ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η ΕΛΛΑΔΑ

 

Είναι γνωστό ότι εδώ και χρόνια στη χώρα μας και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων έλαβε χώρα μια αντιπαράθεση ισχυρών δυνάμεων, ένα είδος νέου Ψυχρού Πολέμου, όπως έγραψαν και οι New York Times, με διακύβευμα τον έλεγχο των αγωγών του λεγόμενου Νοτίου Άξονα, που προγραμματίζονταν να μεταφέρουν φυσικό αέριο στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη.

Μέσω του σχεδιασμού αυτών των αγωγών φυσικού αερίου η Ελλάδα βρέθηκε, όπως και άλλες χώρες των Βαλκανίων, να παίρνει μέρος σε ένα παιχνίδι με μεγάλους και ισχυρούς παίκτες. Ένα παιχνίδι που αφορούσε τις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας-Ευρώπης, το συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσά τους και τις προσπάθειές τους να διατηρήσουν ή να ανατρέψουν προς το συμφέρον τους τις υφιστάμενες σφαίρες επιρροής.

Η σημερινή βεβαιότητα για το ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου για την Ευρώπη, που εκφράζεται από κυβερνητικά στελέχη και δείχνει την Ελλάδα να παίρνει τελικά θέση στους σχεδιασμούς της Ουάσιγκτον για τους αγωγούς μεταφοράς ενέργειας, όπως έγινε φανερό και από την πρόσφατη επίσκεψη στη χώρα μας του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, είναι αποτέλεσμα μιας περιπετειώδους πορείας χρόνων.

Μιας πορείας με επικίνδυνες ταλαντεύσεις, σχέδια επί σχεδίων, συγκρούσεις, πιέσεις, συζητήσεις και συμφωνίες που ακυρώθηκαν στην πορεία και επανασχεδιασμούς σε αυτό το μεγάλο παιχνίδι στο οποίο θυσιάστηκαν ηγέτες και κυβερνήσεις, δρομολογήθηκαν πολλές από τις εξελίξεις που βιώνουμε σήμερα και ήδη τα Βαλκάνια (και όχι μόνο) έχουν πληρώσει ακριβά.

Η επιθυμία της Μόσχας να αυξήσει τις ενεργειακές της εξαγωγές προς την Ευρώπη παρακάμπτοντας μη φιλικούς μεσάζοντες, όπως για παράδειγμα την Ουκρανία, βρισκόταν πίσω από όλα τα σχέδια ρωσικών αγωγών που θα διοχέτευαν το ρωσικό αέριο στην Ευρώπη.

Για την ακρίβεια, στους σχεδιασμούς της Μόσχας υπήρχαν δύο βασικοί αγωγοί: ο αγωγός Νορθ Στριμ, που ήδη λειτουργεί και συνδέει υποθαλάσσια τη Ρωσία με τη Γερμανία, παρακάμπτοντας όλες τις «ενδιάμεσες» χώρες, που θα μπορούσαν ενδεχομένως να δημιουργήσουν προβλήματα , και ο Σάουθ Στριμ, ο οποίος είχε συμφωνηθεί να περάσει και από τη χώρα μας, για τη διέλευση φυσικού αερίου προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη.

Οι δύο αυτοί αγωγοί έχουν χαρακτηρισθεί ως «βραχίονες» μιας «ενεργειακής τανάλιας» που θα έσφιγγε την Ευρώπη από Βορρά και από Νότο και θα την καθιστούσε σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο. Αν ο Νορθ Στριμ μετέφερε απευθείας αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία, αναδεικνύοντας σχέσεις στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών.

Ο δεύτερος αγωγός φυσικού αερίου έπρεπε να περάσει από τα Βαλκάνια, μοναδική πύλη της Ρωσίας για τη διέλευση του αερίου της προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Σύμφωνα με το σχεδιασμό, θα έφερνε το φυσικό αέριο από το ρωσικό λιμάνι του Νοβοροσίσκ στην ανατολική ακτή του Εύξεινου Πόντου, στο Μπουργκάς της Βουλγαρίας, με υποθαλάσσιο αγωγό, ώστε να παρακάμπτεται η Ουκρανία.

Από το Μπουργκάς και μέσω Βουλγαρίας θα ξεκινούσαν δύο κλάδοι του «Σάουθ Στριμ». Ο πρώτος θα πήγαινε μέσω Σερβίας, Ουγγαρίας και Αυστρίας στη Βόρεια Ιταλία. Ο δεύτερος θα περνούσε από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα και από την Ήπειρο υποθαλάσσια απέναντι, στο Οτράντο της Νότιας Ιταλίας.

«Με τον Σάουθ Στριμ το Κρεμλίνο προσεγγίζει πολιτικά την Ελλάδα, εδραιώνει την επιρροή του στη Σερβία, καθώς τη βάζει στο ενεργειακό παιχνίδι, αποκαθιστά ενεργειακούς δεσμούς με την Ουγγαρία, αμφισβητεί την αμερικανική επικυριαρχία στη Βουλγαρία και κυρίως εγκαθιδρύει σχέσεις στρατηγικής ενεργειακής συνεργασίας με την Ιταλία, αντίστοιχες με εκείνες που σφυρηλατεί με τη Γερμανία μέσω του Νορθ Στριμ».

