ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ 25η ΜΑΡΤΙΟΥ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

 

Σαν αύριο στα χρόνια της φασιστικής Κατοχής ο λαός των Αθηνών γιόρταζε τη μεγάλη Εθνική Επέτειο της 25ης Μαρτίου, μαχόμενος εναντίον των κατακτητών και έβαφε με το αίμα του την Αθηναϊκή άσφαλτο δείχνοντας έτσι σε όλο τον κόσμο και στους ίδιους τους κατακτητές ότι το 1821 δεν είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν και στα βιβλία, αλλά είναι η ίδια η αθάνατη ψυχή του Ελληνικού Έθνους, που γράφει την ιστορία του μέσα στους αιώνες με αγώνες και μάχες για την Ελευθερία.

Η άνοιξη του 1942 ήλθε ύστερα από έναν φοβερό χειμώνα πείνας με χιλιάδες θύματα, ενώ λίγο νωρίτερα το δολοφονικό μαχαίρι της προδοσίας είχε χτυπήσει από τα νώτα το Έθνος και το είχε ρίξει σε ένα μούδιασμα παθητικότητας, από την οποία μόλις τότε άρχισε να βγαίνει. Η 25η Μαρτίου ήρθε τότε σαν εγερτήριο σάλπισμα που καλούσε «στα όπλα».

1942:Η τρομοκρατία ήταν μεγάλη. Πάνοπλοι καραμπινιέροι είχαν κατακλύσει από ενωρίς το πρωί τους δρόμους. Οι κατακτητές είχαν απαγορεύσει κάθε εκδήλωση και ετοιμάζονταν να «τιμήσουν» αυτοί την επέτειο, με τελετή στη Μητρόπολη και στον Άγνωστο Στρατιώτη!

Ένιωθαν το ξύπνημα του λαού και προσπαθούσαν να τον κρατήσουν στον ύπνο, υποκρινόμενοι ότι σέβονται τις εθνικές του παραδόσεις και ισχυριζόμενοι ότι ο «Άξων» του Φύρερ και του Ντούτσε πασχίζει για την… ελευθερία και την ευημερία της Ελλάδος!

Διέταξαν γενικό σημαιοστολισμό και ο «πρωθυπουργός» Τσολάκογλου, με τη στολή του στρατηγού τόλμησε να στεφανώσει τον Άγνωστο Στρατιώτη και να γονατίσει μπροστά του, αφού προηγουμένως στη Μητρόπολη έγινε η «τελετή» στην οποία παρέστησαν και εκπρόσωποι των Γερμανικών και Ιταλικών αρχών κατοχής.

Παράλληλα ο «αντιπρόεδρος» της Κυβερνήσεως κ. Λογοθετόπουλος μετέβη εις το Μνημείο των Γερμανών στρατιωτών και κατέθεσε δάφνινο στεφάνι εξ ελληνικών χρωμάτων, ο δε Υπουργός Οικονομικών κ. Γκοτζαμάνης κατέθεσε αντίστοιχο στεφάνι στο Μνημείο των Ιταλών στρατιωτών.

Μάλιστα ο «πρωθυπουργός» απηύθυνε και διάγγελμα στον λαό και εκφώνησε ραδιοφωνικό λόγο προς την ελληνική νεολαία, την οποία κάλεσε να σταθεί στο πλευρό των «επαναστάσεων του φασισμού και το εθνικοσοσιαλισμού», γιατί «μόνο με τας νέας ιδέας το έθνος μας δύναται να ευτυχήσει εντός της νέας Ευρωπαϊκής και Μεσογειακής τάξεως»!

Η νεολαία απάντησε με έναν εξαιρετικά συγκινητικό εορτασμό στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Τσολάκογλου αναγκάστηκε να φύγει συνοδευόμενος από την κατάρα των σπουδαστών και των καθηγητών τους.

