100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ (1922-2022) - Α΄ ΜΕΡΟΣ

 

Αγαπητοί Φίλοι του Ιστολογίου μας,

από σήμερα μέχρι και τις 20 του μηνός Ιανουαρίου 

μπορείτε να διαβάσετε το Επετειακό Ιστορικό Αφιέρωμα 

για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή.

Π.ΒΟΙΩΤΟΣ

Η Ιστορία των ανθρώπων έχει πολλές διακυμάνσεις: Χάρας και λύπης, υγείας και αρρώστιας, ευημερίας και δυστυχίας, ειρήνης και πολέμου… Αυτή η εναλλαγή παρατηρείται και στον Εκκλησιαστικό και Εθνικό μας βίο.

Το 2021 οι απανταχού Έλληνες ετίμησαν την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη του Αγώνα για την Ανεξαρτησία μας. Φέτος καλούμαστε να θυμηθούμε τα γεγονότα εκείνα που πριν από 100 χρόνια ξερίζωσαν από τις αλησμόνητες Πατρίδες του Πόντου και της Μικράς Ασίας, εκατομμύρια Συννέλληνες, ενώ έστειλαν σε βίαιο και μαρτυρικό θάνατο πολλές χιλιάδες απ΄ αυτούς. Καλόν είναι λοιπόν να διδασκόμαστε και να μην ξεχνάμε ποτέ αυτούς που έχυσαν το αίμα τους για να είμαστε εμείς σήμερα Ελεύθεροι!!!

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

Μετά τούς νικηφόρους Βαλκανικούς πο­λέμους (1912-13) πού είχαν ώς αποτέ­λεσμα την απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και των νησιών τού βορειοανατολικού Αιγαίου, ό 'Ελληνισμός γνώρισε δύο μεγάλες καταστροφές: Ή πρώτη ήταν ή εξόντωση τμήματος των Ελλήνων του Πόντου (1914-23) και ή εκδίωξη τών υπόλοι­πων στήν 'Ελλάδα (1923).  Και ή δεύτερη ήταν ή Μικρασιατική Καταστροφή (1922). 

Ή Γενοκτονία αναφέρεται σέ πρωτοφα­νείς σφαγές, αλλά και εκτοπισμούς τών Πο­ντίων. Δράστες καί θύτες ήταν οί Νεότουρκοι, βάσει οργανωμένου σχεδίου. Δέν υπάρ­χει πιό ακριβής περιγραφή τών όσων έγιναν, από τή «Συνοπτική Έκθεση τών διωγμών καί σφαγών του Πόντου» πού, μεταξύ άλλων παραληπτών, είχε στείλει τό «Κεντρικόν Συμβούλιον τών Επαρχιών του Θρόνου Κών/πόλεως» καί στόν Πατριάρχη Αλεξαν­δρείας, μέ ημερομηνία 25 Μαΐου 1922.

Ιδού μερικά αποσπάσματα (προσαρμοσμένα άπό την καθαρεύουσα στό σημερινό γλωσσικό ιδίωμα):«Ή τουρκική κυβέρνηση καί οι στρα­τιωτικές της αρχές, εκτόπισαν άπό τά σπί­τια τους, μές στό καταχείμωνο καί εξόρισαν στό εσωτερικό της Μικράς Ασίας 300.000 Έλληνες του Πόντου.

Όλους αυτούς τούς ανάγκασαν νά εγκαταλείψουν, μέσα σέ λί­γες ώρες τις εστίες τους καί νά βαδίζουν σέ χιονισμένα βουνά, δάση καί φαράγγια γιά μέρες καί βδομάδες, γιά νά φτάσουν στόν τόπο της εξορίας τους, κάπου στό άγνωστο, χωρίς νά τούς επιτρέψουν νά πάρουν άπό τά σπίτια τους έστω καί όσα εφόδια θά μπο­ρούσαν νά μεταφέρουν στην πλάτη τους. Στους εκτοπισμένους, όχι μόνο δέν παρέχονταν κανενός είδους περίθαλψη, άλλά δέν επιτρεπόταν καί καμιά αγορά. 

Επιπλέον απαγορευόταν, έπί ποινή θανάτου, στους κα­τοίκους τών μερών άπ' τά οποία περνούσαν, τό νά τούς δίνουν εστω καί κάποια έλεημοσύνη.Στη διάρκεια τών μεγάλων νυχτών τών ατέλειωτων όδοιποριών, οι έκτοπιζόμενοι κα­τασκήνωναν στό ύπαιθρο, πάνω στα χιόνια καί τούς πάγους, μέ θερμοκρασία πάντοτε κάτω άπό τό μηδέν. 

