ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

 

Η ισχύς της Ε.Ε. απορρέει κυρίως από τις αξίες της, είναι περισσότερο ήπια παρά στρατιωτική.

Το κράτος δικαίου και η προστασία της δημοκρατίας αποτελούν τα θεμέλια της Ευρώπης. Ορθώς, συνεπώς, η Γερμανία ζητεί από όλα τα μέλη της Ε.Ε. να σεβασθούν αυτές τις αξίες. Αλλά και για την Ελλάδα είναι σημαντικό, γιατί η Ε.Ε. δεν είναι μόνο κονδύλια και γραφειοκρατία, αλλά και αξίες και θεσμοί.

Ας αρχίσουμε από το πώς ξεκίνησε η ιδέα για την Ένωση της Ευρώπης. Στον αυτοκράτορα Καρλομάγνο αποδίδουν την πρώτη προσπάθεια δημιουργίας της Ενιαίας Ευρώπης, που επιδιώχθηκε πότε με το ξίφος και πότε με την διπλωματία. Το 800 μετά Χριστόν στέφθηκε από τον Πάπα αυτοκράτορας των Φράγκων και της Ευρώπης. Επρόκειτο για εφήμερη προσπάθεια. Στην νεώτερη εποχή, προβάλλουν, ως κορυφαίοι Ευρωπαϊστές, κυρίως ο  Βίκτωρ Ουγκώ, ο Αριστίντ Μπριάν  και ο Ουίνστον  Τσώρτσιλ.

Ατυχώς, εμείς οι Έλληνες, αγνοούμε ότι ο πρώτος Ευρωπαίος πολιτικός που πρότεινε την ένωση της Ευρώπης ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας. Την εισηγήθηκε ως υπουργός Εξωτερικών της Τσαρικής Ρωσσίας στο περίφημο συνέδριο της Βιέννης το 1815, μετά την ήττα του Ναπολέοντα. Με βάση την Ιερά Συμμαχία τους, οι τότε συμμαχικές δυνάμεις χάραξαν σύνορα, αναγνώρισαν κράτη και ρύθμισαν τις σφαίρες επιρροής τους. 

Το να αποκρύπτουν σήμερα τον ρόλο του Καποδίστρια οι Δυτικοευρωπαίοι κατανοείται, έστω και αν δεν συγχωρείται. Βλέπετε, ο προτείνων ήταν Ρώσσος και Έλληνας. Το να τον αγνοούν, όμως, και οι Έλληνες, δείχνει πόσο η ιστορία μας και οι αντιλήψεις μας προσδιορίζονται από ξένες επιρροές και συμφέροντα και πόσο περιφρονούμε εαυτούς και την πολυχιλιετή και γεμάτη προσφορά ιστορία του γένους και του τόπου μας. 

Ας σημειωθεί ότι ο Καποδίστριας εκπόνησε το ομοσπονδιακό σύνταγμα της Ελβετίας μετά την απελευθέρωσή της από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα, και αυτό αποτέλεσε, κατά κάποιον τρόπο, το πρότυπο του σχεδίου της Συνταγματικής Συνθήκης, που έστω και κολοβή συμφωνήθηκε πρόσφατα από τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε. Οι Ελβετοί, πάντως, τιμούν τον Καποδίστρια με δύο αγάλματά του, στην Ζυρίχη και στην Γενεύη, αν θυμάμαι καλά. Εμείς, ως γνωστόν, τον δολοφονήσαμε.

