ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ – ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΛΙΡΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

 

Η τουρκική οικονομία καταρρέει.Βουλιάζει το τουρκικό ΑΕΠ-Οι αναλυτές προειδοποιούν για τις συνέπειες- Πολιτική αστάθεια και κοινωνικές ανατροπές. Αν και κανένας δεν έχει μιλήσει ακόμη γι’ αυτό, όλα τα στοιχεία φανερώνουν πως η Τουρκία μπήκε επισήμως σε ύφεση, με το ΑΕΠ της να βουλιάζει κατά 1,8%, ποσοστό υψηλότερο από την κρίση του 2009 και το δεύτερο υψηλότερο από την κρίση του 2001.

Είναι η πρώτη φορά σε δύο, περίπου, δεκαετίες που η Τουρκία περνά σε ύφεση για αμιγώς εσωτερικούς λόγους, χωρίς να έχει επηρεαστεί αρνητικά από μία παγκόσμια συρρίκνωση του ΑΕΠ ή μία διεθνή κρίση. Πράγματι, τόσο το 2009 όσο και το 2001 ήταν χρονιές διεθνούς ύφεσης και κρίσης, κάτι που σε καμία περίπτωση δε μπορεί να υποστηρίξει κανείς για το 2016.

Μια πιο προσεκτική ανάγνωση των κινήσεων του Τούρκου Προέδρου στο διπλωματικό πεδίο και ειδικότερα στο πεδίο των σχέσεων του με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα θα μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο Τούρκος Πρόεδρος και η Τουρκία γενικότερα βρίσκονται υπό έντονη πίεση. 

Πίεση που δεν προέρχεται μόνο από τα πολλά ανοιχτά μέτωπα στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα αλλά και στην ολοένα και επιδεινούμενη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας που πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο.

Το τουρκικό μοντέλο είναι τελικά εύθραυστο, παραδέχονται σήμερα αναλυτές, αποποιούμενοι στο «όνομα της Τουρκίας» το οικονομικό μοντέλο πολλών αναπτυσσόμενων χωρών που έγιναν «αγαπημένες» των οικονομικών αγορών, βασιζόμενες στην έκρηξη της κατανάλωσης. Και η εξόφληση των χρεών της Τουρκίας προς το ΔΝΤ δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια συμβολική νίκη, είχε γράψει ο διεθνής Τύπος. 

Προς επίρρωση όλων αυτών, τα τελευταία στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η τουρκική οικονομία συρρικνώθηκε στο τρίτο τρίμηνο 1,8% για πρώτη φορά την τελευταία επταετία, υπό την πίεση του αποτυχημένου πραξικοπήματος του Ιουλίου, της κατάρρευσης της λίρας και της έντονης πολιτικής αβεβαιότητας. Αυτή την περίοδο η τουρκική εξωτερική πολιτική βάλλεται από δύο παράγοντες που ποτέ ξανά στο παρελθόν δεν τους αντιμετώπιζε με τέτοια σφοδρότητα.  

Από τη μια την εντεινόμενη οικονομική κρίση που αρχίζει και ξεδιπλώνεται και στην καθημερινότητα του Τούρκου πολίτη και από την άλλη η πολυπλοκότητα και η διαφορετικότητα των στόχων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, που δεν εξαντλείται σε μια μόνο περιοχή αλλά σε πολλαπλές περιοχές με διαφορετικές ιστορικές αναφορές, δυναμικές και πολιτιστικές καταβολές.

Η Τουρκική οικονομία μετά το τεράστιο πλήγμα στον τουρισμό και την αστάθεια από την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, υποβαθμίζεται συνεχώς από όλους τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. 

Η εσωτερική κατάσταση οδεύει επικίνδυνα σε μια ολοκληρωτική δικτατορία με συλλήψεις δεκάδων χιλιάδων Τούρκων κάθε «επαγγέλματος» – από στρατιωτικούς, πανεπιστημιακούς και δικαστικούς μέχρι δημοσιογράφους, δημόσιους υπάλληλους ή υπαλλήλους της ΜΙΤ.

Aυτό που λείπει από την εξίσωση των διεθνών και εγχώριων αναλύσεων είναι η παράμετρος της οικονομίας και συγκεκριμένη η σταδιακά πτωτική πορεία που έχει αρχίσει και ακολουθεί η οικονομία της γειτονικής μας χώρας.

Η οικονομική κρίση που αρχίζει να εμφανίζει τα πρώτα της σημάδια στην Τουρκία του τελευταίους μήνες τείνει να δημιουργήσει κοινωνικές ανατροπές, που η Τουρκία είχε θάψει για χρόνια στο συλλογικό της υποσυνείδητο.

Αν κάποιος όμως παρακολουθούσε τη δομή και τις βάσεις πάνω στις οποίες είχε στηθεί η οικονομία της Τουρκίας θα εξήγαγε εύκολα το συμπέρασμα ότι η πορεία της τουρκικής οικονομίας ήταν για δεκαετίες στηριγμένη σε σαθρά θεμέλια. 