Οι Έλληνες νέοι ξεχύθηκαν στους δρόμους των Αθηνών με πρώτους τους ηρωικούς ανάπηρους της πρόσφατης Εποποιίας. Φοιτητές, εργάτες και χιλιάδες λαού ακολούθησαν σε εκείνη την πρώτη μαχητική εκδήλωση. 

Οι Ιταλοί επετέθησαν, πολλοί Έλληνες τραυματίστηκαν, αλλά η διαδήλωση δεν διαλύθηκε. Ο Άγνωστος Στρατιώτης στεφανώθηκε, πραγματικά αυτή την φορά, και στεφανώθηκαν και οι προτομές του Ρήγα, του Ξάνθου και των άλλων ηρώων στο Πεδίο του Άρεως.

Η Εθνική αντίσταση κέρδισε την πρώτη μάχη της σε ανοιχτή αναμέτρηση με τις δυνάμεις της φασιστικής βίας. Οι Ιταλοί εγκατέλειψαν την προσπάθεια. Όλη την ημέρα μια ατελείωτη σειρά από μαυροντυμένες γυναίκες, θύματα πολέμου, από άντρες και από παιδιά περνούσε μπροστά από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, ώσπου σκεπάστηκε ολόκληρο από έναν τεράστιο σωρό από στέφανα και λουλούδια.

1943:Η αντίσταση έχει πια φουντώσει. Το αντάρτικο πολεμάει στα βουνά. Είκοσι μέρες νωρίτερα το αίμα έχει βάψει τα πεζοδρόμια και πολλοί άφησαν στον αγώνα την τελευταία τους πνοή. Αλλά η νίκη ήταν μεγάλη : είχε ματαιωθεί η πολιτική επιστράτευση. Για την 25η Μαρτίου οι Γερμανοί διέταξαν να μην γίνει καμία εορταστική εκδήλωση ούτε και η «επίσημη» τελετή της Μητρόπολης.

Μάλιστα η «Κυβέρνηση» των Κουίσλιγκς έστειλε στον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό απειλητικό, απαγορευτικό έγγραφο οστόσο οι Οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης δήλωσαν: «Ο εορτασμός θα γίνει». Τα μυστικά τυπογραφεία δούλευαν ακατάπαυστα.

Η Αθήνα πλημμύρισε από προκηρύξεις. Οι τοίχοι γέμισαν από συνθήματα και τοιχοκολλήθηκαν μεγάλες αφίσες με πατριωτικές εικόνες, ακόμη και με γελοιογραφίες του Χίτλερ και του Μουσολίνι.

Στις εκκλησίες υψώθηκε η γαλανόλευκη και χιλιάδες λαού ζητωκραύγασαν τους ομιλητές των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων και έψαλλαν τον Εθνικό Ύμνο. Πριν από το μεσημέρι εκατό χιλιάδες λαού, ξεχύθηκαν και πάλι στους δρόμους με τεράστιες σημαίες και με την κραυγή «Ζήτω η Λευτεριά!».

Στο Πεδίο του Άρεως 50.000 λαού κατέκλυσαν το πάρκο και τους γύρω δρόμους. Τότε έγινε κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα και ίσως σε ολόκληρο τον κόσμο: Μια σάλπιγγα χτύπησε «Προσοχή» και όλοι στάθηκαν ακίνητοι και κράτησαν την αναπνοή τους. Μέσα σε εκείνη την κατανυκτική σιγή νεανικές φωνές άρχισαν να ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο.

Το αίμα δεν άργησε να τρέξει. Οι Iταλοί επιτέθηκαν ωστόσο οι ζώνες των Καραμπινιέρων έσπασαν πολλές φορές. Έφιππες Ιταλικές δυνάμεις εξαπέλυσαν απανωτές εφόδους για να διαλύσουν το πλήθος αλλά κανένας δεν έφυγε. Γυναίκες αφόπλισαν Ιταλούς που έριχναν στο «ψαχνό».