Η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης προέκυψε, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως διέξοδος στους μέχρι τότε συνεχείς πολέμους μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών. Σκέφθηκαν: Αντί να αλληλοσφαζόμαστε για το ποιός θα έχει περισσότερο ζωτικό χώρο, οικονομικό όφελος και κυριαρχική ισχύ, γιατί να μην ενώσουμε τις χώρες μας και να εναρμονίσουμε από κοινού τα συμφέροντά μας; 

Έτσι, συνεργαζόμενοι, θα επιτύχουμε όλοι μαζί μια ισχυρή οικονομία και πολιτική παρουσία και πορεία στην παγκόσμια σκηνή, ήταν το σκεπτικό τους. Απόλυτα σωστό. Και δικαιώθηκε. Διότι, έκτοτε, η Ευρώπη ζει μιάν αδιατάρακτη περίοδο ειρήνης και σταθερά αυξανόμενης ευημερίας, αλλά με πολλές και αυξανόμενες αδυναμίες και προβλήματα, που, για κάποιους, απειλούν και την ίδια την υπόστασή της.

Την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης διατύπωσε ως πολιτική πρόταση ο Γάλλος διανοητής Ζαν Μονέ, την υιοθέτησε και την προώθησε ο τότε Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν και υλοποιήθηκε, με πρώτο πυρήνα της την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας Άνθρακα και Χάλυβα, στις 18 Απριλίου 1951. 

Ιδρυτικά μέλη ήταν η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Έξι χώρες. Η επιτυχία του εγχειρήματος της κοινοπραξίας αυτής οδήγησε, μετά έξι χρόνια, στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, της άλλοτε πασίγνωστης ΕΟΚ ή Κοινής Αγοράς. Η σχετική Συνθήκη της Ρώμης υπογράφηκε στις 25 Μαρτίου 1957.

Έχει σημασία να δούμε προσεκτικώτερα ποιοί ήταν οι πρωταγωνιστές αυτού του κοσμοϊστορικού γεγονότος. Και από το σημείο αυτό θα αρχίσω να αναφέρω στοιχεία και γεγονότα, κάποια από τα οποία είναι μάλλον άγνωστα. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι «απαγορευμένη» και η αναφορά τους.

Στην ένωση της Ευρώπης έπαιξε, κυρίως, ρόλο, η σχετική βούληση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Οι Αμερικανοί πίεσαν για την ένωση για δύο κυρίως λόγους: α) Διότι πλήρωσαν πολύ ακριβά σε αίμα και χρήμα την αλληλοσφαγή των Ευρωπαίων, καθώς χρειάστηκε να επέμβουν στρατιωτικά και στον Α΄ και στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. 

Η σωτήρια επέμβασή τους χρειάστηκε δύο φορές για να βάλουν τέλος στην ευρωπαϊκή αιματοχυσία και στην παρ’ ολίγο κυριαρχία της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας σε ολόκληρη την γηραιά ήπειρο και β) διότι ήδη, την πρόσκαιρη συμμαχία των Δυτικών Συμμάχων με την Σοβιετική Ένωση κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαδέχθηκε πολύ σύντομα ο Ψυχρός Πόλεμος και η παγκόσμια ιμπεριαλιστική αναμέτρηση μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων. 

Οι ΗΠΑ ενθάρρυναν πιεστικά τους Ευρωπαίους να ενωθούν, για να εμποδιστεί η περαιτέρω διείσδυση της Σοβιετικής κυριαρχίας σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Και το πέτυχαν οικονομικά με το Σχέδιο Μάρσαλ, που οδήγησε στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, και στρατιωτικά με το ΝΑΤΟ, στην Ατλαντική Συμμαχία.

Το δεύτερο στοιχείο που επιμελώς αποσιωπάται από τους αναλυτές της διαδικασίας προς την ολοκλήρωση του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης, είναι το σε ποιές αρχές και αξίες βάσισαν την πρωτοβουλία τους οι ιδρυτές της. 

Να τις θυμηθούμε και να τους θυμηθούμε: πρώτα–πρώτα οι προαναφερθέντες πιστοί χριστιανοί Μονέ και Σουμάν και  φυσικά ο Γάλλος ηγέτης στρατηγός Ντε Γκώλ, που είχε ως σύμβολό του τον γνωστό σταυρό της Ιωάννας της Λωραίνης (Ζαν Ντ’ Αρκ). 