Γέροντες, μικρά παιδιά, εξαντλημένες μητέρες εγκαταλείπονταν ατούς δρόμους, θύματα τής πείνας, του ψύχους καί τών στερήσεων. Άλλά καί τών άγριων ένστικτων τών περαστικών τσέτηδων, τών στρατιωτών καί τών χωροφυλάκων, οι όποιοι ανταγωνίζονταν στίς θηριωδίες καί ευχαριστιούνταν βλέποντας τόν σπαραγμό τών μη­τέρων πού δέν άντεχαν τήν κατακρεούργηση τών παιδιών τους, πού ρίχνονταν σάν παιχνί­δια άπό λόγχη σέ λόγχη.

Σκηνές φρίκης καί απόγνωσης εκτυλίσ­σονταν καθ' όδόν. Παρθένες καί νεαρές κο­πέλες έπεφταν σέ γκρεμούς καί ποτάμια, γιά νά γλιτώσουν τά βάσανα καί τήν ατίμωση. Γονείς, σύζυγοι καί αδέλφια αυτοκτονούσαν καί τρελαίνονταν, βλέποντας νά σπαράσ­σουν άπό τήν κτηνώδη βία καί νά διαμελί­ζονται πολλές φορές τά νεότερα μέλη τών  οικογενειών τους. Όποιοι τολμούσαν να αντισταθούν κάπως, άλλα καί όσοι έδειχναν καί άπλή δυσφορία, κατακρεουργούνταν αμείλικτα...

Τά χαρέμια τών Τούρκων κοσμήθηκαν μέ ελληνική νεότητα καί οι μεντρεσέδες [Ίεροσπουδαστήρια] καί τεκέδες [γιά δερβίσηδες] γέμισαν άπό έλληνόπαιδες γιά νά τούς εξισλαμίσουν. "Ολη ή περιουσία τών εκτοπισθέντων κατασχέθηκε. Τά σπίτια στά χωριά πυρπολήθηκαν, στις δέ πόλεις γκρεμίστηκαν. Τά οικόπεδα τους έγιναν λαχανόκηποι τών Τούρκων. 

Οι άντρες πού είχαν απομείνει στόν Πόντο, όσοι μέν ήταν 19-35 ετών κατατάχτηκαν στα εργατικά τάγματα του εσωτερικού πού ήταν τάγματα πείνας, κακώσεων καί θανά­του. Οι δε ηλικίας 15-19  καί  35-55  κηρύχτη­καν αιχμάλωτοι πολέμου καί εξορίστηκαν στόν Καύκασο, τό Κουρδιστάν, τό Ντιαρμπεκήρ καί αλλού, ταλαιπωρούμενοι άπό τήν πείνα, τά βασανιστήρια, τίς αρρώστιες καί ενέσεις δηλητηρίων, τίς όποιες μεταχειρίζο­νταν Τούρκοι γιατροί στους εξόριστους χρι­στιανούς, αντί γιά όρό άντιεξανθηματικού τύφου...».

Ή Συνοπτική Έκθεση περιέχει καί πολλά άλλα τραγικά στοιχεία. Διεθνώς έγινε αποδε­κτό ότι περισσότερες άπό 300.000 Ποντίων εξολοθρεύτηκαν άπό τούς Τούρκους, ενώ τό Κεντρικό Συμβούλιο Ποντίων, στή Μαύρη Βί­βλο του παραθέτει στοιχεία γιά 353.000 θύ­ματα. Όσοι επέζησαν κατέφυγαν στήν τότε Σοβιετική 'Ένωση. Μετά δέ τή Μικρασιατική Καταστροφή (1922) ήρθαν στήν Ελλάδα. Τό 1994 ή Βουλή τών Ελλήνων αναγνώρισε τή Γενοκτονία τών Ποντίων, ορίζοντας τήν 19η Μαΐου ως Ήμέρα Μνήμης της.

Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Μέ τόν όρο αυτόν ή Ιστορία περιγράφει τά τραγικά γιά τόν Μικρασιατικό "Ελληνισμό (καί τήν Ελλάδα) αποτελέσματα τής περιόδου 1919-22, πού καί αυτά ήταν αποτελέσματα του εθνικού διχασμού, τών σκληρών πολιτικών αντιπαραθέσεων στήν Αθήνα καί του άσχημου ρόλου τών τότε Μεγάλων Δυνάμεων πού προωθούσαν τά δικά τους συμφέροντα στήν περιοχή.  Όχι αδικαιολόγητα ή Καταστροφή αύτη θεωρείται ως ή μεγαλύτερη γιά τόν νεότερο Ελληνισμό, αφού ξεριζώθηκαν άπό τίς αιώνιες πατρογονικές εστίες τους εκατομμύρια Έλληνες, ενώ πολλές χιλιάδες έχασαν βάναυσα τή ζωή τους. 

Μέ τήν ανταλλαγή τών πληθυσμών Μικρασιάτες καί Πόντιοι ήρθαν ώς πρόσφυγες στήν "Ελλάδα, ή οποία, καθημαγμένη καί εξαντλημένη οικονομικά, έπρεπε νά αναλάβει καί τό τιτάνιο έργο τής αποκατάστασης τους. Είχε όμως καί δύο θετικές πλευρές, αφού «ουδέν κακόν αμιγές καλού»:Έφυγαν άπό τόν Ελλαδικό χώρο οι Μουσουλμάνοι Τούρκοι και η χώρα απέκτησε θρησκευτική καί εθνική ομοιογένεια. 

Καί ήρθε εδώ ένα δυναμικό τμήμα του Ελληνισμού, είσκομίζοντας πολύτιμα πολιτισμικά, μορφωτικά καί επαγγελματικά στοιχεία. Είχε προηγηθεί ή νίκη τών δυνάμεων  τής Άντάντ (τής Συμφωνίας μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας, αργότερα Ιταλίας καί Ρωσίας), τό θωρηκτό «Αβέρωφ» είχε φτάσει ώς τήν Κωνσταντινούπολη καί ό ελληνικός στρατός είχε αποβιβαστεί στή Σμύρνη καί σέ παράλια της Ιωνίας.

Άλλα καί οί Νεότουρκοι μέ επικεφαλής τόν Κεμάλ Άτατούρκ, οργάνωναν μία νέα Τουρκία. Δυστυχώς, μετά τίς πρώτες εντυπωσιακές επιτυχίες στό μέτωπο του ελληνικού στρατού, πού έφτασε μέχρι τόν Σαγγάριο ποταμό καί στά πρόθυρα της Άγκυρας, οι σύμμαχοι τής Άντάντ άλλαξαν τήν πολιτική τους. Στήν Ελλάδα υπήρχε πολιτική αστάθεια και τό δυσάρεστο γιά τόν  Ελληνισμό αποτέλεσμα δέν άργησε νά έρθει. 

Ό τότε Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (Καλαφάτης), προβλέποντας αυτό τό αποτέλεσμα, είχε Ιδρύσει τή «Μικρασιατική Άμυνα» γιά νά προετοιμάσει τή σωτηρία τών χριστιανών. Παράλληλα, διαμαρτυρόταν μέ παραστάσεις καί έγγραφα στούς αρμόδιους τών Δυνάμεων Κατοχής, καταγγέλλοντας τίς θηριωδίες καί παρανομίες τού Νουρεδίν Πασά καί πετυχαίνοντας τήν απομάκρυνση του άπό τή Σμύρνη. 

Αυτό δέν τό ξέχασε ό Πασάς καί περίμενε τήν ώρα νά του τό ανταποδώσει...Γιά τήν κατανόηση τών όσων συνέβησαν, σημειώνουμε ότι αρχικά, μέ τή Συνθήκη τών Σεβρών, στις 10 Αυγούστου 1920 παραχω­ρήθηκε στους Έλληνες ή πολιτική εξουσία στήν περιοχή τής Σμύρνης (αλλά τό έδαφός της παρέμενε στήν τουρκική κυριαρχία).

Κα­θώς καί ή Ανατολική Θράκη μέ τά νησιά "Ιμβρο και Τένεδο. Ή Συνθήκη όμως αυτή δέν κράτησε γιά πολύ, επειδή μετά τήν επικράτη­ση του Κεμάλ Άτατούρκ καί τή Μικρασιατική Καταστροφή αντικαταστάθηκε άπό τή Συν­θήκη τής Λοζάνης (24 Ίουλίου 1923). 

(Αύριο η συνέχεια)