Ο απολογισμός:4 νεκροί και δεκάδες τραυματιών. Αλλά όλος ο κόσμος πληροφορήθηκε για άλλη μια φορά ότι εδώ είναι η Ελλάδα.

1944:Οι ένοπλες δυνάμεις των αντιστάσεων κυριαρχούν σε ολόκληρη την ύπαιθρο. Οι Σύμμαχοι σημειώνουν θριαμβευτικές νίκες σε όλα τα μέτωπα και οι Γερμανοί περιμένουν από στιγμή σε στιγμή μία απόβαση στην Ευρώπη.

Στις 24 Μαρτίου όλη η Αθήνα γέμισε συνθήματα για τον εορτασμό, που θα είναι πια εορτασμός νίκης.

Στις 25 Μαρτίου το «κράτος» των Γερμανών και των προδοτών πάλι γιορτάζει και αυτό! Διέταξε «γενικό σημαιοστολισμό» αλλά η εξουσία του αρχίζει από τους στύλους του Ολυμπίου Διός και τελειώνει στην Ομόνοια.

Γίνεται η καθιερωμένη τελετή στη Μητρόπολη ενώ ο Άγνωστος Στρατιώτης ατιμάζεται άλλη μια φορά καθώς από μπροστά του παρελαύνουν οι λεγεώνες των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Την ίδια ώρα σε ολόκληρη η Αθήνα ο εορτασμός γίνεται στις αδούλωτες συνοικίες. Τα σπίτια και τα καταστήματα είναι σημαιοστολισμένα και οι εικόνες των Ηρώων είναι στεφανωμένες με δάφνινες γιρλάντες. Η Αθήνα γιορτάζει ελεύθερη ενώ όλη η Ευρώπη είναι σκλαβωμένη!

Το βράδυ γίνονται λαμπαδηφορίες. Η μεγάλη μέρα τελείωσε χωρίς οι κατακτητές να τολμήσουν να εγκαταλείψουν τα οχυρά τους. Ήταν φανερό πως είχαν κιόλας νικηθεί…

1945:Ο επίλογος εγράφη. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ενώ ακόμη συνεχιζόταν ο πόλεμος εναντίον της Χιτλερικής Γερμανίας, έστειλε τηλεγράφημα στον Αντιβασιλεά Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Αυτή είναι μια αξιομνημόνευτη επέτειος, διότι είναι η πρώτη φορά από της εχθρικής κατοχής που οι Έλληνες εορτάζουν ελεύθεροι.»

Αντίστοιχα σε ένα εορταστικό γεύμα της Ελληνικής Κοινότητος στην Νέα Υόρκη ο Γερουσιαστής Γκρεν είπε μεταξύ άλλων: «Με την διαρκή αντίστασή τους οι Έλληνες κέρδισαν τον θαυμασμό όλων των εθνών του κόσμου που αγαπούν την ελευθερία. Ο όρος κατεχόμενη χώρα δεν άρμοζε διά την Ελλάδα.». Ανάλογα λόγια ακούστηκαν και από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας.

ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ

Υπάρχουν ορισμένες περιοχές στην Ελλάδα που δίνουν μια άλλη διάσταση στον εορτασμό της 25ης Μαρτίου και δεν περιορίζονται σε Θείες λειτουργίες, καταθέσεις στεφάνων και παρελάσεις, αλλά διοργανώνουν ξεχωριστές εκδηλώσεις που έχουν τις "ρίζες" τους σε βάθος χρόνου.

Στο Ελατοχώρι του νομού Πιερίας, την παραμονή του Ευαγγελισμού, ομάδες μικρών παιδιών και νεαρών ατόμων, έχοντας κρεμασμένα στο λαιμό κουδούνια από τα κοπάδια των προβάτων και κρατώντας στα χέρια φωτιές, γυρίζουν στους δρόμους του χωριού.

