ΤΟΥ 2022 Η ΖΥΓΑΡΙΑ

Η ψυχρή ανάλυση στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας και -γενικότερα- στα θέματα εθνικής ασφάλειας δείχνει πως το 2021 απεδείχθη καλύτερο των προηγούμενων ετών χάρη στην υπογραφή της Συμφωνίας Στρατηγικής Εταιρικής Στρατηγικής Σχέσης με τη Γαλλία και την ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) με τις ΗΠΑ.

Το ιδανικό, βέβαια, θα ήταν οι υπογραφές με το Παρίσι να είχαν πέσει ένα χρόνο νωρίτερα, όταν το ίδιο ακριβώς διακρατικό κείμενο ήταν έτοιμο, αλλά ο Έλληνας πρωθυπουργός -άγνωστο γιατί- είχε ειρωνευθεί δημόσια τη ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής ως περιττή λόγω του ανάλογου άρθρου 42(7) της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Όπως, επίσης, ιδανικό θα ήταν η MDCA να περιλάμβανε ρητά και τη Σκύρο  ή άλλες (νησιωτικές ή χερσαίες) εγκαταστάσεις των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες ο Πρωθυπουργός ισχυριζόταν σε συνομιλητές του ότι σίγουρα θα εντάσσονταν, χωρίς τελικά να το πετύχει. Όμως, επειδή η πολιτική (ειδικά η εξωτερική) είναι η τέχνη του εφικτού, καλύτερα είναι να αξιολογήσουμε τι ισχύει σήμερα και τι πρακτικά μπορεί να επιτευχθεί αύριο, χωρίς θεωρητικολογίες. Υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα παραμένει, ασφαλώς, η τουρκική επιθετικότητα. 

Η αμυντική προπαρασκευή της Ελλάδας βρίσκεται σε καλύτερο σημείο απ’ ότι στα χρόνια του Μνημονίου και οι κρίσεις του 2020 στον Έβρο, το Αιγαίο και τη Μεσόγειο επιβεβαίωσαν την αποτρεπτική ισχύ των Ενόπλων Δυνάμεων. Δεν υπάρχει ωστόσο αμφιβολία ότι η ποσότητα και ποιότητα του υλικού βρίσκεται σε οριακό σημείο και ότι η ετοιμότητα του 2020 επετεύχθη χάρη στις ακραία φιλότιμες και ακραία κοπιαστικές προσπάθειες των στελεχών. 

Ευτυχώς, το κράτος εδέησε, μετά από πολλά χρόνια καθυστερήσεων λόγω της οικονομικής κρίσης, να προχωρήσει στις απαραίτητες προμήθειες, κυρίως για το Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία, αλλά η κοινή γνώμη δεν πρέπει να έχει την ψευδαίσθηση ότι τα προβλήματα λύθηκαν. Η διαθεσιμότητα των Mirage 2000-5 βελτιώνεται, αλλά η πλήρης επιχειρησιακή αξιοποίηση των Rafale δεν θα γίνει πριν από τα μέσα του 2023 και ο εκσυγχρονισμός των F-16 γίνεται με αργούς ρυθμούς.

Οι δε φρεγάτες Belharra, αν όλα πάνε καλά, θα παραδοθούν το 2025 και το 2026 και θα χρειαστεί πρόσθετος χρόνος για τις δοκιμές εν πλω. Με λίγα λόγια, προσεγγίζουμε, επικίνδυνα, την περίοδο που η Τουρκία θα ενισχυθεί με τα γερμανικά υποβρύχια κλάσης 214. Αν και τίποτα δεν αποκλείεται στη διεθνή πολιτική, με τα σημερινά δεδομένα είναι μάλλον απίθανη η μη παράδοσή τους από τη Γερμανία, όπως σήμερα συμβαίνει με την αναστολή των διαδικασιών από τις ΗΠΑ για τα F-35.

Ωστόσο η σημαντικότερη εξέλιξη του 2022 ίσως να μην είναι αμιγώς διμερή στα Ελληνοτουρκικά, αλλά να έλθει έμμεσα από τη Λιβύη. Η Άγκυρα επέτυχε, τον περασμένο μήνα, άλλη μία τακτική νίκη με την αναβολή των εκλογών στη Λιβύη, παρατείνοντας την εξουσία των εκλεκτών της, διατηρώντας τις στρατιωτικές δυνάμεις (τακτικές και μισθοφορικές) στη χώρα και κερδίζοντας χρόνο ως προς το παράνομο μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες.

Ευτυχώς, η παρούσα μεταβατική κατάσταση στη Λιβύη δεν έχει επιτρέψει την εφαρμογή του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά η ελληνική πλευρά δεν έχει επιτύχει την ακύρωσή του. Είναι λογικό να ανησυχούμε για μία αιφνιδιαστική de facto υλοποίησή του – π.χ. δια της ανακήρυξης θαλάσσιων οικοπέδων προς έρευνα και αξιοποίηση και ανάθεσή τους στην τουρκική TPAO. 

Απαιτείται, επομένως, διπλωματική κινητοποίηση και έντεχνη αξιοποίηση των ανησυχιών συμμάχων και εταίρων για τη γενικότερη στάση της Τουρκίας. Γνωρίζουμε άριστα ότι η Δύση δεν επιθυμεί να απωλέσει την Τουρκία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Άγκυρα μπορεί και πρέπει να επιβάλλει τις απαιτήσεις της. Δεν είναι δυνατόν η ζυγαριά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να γέρνει πάντα υπέρ των συμφερόντων της.