Φυσικά οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους, που δεν ήθελαν να δουν το έργο αυτό να πραγματοποιείται, από καιρό είχαν αναγάγει σε μείζον ζήτημα στρατηγικής σημασίας την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα και την ανάδειξη εναλλακτικών πηγών και οδών μεταφοράς ενέργειας. Όσο για τη Γερμανία, μέχρι πρόσφατα ηγετική δύναμη στην Ευρώπη, εκεί, σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό Spiegel, συγκρούονταν δυο σημαντικές τάσεις στη γεωπολιτική θεώρηση του Βερολίνου.

Η μία έβλεπε με θετικό βλέμμα τη στενή συνεργασία με τη Μόσχα και την απαγκίστρωση από την επιρροή της Ουάσινγκτον, υποστηρίζοντας την κατασκευή των δύο ρωσικών αγωγών· η δεύτερη εναντιωνόταν σε αυτή τη σχέση και προτιμούσε τις παλιές ψυχροπολεμικές ισορροπίες. Οι δύο αυτές τάσεις είχαν και τους εκπροσώπους τους: η πρώτη τον πρώην Γερμανό καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο οποίος με το που αποχώρησε από την καγκελαρία βρέθηκε να είναι πρόεδρος του συμβουλίου στη ρωσική Gazprom.

Η δεύτερη τον πρώην υπουργό Εξωτερικών του Σρέντερ Γιόσκα Φίσερ, ο οποίος εργαζόταν ως σύμβουλος για την κατασκευή του Ναμπούκο, που υποστηριζόταν από την Ουάσιγκτον και η κατασκευή του αποσκοπούσε να εκτοπίσει το ρωσικό φυσικό αέριο, προωθώντας φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Η σημερινή καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ήταν φανερό ότι συμμεριζόταν τις απόψεις του προκατόχου της, τασσόμενη υπέρ των ρωσικών αγωγών.

Ο αγωγός Ναμπούκο, ύστερα από επτά χρόνια προσπαθειών για την κατασκευή του, ακυρώθηκε το 2013, δίνοντας τη θέση του στο σχέδιο για τον Διαδριατικό Αγωγό Φυσικού Αερίου ή Trans-Adria-Pipeline (ΤΑΡ) ως της οδού που θα αξιοποιηθεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη. Για τον ρωσικό αγωγό Σάουθ Στριμ, ο οποίος θα περνούσε από τη χώρα μας, οι εξελίξεις ήταν χειρότερες, καθώς και για τους πρωθυπουργούς της Βουλγαρίας Σεργκέι Στάνισεφ.

  

Της Ελλάδας Κώστα Καραµανλή και της Ιταλίας Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που τον στήριζαν. Μια σειρά από γεγονότα στις τρεις χώρες, που φαίνεται να συνδέονται με τη στήριξή τους στα ρωσικά ενεργειακά σχέδια, οδήγησε πολύ σύντομα τους δύο πρώτους σε εκλογική ήττα και τον τρίτο σε παραίτηση. Συγκεκριμένα, στις εκλογές που διεξήχθησαν στη Βουλγαρία τον Ιούλιο του 2009 το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Σεργκέι Στάνισεφ ηττήθηκε από την Κεντροδεξιά και τον ίδιο τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Μπόικο Μπορίσοφ.

Ο οποίος ευθύς εξαρχής έδειξε ότι διάκειται αρνητικά στην κατασκευή του ρωσικού αγωγού. Λίγους μήνες αργότερα, επίσης το 2009, όταν ο Κώστα Καραμανλής έχασε τις εκλογές, από τον Γιώργο Παπανδρέου, σήμανε και το τέλος στις ιδιαίτερα θερμές ελληνορωσικές σχέσεις που είχαν καλλιεργηθεί ως τότε. Στο σύντομο διάστημα της πρωθυπουργίας του ο Γ. Παπανδρέου – εκτός από το γεγονός ότι άνοιξε την πόρτα της Ελλάδας στα μνημόνια – σε συνεργασία με τον Βούλγαρο Μπορίσοφ έκαναν ό,τι μπορούσαν για να καταστήσουν αδύνατη την κατασκευή του ρωσικού αγωγού Σάουθ Στριμ, όπως και του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη.

Μάλιστα, ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσoφ ανακοίνωσε και την έξοδο της χώρας του από το σχέδιο ταυτόχρονα με την πρόθεσή του να εξετάσει τη συμμετοχή της χώρας του στην αµερικανική αντιπυραυλική ασπίδα. Για την Ελλάδα, η συμμετοχή στον ρωσικό αγωγό ακυρώθηκε από την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, η οποία αποφάσισε να συμμετάσχει στην κατασκευή και στο πέρασμα μέσω ελληνικού εδάφους του αμερικανικών συμφερόντων αγωγού φυσικού αερίου TAP.

Στη συνέχεια, κατόπιν πιέσεων, παραιτήθηκε στην Ιταλία ο τελευταίος θερµός υποστηριχτής των ρωσικών αγωγών, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, και η νέα κυβέρνηση παρεμπόδιζε την υλοποίηση του έργου κωλυσιεργώντας να υπογράψει τις σχετικές διακρατικές συµφωνίες. Όσο για την Άνγκελα Μέρκελ, με την κρίση της Ουκρανίας είδε να διαταράσσεται σοβαρά η ειδική σχέση της με τη Ρωσία.