Σε κάθε σπίτι χτυπούν δυνατά τα κουδούνια, κάνοντας εκκωφαντικό θόρυβο και φωνάζοντας δυνατά να "φύγουν τα φίδια, να φύγουν οι σαύρες, έρχεται ο Ευαγγελισμός με το σπαθί στο χέρι", ενώ στη συνέχεια συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού και στήνουν μεγάλο γλέντι με κρασί και εδέσματα.

«Το έθιμο κρατάει από την εποχή της τουρκοκρατίας έως και σήμερα. Τα παιδιά γυρνούν σε όλο το χωριό, ενώ οι μεγαλύτεροι μαζεύουν κέδρα στην πλατεία του χωριού. Εκεί ανάβουν μεγάλες φωτιές και πηδάνε  πάνω από τις φλόγες, ενώ καλωσορίζουν την άνοιξη με χορούς και παραδοσιακά τραγούδια".

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σε περιοχές της Ηπείρου, την παραμονή του Ευαγγελισμού. Τα παιδιά ξεχύνονται στα χωράφια, χτυπώντας κατσαρόλες και ό,τι άλλο μαγειρικό σκεύος έχουν. Με το θόρυβο που κάνουν πιστεύουν πως διώχνουν τα φίδια, που εκείνη την ημέρα ξυπνούν από τη χειμερία τους νάρκη.

Αντίθετα, στη Σκιάθο, το νησί των Σποράδων, τα τελευταία χρόνια αναβιώνουν την 25η Μαρτίου τα έθιμα "εωθινό" και "λαμπαδηφορία".

Το εωθινό σημαίνει το εορταστικό ξύπνημα του νησιού, ανήμερα της γιορτής, στις 5 η ώρα το πρωί. Σε αυτή την εκδήλωση γιορτάζεται η Απελευθέρωση του Γένους.

Η λαμπαδηφορία γίνεται στις 8:30 το βράδυ, όπου μαθητές και ενήλικες ξεχύνονται στους δρόμους με λαμπάδες και κεριά.

Πρόκειται για ένα έθιμο που πηγάζει από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και συνδυάζει την ανάσταση του Χριστού με την ανάσταση του Γένους, παραλληλίζοντας το Άγιο Φως με το φως της ελευθερίας.

Η ιστορία του μπακαλιάρου 

Ως έθιμο για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου καθιερώθηκε και ο μπακαλιάρος με σκορδαλιά. Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, η Εκκλησία επέτρεπε στους πιστούς να φάνε ψάρι μόνο δύο φορές, του Ευαγγελισμού και την Κυριακή των Βαΐων το μεσημέρι.

Η ιστορία του μπακαλιάρου ξεκινάει με την εποχή των Βίκινγκς, όπου πρωτοεμφανίστηκε σαν εμπορικό προϊόν περί το 800 μ.Χ. Μάλιστα, λέγεται ότι κυνηγώντας βακαλάους, οι Βίκινγκς ανακάλυψαν κατά λάθος το "νέο κόσμο".

Πρώτοι τον πάστωσαν οι Βάσκοι, που ξεκίνησαν το εμπόριο του μπακαλιάρου από το Μεσαίωνα και τον ονόμασαν "ψάρι του βουνού", ενώ στη χώρα μας, ήρθε τον 15ο αιώνα και στο ελληνικό τραπέζι μπήκε κατά τη διάρκεια της σαρακοστιανής νηστείας.

Με εξαίρεση τα νησιά , όπου υπήρχε πάντα φρέσκο ψάρι, στην υπόλοιπη Ελλάδα ο παστός μπακαλιάρος ήταν η φθηνή και εύκολη λύση.

Ιστορικά, εκείνοι που έστελναν στην Ελλάδα μεγάλες ποσότητες μπακαλιάρου ήταν οι Άγγλοι, οι οποίοι τον αντάλλασσαν με σταφίδες.