Η εμμονή των κυβερνωντων της γειτονικής μας χώρας να δομήσουν την οικονομία μιας χώρας με δομικά και βαθιά κοινωνικά προβλήματα και ανισότητες στην θεοποίηση της εσωτερικής κατανάλωσης και στις αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και κοινωνικής αποδοτικότητας επενδύσεις, από εταιρείες και επιχειρήσεις κυρίως από το εξωτερικό. 

Αυτή η οικονομική πολιτική είχε ως αποτέλεσμα η Τουρκία να μπορεί να χρηματοδοτεί τις εισαγωγές προϊόντων από το εξωτερικό. Χρηματοδότηση όμως που εμπεριέχει μια σημαντική υποσημείωση: η δυνατότητα εισαγωγής από το εξωτερικό ήταν άρρηκτα συνυφασμένη με την «ψήφο εμπιστοσύνης» που έδιναν οι ξένοι, ως επί το πλείστον, επενδυτές που είχαν επενδύσει στην γειτονική μας χώρα.

Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Η έλλειψη πολιτικής σταθερότητας σε συνδυασμό με την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος που δεν θυμίζει σε τίποτα δημοκρατία και κράτος δικαίου, έχει αρχίσει να δημιουργεί τους πρώτους τριγμούς στις σχέσεις των επενδυτών με την Τουρκία και το καθεστώς Ερντογάν. 

Για έναν ξένο επενδυτή οι θεσμοί της Δημοκρατίας, έστω και με τις παθογένειες που υπήρχαν τα προηγούμενα στην Τουρκία, αποτελούσαν ασφαλιστική δικλείδα για την διασφάλιση των οικονομικών τους συμφερόντων. Όσο αυτή η σταθερά εξασθενεί, τόσο η ανασφάλεια των ξένων επενδυτών ενδέχεται να οδηγήσει σε συνθήκες αποεπένδυσης.

Σύμφωνα με την Deutsche Welle η συνολική οικονομική δραστηριότητα στην Τουρκία παρουσιάζει κάμψη μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του καλοκαιριού και τη συνεχιζόμενη μέχρι σήμερα πολιτική αστάθεια. 

Και οι ρωσικές κυρώσεις προς την Τουρκία ύστερα από την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού στην τουρκοσυριακή μεθόριο πέρυσι συνέτειναν στην παρεμπόδιση της ανάπτυξης. Μεγάλες επίσης ήταν και οι απώλειες που καταγράφηκαν στον τομέα του τουρισμού. 

«Αναφορικά με τα έσοδα του τουριστικού κλάδου καταγράφηκαν απώλειες στην καρδιά της τουριστικής περιόδου, δηλαδή τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και το Σεπτέβριο. Το γεγονός αυτό επέδρασε αρνητικά στις γενικές οικονομικές επιδόσεις της χώρας», σημειώνει ο σύμβουλος επενδύσεων Μουαμέρ Κομουρτσούογλου.

Ο ίδιος προσθέτει ότι οι πραγματικές διαστάσεις των οικονομικών συνεπειών του πραξικοπήματος άρχισαν να διαφαίνονται ιδίως κατά το τελευταίο τέταρτο του έτους. Από την πλευρά του ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η κυβέρνηση αναθεωρεί τις προβλέψεις της για την φετινή ανάπτυξη από το αρχικό 4,5% στο 3,2%.

Με το βλέμμα στραμμένο στο 2017

Κι αν τα οικονομικά μεγέθη για το 2016 είναι λίγο πολύ αναμενόμενα, το ίδιο απαισιόδοξες φαίνονται και οι οικονομικές προβλέψεις για το 2017. Οι τοπικές πολιτικές συγκρούσεις σε πολλές επαρχίες, ο κουρδικός παράγοντας αποσταθεροποίησης στην ΝΑ Τουρκία, το Ισλαμικό Κράτος, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις σε Συρία και Ιράκ.

Αλλά και οι εξελίξεις στη διεθνή οικονομία, και ειδικότερα η αναμονή των επόμενων κινήσεων της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας αλλά και της ΕΚΤ, αυξάνουν τους φόβους για συνέχιση των κακών οικονομικών επιδόσεων της Τουρκίας και την επόμενη χρονιά.

Από την πλευρά του ο Ντενίζ Τσίσεκ, οικονομολόγος της τράπεζας QNB, εκτιμά ότι ο στόχος του 4,4% για το 2017 είναι υπερβολικά αισιόδοξος και εκτιμά ότι η πραγματική ανάπτυξη θα κινηθεί γύρω στο 3%. Στο μεταξύ η τουρκική κυβέρνηση εξετάζει ήδη τη λήψη μέτρων για την τόνωση της ανάπτυξης μέσω ενδεχόμενων φοροελαφρύνσεων.