Ήταν επίσης οι Χριστιανοδημοκράτες ηγέτες της Γερμανίας Κόνραντ Αντενάουερ και της Ιταλίας Ντε Γκάσπερι, καθώς και ο καθολικός Βέλγος σοσιαλιστής Ανρί Σπάακ. Είχε προηγηθεί, αμέσως μετά τον πόλεμο, η ιστορική πρώτη συνάντηση των ηγετών της Γαλλίας και Γερμανίας Ντε Γκώλ και Αντενάουερ. 

Τότε, με οδηγό την χριστιανική αγάπη προς τον πλησίον και το αγαπάτε και τους εχθρούς υμών, επικύρωσαν την συμφιλίωση των δύο παραδοσιακά εχθρικών χωρών στον περίφημο καθεδρικό ναό της Ρεμς στην Γαλλία, όπου και προσευχήθηκαν από κοινού.

Οι ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακήρυσσαν ότι το όραμά τους για την Ενωμένη Ευρώπη στηρίζεται στις αξίες της χριστιανικής πίστης (την συμφιλίωση, την ειρηνική συνύπαρξη, την αγάπη προς τον πλησίον, την αλληλεγγύη). Τότε, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές και φυσικά οι κομμουνιστές αλλά και οι ακροδεξιοί, απέρριπταν αυτό το όραμα. Οι κομμουνιστές και οι ακροδεξιοί το απορρίπτουν και σήμερα.

Θα προσθέσω και κάτι πολύ σημαντικό, που έχει επιμελώς αγνοηθεί από την μνήμη της ιστορίας, και νομίζω ότι δεν αναφέρεται πιά σε κανένα επίσημο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει, γενικά, η εντύπωση, ότι ο γνωστός κύκλος με τα αστέρια στην επίσημη σημαία της άλλοτε ΕΟΚ και σήμερα Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιστοιχούσε προς τον αριθμό των κρατών μελών της, όπως συμβαίνει με την αστερόεσσα των Ηνωμένων Πολιτειών. 

Πρόκειται για πλάνη, αφού τα αστέρια της Ευρωπαϊκής σημαίας είναι 12, ενώ η ΕΟΚ ξεκίνησε με έξι κράτη μέλη και σήμερα αριθμεί 28. Η αλήθεια είναι ότι εκείνοι που σχεδίασαν την σημαία και που οριστικοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου του 1955, την εμπνεύσθηκαν από την Αποκάλυψη του Ευαγγελιστή Ιωάννη, και συγκεκριμένα από την εξής φράση: 

«Και σημείον μέγα ώφθη εν τω ουρανώ. Γυνή περιβεβλημένη τον ήλιον και η σελήνη υποκάτω των ποδών αυτής, και επί της κεφαλής αυτής στέφανος αστέρων δώδεκα, και εν γαστρί έχουσα, και κράζει ωδίνουσα και βασανιζομένη τεκείν». Μία σπάνια εικόνα της Παναγίας με φωτοστέφανο από 12 αστέρια υπάρχει στον ναό της Αγίας Ειρήνης στην Αθήνα (οδός Αιόλου).

Ο καθηγητής της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ Π. Τζαμαλίκος, που ερεύνησε επιμελώς το θέμα, μας υπενθυμίζει: «Η λογική και ο συμβολισμός της ευρωπαϊκής σημαίας δεν είναι άλλος από εκείνη των πιστών Χριστιανών που οραματίστηκαν την Ένωση και υπογραμμίζει τον θρησκευτικό χαρακτήρα και το κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο των κρατών που συνέστησαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα». 

