ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ

 

Από την Παλαιά στην Καινή Διαθήκη

Η Αγία Πόλη Ιερουσαλήμ, ήδη από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης θεωρείται ιερή πόλη κι αυτό οφείλεται κυρίως στον περίφημο Ναό της, για τον οποίο σωστά έχει παρατηρηθεί:«Το θεοκρατικό κέντρο του Ιουδαϊσμού, δηλαδή τα Ιεροσόλυμα, οφείλει την ύψιστη σημασία του στον μοναδικό για την ιστορική αξία και πνευματική σπουδαιότητα Ναό του, που ήταν αφιερωμένος στον Κύριο και Γιαχβέ, τον "Θεό του έθνους του Ισραήλ".

Ο Ναός ήταν χώρος λατρείας, αλλά και το μεγαλύτερο και ίσως το μοναδικό κέντρο κά8ε πολιτιστικής και πνευματικής δραστηριότητας στη ζωή του Ισραήλ. Γύρω από το Ναό ήταν συγκεντρωμένα τα κάδε είδους πνευματικά ιδρύματα. Η θρησκεία, η παιδεία και η δικαιοσύνη, αλλά και αυτή ακόμη η οικονομική ζωή του τόπου, όλα αυτά βρίσκονταν πάντοτε σε άμεση σχέση προς το Ναό και τη γενική εποπτεία των υπεύθυνων του Ναού.

Τίποτε δεν μπορούσε να υπάρξει στη ζωή του λαού και του Έθνους έξω από τον θρησκευτικό χώρο και όλα βρίσκονταν και κινούνταν σε άμεση σχέση και αναφορά προς τον Ναό».Σήμερα, η πόλη των Ιεροσολύμων έχει επεκταθεί πολύ πέραν των τειχών της παλαιάς πόλης. Πρόκειται για τη νέα Ιερουσαλήμ με σύγχρονα κτίρια, ξενοδοχεία, καταστήματα, που κατοικείται από το εβραϊκό στοιχείο. Στη νέα πόλη βρίσκεται η ιστορική μονή του Σταυρού.  

 ΑΓΙΑ ΠΟΛΗ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Η Ιερουσαλήμ κείται στο μέσο της Παλαιστίνης, είναι κτισμένη πάνω σε οροπέδιο, αλλά περιβάλλεται από υψηλότερα βουνά (λόφους), τη Σιών, την Άκρα, τη Μωρία ή Αμωρία και τη Βεζεθά. Σε διάφορες εποχές η Αγία Πόλη ζώσθηκε, για λόγους αμυντικούς, από ισχυρά τείχη με πύργους. Στην αρχαιότητα οι πύλες της ήταν:  α) η αρχαία, β) η πύλη Εφραίμ, γ) η πύλη Γωνίας, δ) η πύλη Ψάραγγος, ε) η πύλη Κοπριάς, στ) η πύλη Πηγής, ζ) η πύλη του ύδατος, η) η πύλη ίππων, θ) η πύλη προβατική, ι) η πύλη ιχθυϊκή και ία) η πύλη μεταξύ των δύο τειχών. 

Στον 6ο αιώνα οι πύλες της Ιερουσαλήμ ήταν: α) του Δαυΐδ, β) του αγρού του Γναφέως, γ) του Αγίου Στεφάνου, δ) του Βενιαμίν, ε) μικρή πύλη προς την κοιλάδα του Ιωσαφάτ και στ) η Θεκώίτις (Κοφινιώτης, οπ. παρ., σσ. 272-280).  

Σήμερα οι πύλες είναι οκτώ: α) της Γιάφας (του Δαυΐδ), β) η νέα πύλη (άνοιξε το έτος 1890), γ) της Δαμασκού, δ) του Ηρώδη, ε) του Αγίου Στεφάνου (λέγεται και της Γεθσημανή), στ) η χρυσή πύλη (παραμένει κλειστή), ζ) των Αφρικανών (ή των Αράβων) και η) της Αγίας Σιών. 

Όλοι οι επισκέπτες και οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ μιλούν με θαυμασμό γι' αυτήν. Ο Γρηγόριος Ιεροδιάκονος ο Παλαμάς, καθηγητής Ιστορίας στη Θεολογική Σχολή του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην «Επίτομη ιστορία της Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ από της θεμελιώσεως αυτής έως των νεωτάτων χρόνων» (εν Ιεροσολύμοις, εκ του τυπογραφείου του Π. Τάφου αωξβ' = 1862, σελ. χοθ) σημειώνει:«Και τοσαύτα μεν, όσα περί της αγίας πόλεως ιστορήσασθαι είχομεν, από των αρχαιοτάτων αυτής καταρξάμενοι χρόνων μέχρι των νεωτάτων, απονέμοντες ούτω, το γ εφ' ημίν, την οφειλομένην της καρδίας ημών ευγνωμοσύνην τη μητρί ταύτη των Εκκλησιών, εν η το ευ είναι απηλαύκαμεν, ηθικώς τε και νοητικώς υπ' αυτής διαπλασθέντες και μορφωθέντες. 