Σε κάθε περίπτωση η επίσημη ανακοίνωση της τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το τελευταίο τρίμηνο του 2016 αναμένεται στις 12 Δεκεμβρίου. Από τα επίσημα δεδομένα που θα δοθούν στη δημοσιότητα θα εξαρτηθούν εν τέλει και οι πρώτες ασφαλείς οικονομικές προβλέψεις για το 2017.

Τέλος, στο ίδιο διάστημα η τουρκική λίρα παρουσιάζεται εμφανώς αποδυναμωμένη απέναντι στο δολάριο, ιδίως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας σε μια προσπάθεια τόνωσης του εθνικού νομίσματος αύξησε μέσα στην εβδομάδα προς έκπληξη όλων τα επιτόκια.

 Σύμφωνα με αναλυτές, η περαιτέρω αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας το 2017 θα μπορούσε να επιφέρει ένα επιπρόσθετο σοβαρό πλήγμα στην ήδη ασθμαίνουσα εγχώρια οικονομική δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, η Τουρκία πρέπει να διαχειριστεί με μετριοπάθεια και προσοχή τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Μολονότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, και κυρίως η Ελλάδα, εξαρτάται από την Τουρκία ως ανάχωμα των προσφυγικών ροών από την Ασία στην Ευρώπη, η οικονομική κυρίως κατάσταση της γειτονικής μας χώρας δεν της επιτρέπει να προχωρήσει σε αλόγιστη αύξηση της έντασης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού η πανταχόθεν βαλλόμενη τούρκικη Λίρα έχει μεγάλη ανάγκη τις καλές σχέσεις με μια μεγάλη αγορά όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πολιτική αστάθεια

Η πολιτική αστάθεια έχει χτυπήσει κόκκινο μετά το πραξικόπημα του καλοκαιριού, το οποίο ο Ταγίπ Ερντογάν εκμεταλλεύεται προκειμένου να καταστείλει τη δημοκρατία και να γίνει ο απόλυτος άρχοντας της Τουρκίας. Επιπλέον, η επιθετικότητα του έναντι των Κούρδων πολιτικών, έχει μετατρέψει τις επιθέσεις από Κούρδους εξτρεμιστές σε καθημερινότητα. 

Και αν αυτό δεν ήταν αρκετό, οι τρομοκρατικές επιθέσεις από ισλαμιστές είναι συχνές και αποτελούν μία συνεχή απειλή, ενώ και ο τεράστιος αριθμός προσφύγων έχει τη δική του επιρροή στην πολιτική αποσταθεροποίηση της χώρας.

Νομισματική αστάθεια – Κατάρρευση λίρας Η σταθερότητα του νομίσματος ενός κράτους είναι απολύτως απαραίτητη για να μπορέσει να λειτουργήσει η οικονομία. Η ελεύθερη πτώση της λίρας έχει αναταράξει αυτήν τη σταθερότητα όσο ποτέ άλλοτε τα τελευταία είκοσι χρόνια προκαλώντας ένα ντόμινο προβλημάτων:

-αδυναμία σχεδιασμού οικονομικής στρατηγικής

-αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης του ιδιωτικού και κρατικού εξωτερικού χρέους

-αύξηση του κρατικού και ιδιωτικού ελλείμματος σε δολάρια

-εκτίναξη του πληθωρισμού

-συρρίκνωση της οικονομίας

-προοπτική αύξησης των επιτοκίων και περαιτέρω ενίσχυσης του κύκλου πίεσης στην οικονομία

-πίεση στις τράπεζες

Ύφεση
Το γεγονός πως το ΑΕΠ της Τουρκίας πέρασε θεαματικά κάτω από το μηδέν, στο -1,8%, δηλώνοντας συρρίκνωση της οικονομίας, είναι το τέλος του πρώτου μέρους ενός έργου που θέλει το τουρκικό ΑΕΠ να βουλιάζει με θεαματικούς ρυθμούς από τις αρχές του 2016. Μελετώντας τα σχετικά δεδομένα για το ΑΕΠ τριμήνων διαπιστώνουμε πως αυτό κατέρρευσε από το +7,4% στο κλείσιμο του 2015, στο 4,5% πριν το πραξικόπημα του 2016 και στο -1,8% στο προηγούμενο τρίμηνο.

Οικονομικοπολιτικές και γεωστρατηγικές προεκτάσεις
Τα παραπάνω μπορούν να δώσουν μόνο μία «γεύση» των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Τουρκία και των προεκτάσεων / συνεπειών που αυτά μπορούν να έχουν για την ίδια και άλλες χώρες. Σε επόμενα άρθρα θα συνεχίσω και θα ολοκληρώσω το αφιέρωμα σε μία «Τουρκία σε Κρίση» και σε τί αυτό συνεπάγεται για την ίδια. για την Ευρώπη και φυσικά για την Ελλάδα.