Ο τότε Ιρλανδός πρόεδρος των υπουργών Εξωτερικών του Συμβουλίου της Ευρώπης Λίαμ Κόσγκρέϊβ, υψώνοντας την σημαία αυτήν στο Στρασβούργο στις 13-12-1955, είπε: «Το 12 είναι το σύμβολο της πληρότητας και της απλότητας, έτσι όπως πρέπει να είναι η ενότητα των λαών μας. Να κυματίζει επί μακρόν, ελεύθερα και ειρηνικά, με την ευλογία του Θεού». 

Και όπως σχολιάζει ο καθηγητής Τζαμαλίκος: «Ήταν η εποχή που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες αναφέρονταν στον Θεό. Σε αντίθεση με το σήμερα, όπου στον Θεό αναφέρονται μόνον οι Αγιατολλάχ, οι Ταλιμπάν και ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Στην Ευρώπη ο Θεός είναι απαγορευμένος από τον δημόσιο πολιτικό λόγο» ( Περιοδικό Πανεπιστημιούπολη, 2003).

Στο ξεκίνημά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση απαρτιζόταν από τις έξι χώρες που προανέφερα (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο). Η Βρεταννία, η οποία δεν ήθελε να επιτύχει το εγχείρημα, επί χρόνια ποικιλόμορφα μποϋκοτάριζε την Κοινότητα, φθάνοντας να πρωτοστατήσει στην δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών ως καλύτερη λύση, αλλά χωρίς επιτυχία. 

Τελικά, φοβούμενη μήπως μείνει εκτός του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, αλλά και για να μπορέσει να το κατευθύνει κατά τα συμφέροντά της, αποφάσισε το 1973 να ενταχθεί στην ΕΟΚ μαζί με την Δανία και την Ιρλανδία. Στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, των εννέα πια, εντάχθηκε το 1981 και η Ελλάδα ως δέκατο μέλος.

Μετά πέντε χρόνια, το 1986, η ΕΟΚ διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο με την ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Μετά 10 χρόνια, το 1996, τρεις ακόμα χώρες (Αυστρία, Σουηδία και Φινλανδία) συγκρότησαν την ΕΟΚ των 15, ενώ με την Δυτική Γερμανία ενώθηκε και η Ανατολική, για να αναδείξουν από κοινού την Ομοσπονδιακή Γερμανία στην μεγαλύτερη ευρωπαϊκή χώρα σε πληθυσμό και την πρώτη ευρωπαϊκή οικονομική δύναμη.

Ήδη, η ασταμάτητη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης παίρνει πια ηπειρωτικές διαστάσεις. Αποκτά το 1999 ενιαίο νόμισμα, που το υιοθετούν έντεκα χώρες, μαζί με την Ελλάδα, και παίρνει άλλην υφή και προσανατολισμό. Γίνεται πολύ μεγάλη. Με πλήθος από αρκετά ετερόκλητους λαούς, δυσκίνητη, με τεράστιες ανισότητες, πολυδιάστατη, με πολυέξοδη και σπάταλη γραφειοκρατία και με αδυναμία λήψεως ομόφωνων αποφάσεων. 

Η κατάσταση επιδεινώνεται, καθώς αποφασίζεται και η περαιτέρω διεύρυνσή της με την ένταξη οκτώ ακόμα χωρών (Εσθονίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Σλοβακίας, Σλοβενίας, Τσεχίας, Μάλτας και Κύπρου). 

Μετά τρία χρόνια εντάσσονται η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Και πρόσφατα η Κροατία. Έτσι, ο κολοσσός αυτός αντιμετωπίζει πιά πλήθος δυσλειτουργιών και αδιεξόδων. Είναι δύσκολες έως αδύνατες οι αποφάσεις τους, τεράστια τα συγκρουόμενα συμφέροντα και οι ανισότητες. 

Ως μόνη διέξοδος θεωρήθηκε η έγκριση μίας Συνταγματικής Συνθήκης, που θα δεσμεύει ως Καταστατικός Χάρτης όλες τις χώρες μέλη και θα προωθεί πέραν της οικονομικής και την πολιτική ένωση, που εξακολουθεί να μην υφίσταται. Το λεγόμενο Σύνταγμα εν τούτοις δεν εγκρίθηκε από όλες τις χώρες. 