Καταπαυόμεθα δε του παντός ήδη λόγου, ευελπιζόμενοι τε και πεποιθότες και αύθις υπέρ αυτής εν ωριμότερα ηλικία τε και διανοητική αναπτύξει κινήσαι τον ημέτερον κάλαμον: "Δια Σιών ου σιωπήσομαι και διά Ιερουσαλήμ ουκ ανήσω"» (Ησ. κεφ. ξβ', 1). Ο Τιμόθεος Πυθαγόρου Θέμελης, μετέπειτα Πατριάρχης Ιεροσολύμων, στο έργο του «Ανά τα Προσκυνήματα» (εν Ιεροσολύμοις, τύποις Κοινού του Παναγίου Τάφου 1909, σσ. 6-7) γράφει για την Αγία Πόλη:«Καθώς δ' εν ταις παλαιαίς ημέραις εσάλπιγξεν ο του Ναυή και κατέπεσον τα πολυδαίδαλα της Ιεριχούντος τείχη, ούτω και νυν διά της σάλπιγγος του κηρύγματος κατεκρημνίσθη το πελώριον τείχος της απιστίας των Εθνών και του φανατισμού των Ιουδαίων και ευμόλπως αντηχεί "φωτίζου  - φωτίζου η νέα Ιερουσαλήμ". 

Πανταχού κατά την ωραίαν ποιητικήν έκφρασιν του πρώτου ψάλτου της Σιών και καθόλου πασών των Εκκλησιών αντελαλείτο "νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια" και ο λαός ο καθήμενος εις τα τενάγη του Κωκυτού, προσεκαλείτο να λάβη φως. Τωτόλουστος και αστραπηβόλος έκτοτε εγένετο η Ιερουσαλήμ εν τη Οικουμένη, διεγείρει θρησκευτικούς παλμούς, προσελκύει πάντας και κινεί μη κινούμενη».Το φως της μέρας έχει στα Ιεροσόλυμα άλλη λαμπρότητα. Οι αχτίδες του ήλιου πέφτουν πάνω στην πέτρα των σπιτιών, πάνω στα τείχη και κάνουν το τοπίο ολοφώτεινο. Ώσπου να δύσει ο ήλιος ένα ασταμάτητο Βουητό ακούγεται από παντού στην παλαιά πόλη. 

Όλες οι χριστιανικές ομολογίες, Εβραίοι, μουσουλμάνοι, ντόπιοι κι άλλοι φερμένοι από την άκρη της γης τριγυρίζουν αδιάκοπα μέσα κι έξω από τα τείχη. Όταν πέσει το σκοτάδι και σκεπάσει τους δρόμους, τα κτίσματα, τα τειχιά, μια απέραντη ησυχία βασιλεύει. Μόνο πού και πού από κάποιο «μπαράκι» ακούγεται η φωνή ενός θαμώνα μουσουλμάνου, που έχει μεθύσει, αν και η θρησκεία του απαγορεύει να πίνει. Φυλάκια Εβραίων στρατιωτών έξω από την πύλη της Γιάφφας κάνουν έλεγχο στους περαστικούς, που είναι ελάχιστοι. Σαν ξημερώσει, η πόλη θα ξαναβρεί τον ρυθμό της. Υπαίθριοι πουλητάδες θα καταφθάνουν ένας-ένας στις πύλες της Ιερουσαλήμ. 

Ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει στο «Ταξιδεύοντας»:«Κοιτάζω από τις πολεμίστρες γύρα το όραμα της Ιερουσαλήμ. Πέρα τα βουνά αχνίζουν αλαφριά, σαλεύουν, χάνονται κυματιστά μέσα στον ήλιο. Το Όρος των Ελαίων μπροστά μου φρυμένο, διψασμένο, ολοσκόνιστο· και κάτω η φαγωμένη από το λιοπύρι πολιτεία με τις μαύρες παραθυρότρυπες, όμοια με κρανία, σπίτια, οι καμήλες που σαλεύουν ρυθμικά, ακατάλυτα, σαν να ξεκίνησαν από χιλιάδες χρόνια, η μια πίσω από την άλλη και περνούνε...». 

