματα ἐν τούτοις εἶναι κατανοητὰ ἀπὸ τὸν μέσο ἀναγνώστη ποὺ δὲν εἶναι ἐξοικειωμένος μὲ τὴ θεολογικὴ ὁρολογία. 

Στὴν καλύτερη κατανόηση τῶν ζητημάτων συμβάλλουν καὶ οἱ ἐπικαλύψεις καὶ ἐπαναλήψεις ποὺ εἶναι φυσικὸ νὰ ὑπάρχουν στὰ κείμενα, ἀφοῦ πρόκειται γιὰ συλλογὴ δημοσιευθέντων καὶ μὴ κειμένων (2014-2017) καὶ ὄχι γιὰ συστηματικὴ ἐργασία.

2.Ὁ ἀναγνώστης ποὺ θὰ μελετήσει μὲ προσοχὴ τὴν ἐργασία ἀποκτᾶ ὁλοκληρωμένη καὶ πλήρη εἰκόνα τῆς ὅλης θεολογικῆς προβληματικῆς τῆς Συνόδου. 

Ὁ συγγραφέας δὲν περιορίζεται σὲ μονόλογο, στὴν ἁπλὴ παράθεση τῶν ἀπόψεών του, ἀλλὰ προχωρᾶ σὲ οὐσιαστικὸ διάλογο. Ὁ διάλογος δὲν περιορίζεται μόνο στὴν τρίτη ἑνότητα (σ. 305-400) μὲ τὶς 12 παρεμβάσεις του κατὰ τὴ διάρκεια τῶν συνεδριάσεων τῆς Συνόδου.

Καθώς ἐκτείνεται ἰδιαίτερα στὴν τέταρτη ἑνότητα (σ. 401-733) στὰ μετὰ τὴ Σύνοδο κείμενα. Στὰ κείμενα αὐτὰ ὁ συγγραφέας τολμᾶ καὶ “διαλέγεται” κατὰ πρόσωπο μὲ τὴν ἐπιχειρηματολογία τῶν “ὑπερμάχων” τῆς Συνόδου. 

Ἔτσι, μὲ ἐπιστημονικὴ πληρότητα καὶ σεβασμὸ στὴν ἄλλη ἄποψη παραθέτει τὴν ἐπιχειρηματολογία της καὶ ἀκολούθως τῆς ἀσκεῖ κριτικὴ μὲ βάση τὴν πατερικὴ καὶ συνοδικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. 

Κανένα ἀπὸ τὰ ἐπιχειρήματα τῆς ἄλλης πλευρᾶς ποὺ ἐπιστρατεύτηκαν γιὰ νὰ δικαιολογήσουν τὶς ἐκτροπὲς ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση δὲν μένει ἀναπάντητο ἀπὸ τὸν συγγραφέα: ὁ ὅρος «Ἐκκλησία» γιὰ τοὺς ἑτεροδόξους ὡς «τεχνικὸς ὅρος».

Ως κατ’ οἰκονομία ἢ συμβατικὰ χρησιμοποιούμενος, ὅτι δῆθεν ἔχει χρησιμοποιηθεῖ ἀπὸ Ἁγίους καὶ Συνόδους, οἱ ὃροι «ἑτερόδοξες ἐκκλησίες» καὶ «ἀδελφὲς ἐκκλησίες», τὸ ἔγκυρο καὶ ὑποστατὸ τοῦ βαπτίσματος τῶν ἑτεροδόξων, ἡ βαπτισματικὴ θεολογία, τὰ χαρισματικὰ καὶ κανονικὰ ὅρια τῆς Ἐκκλησίας, ἐκκλησιολογικός ἀποφατισμός καί ἑτεροπροσδιορισμός. 

Η Ἐκκλησία ὡς εἰκόνα τῆς Ἃγ. Τριάδος, ἡ θεολογία τοῦ προσώπου εἶναι ὁρισμένα ἀπὸ τὰ θεολογικὰ ζητήματα ποὺ διαπραγματεύεται μὲ ἰδιαίτερη ἐπιτυχία ὁ συγγραφέας. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ἡ ἄλλη πλευρὰ δὲν τόλμησε νὰ ἀντιτάξει οὐσιαστικὸ θεολογικὸ ἀντίλογο!

3.Ἰδιαίτερα σημαντική, ὀρθότερα μοναδική, εἶναι ἡ συμβολὴ τῆς ἐκδόσεως αὐτῆς στὴν ἐνημέρωση τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀκόμα καὶ τῶν ἐπισκόπων, διότι περιέχει στοιχεῖα τὰ ὁποῖα γιὰ πρώτη φορὰ βλέπουν τὸ φῶς τῆς δημοσιότητας καὶ λύνουν πολλὲς ἀπορίες ὅσων ἀσχολοῦνται σοβαρὰ καὶ ὑπεύθυνα μὲ τὰ ζητήματα αὐτά.

Τομέας Ενημέρωσης: Voiotosp.blogspot.gr