Στην Γαλλία και την Ολλανδία αποδοκιμάστηκε με δημοψηφίσματα, ενώ η Βρεταννία, παρά την ειδική ευνοϊκή μεταχείρισή της, αρνείται στην ουσία να το αποδεχθεί, μολονότι το είχε προσυπογράψει η κυβέρνησή της. Επίσης, θεωρείται βέβαιο ότι, αν γίνει δημοψήφισμα στην Βρεταννία, το Σύνταγμα θα απορριφθεί με μεγάλη πλειοψηφία.

Για να αποτραπεί ο κίνδυνος παράλυσης και το ενδεχόμενο διάλυσης, οι 27 χώρες υιοθέτησαν το 2007, αντί του Συντάγματος, μία Μεταρρυθμιστική Συνθήκη, που όμως εφαρμόζεται περίπου «αλά κάρτ». Και αυτό γιατί έγιναν δεκτές σχεδόν όλες οι απαιτήσεις ορισμένων χωρών, για τις οποίες άλλα  ισχύουν. Έτσι, έστω και κολοβή, συνεχίζεται η πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά χωρίς εμβάθυνση και συνοχή, και με άγνωστο μέλλον. 

Ήδη έχει κατ΄ αρχήν εγκριθεί περαιτέρω διεύρυνσή της με την Τουρκία και ορισμένες μικρές βαλκανικές χώρες, αλλά με ένταση και αμφισβητήσεις. Η Γαλλία, διά του Προέδρου Σαρκοζί, αρνήθηκε π.χ. να δεχθεί την συμμετοχή της Τουρκίας. Το ίδιο και η Γερμανίδα Καγκελάριος Μέρκελ. 

Ενώ οι κυριαρχούντες άθεοι του Διαφωτισμού και οι πρώην κομμουνιστές, μαζί με πολλούς μαρξίζοντες σοσιαλιστές, αρνούνται στην πολιτική διάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάθε αναφορά στις χριστιανικές αξίες της, στις οποίες αυτή θεμελιώθηκε. Έτσι, εκτός των άλλων, διευκολύνεται ο εξισλαμισμός της, προκειμένου να μην έχει τον χαρακτήρα Χριστιανικής Λέσχης.

Θα υπενθυμίσω το θεμελιώδες στοιχείο, το οποίο συνιστούσε την ελκτική δύναμη για την ένωση: την ισότητα μεγάλων και μικρών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Την ομοφωνία. Με την διεύρυνσή της, η ομοφωνία κατέστη εκ των πραγμάτων αδύνατη. 

Έτσι, η απλή ή αυξημένη πλειοψηφία επικρατεί βαθμιαία παντού. Αναπόφευκτα, αντί ενιαίου χώρου, δημιουργούνται μπλοκ κρατών με κοινά συμφέροντα ή ιστορικές παραδόσεις. Παράλληλα, οι μεγάλες χώρες τείνουν να αγνοούν το συμφέρον και τις ευαισθησίες των μικρών. Αυτό ήδη το αντιληφθήκαμε οδυνηρά στην περίπτωση της Κύπρου, που θεωρείται παρίας. 

Έτσι, το ισχύον ακόμα βέτο της δεν προβάλλεται, επειδή υπάρχει φόβος ότι θα αγνοηθεί, ενώ η Ελλάδα σε πολλά θέματα θεωρείται ήδη ως δεύτερης κατηγορίας συγγενής (π.χ. στα θέματα των διαφορών της με την Τουρκία). Βαθμιαία διαμορφώθηκε το τόξο Γερμανίας-Γαλλίας και πρόσφατα το δίπολο Βορράς-Νότος, με την Γερμανία να έχει αποκτήσει de facto κυρίαρχη άποψη και ανανεωθείσες ηγεμονικές τάσεις.