Το αίμα του Χριστού έβαψε τούτη τη γη: Από κανένα δεν ξεφεύγει ο συσχετισμός. Πανάγιος Τάφος, Τείχος των δακρύων. Τέμενος του Ομάρ. Όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες έχουν εδώ μεγάλα προσκυνήματα. Όμως ο Χριστός, ο θεάνθρωπος, έβαψε με το αίμα του τούτη τη γη, για να σώσει τον άνθρωπο. Ο Πέτρος Χάρης στο ταξιδιωτικό κείμενό του «Το αρχαίο και σημερινό Ισραήλ» σημειώνει:  

«Πηγαίναμε σε χώρους που έδωσαν το Θεό μας, και κάθε πολιτεία, κάθε βουνό, κάθε λόφος, κάθε λίμνη, κάθε σπιθαμή γης, είχαν ακούσει τη φωνή του, δέχτηκαν πρώτοι το κήρυγμά του, είχαν δει τα θαύματα του και θα μπορούσαν να μας διηγηθούν ιστορίες που τόσο καλά τις ξέραμε μα και τόσο πολύ αντέχουν στην επανάληψη. Πριν ακόμα βρεθούμε στους χώρους αυτούς ζούσαμε την προετοιμασία μας για τούτη την επαφή μέσα ένα ρεμβασμό που μας έπαιρνε από τη σημερινή ζωή κι άφηνε απάνω μας έναν μόνο χιτώνα. 

Ω, μέσα σ΄ αυτόν τον ρεμβασμό πόσο καθαρά ακούγαμε το διάλογο που θα είχαμε σε λίγο με δέντρα, με βράχια, με ποτάμια, με ό,τι άγγιξε, με ό,τι αγάπησε, με ό,τι ευλόγησε ο Ιησούς και με ό, τι έφτασε ώς εμάς ακέραιο, ακατάλυτο». Γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς στο Ευαγγέλιο του (18, 31-34): «Παραλαβών δε τους δώδεκα είπε προς τους αυτούς- ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα και τελεσθήσεται πάντα τα γεγραμμένα διά των προφητών τω Υιώ του Ανθρώπου. Παραδοθήσεται γαρ τοις έθνεσι και εμπαιχθήσεται, και μαστιγώσαντες αποκτενούσιν αυτόν, και τη ημέρα τη Τρίτη αναστήσεται. Και αυτοί ουδέν τούτων συνήκαν, και ην το ρήμα τούτο κεκρυμμένον απ' αυτών, και ουκ εγίνωσκον τα λεγόμενα».  

Ο προσκυνητής των Αγίων Τόπων είτε εισέλθει στην Ιερουσαλήμ από την πύλη της Γιάφφας (του Δαυίδ) είτε από τη Νέα Πύλη θα έχει πρόσβαση στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο και τα ιδρύματα του, όπως το Πατριαρχικό Νοσοκομείο, η Π. Βιλιοθήκη, το Π. Μουσείο και η Π. Πινακοθήκη, το κεντρικό μοναστήρι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ο πανίερος Ναός της Αναστάσεως με τον Πανάγιο Τάφο, η Αγία Αποκαθήλωση, το καθολικό και ο Γολγοθάς, τα παρεκκλήσια του Αδάμ, του Ακανθίνου Στεφάνου, της Ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού (στους Ορθοδόξους ανήκει το νότιο τμήμα της σπηλιάς), του Αγίου Λογγίνου του Εκατόνταρχου, των κλαπών, της Φυλακής του Χριστού, του Πραιτωρίου, η οδός του μαρτυρίου, η Προβατική Κολυμβήθρα και οι μονές, για τις οποίες έγινε ήδη λόγος.  

Πολλά προσκυνήματα βρίσκονται κοντά στην Ιερουσαλήμ, από αυτά τα σημαντικότερα είναι το Όρος των Ελαιών και η Γεθσημανή, και άλλα μακρύτερα. Ναός και Μοναστήρια, προσευχές και ψαλμωδίες, συνεχείς ήχοι κωδώνων και σήμαντρων. Μοσχομυρισμένη από λιβάνι η ατμόσφαιρα... Πώς μπορεί να βρεθεί στην Αγία Πόλη ο προσκυνητής και να μην υποστεί δυνατά την επίδραση της θρησκευτικής της ατμόσφαιρας-, Επηρεάζεται Βαθειά... Γίνεται και γι' αυτόν κολυμβήθρα του Σιλωάμ, αναβαπτίζεται στα πηγαία νάματα της Ορθοδοξίας». 

Από τας οδούς της Ιερουσαλήμ περισσότερη συγκίνηση προκαλεί η οδός της θλίψεως ή του Μαρτυρίου. Είναι ο δρόμος, που ακολούθησε ο Χριστός προς τον Γολγοθά με τον Σταυρό στον ώμο. Κατά μήκος υπάρχουν σκαλιστές πέτρινες πινακίδες στα σημεία όπου ο Χριστός εγονάτισε από την εξάντληση και τον κόπο της μαρτυρικής πορείας. Σε κάποιο σημείο πάνω σε παρακείμενο τοίχο, αποτύπωμα του χεριού του, το οποίο στήριξε εκεί γονατίζοντας από το βάρος του Σταυρού. Το αποτύπωμα ευωδιάζει».  

Η συνέχεια αύριο.