ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ

  

Στα δυτικά των Ιεροσολύμων, σε απόσταση 2 χιλιομέτρων, βρίσκεται το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, σήμερα στη νέα πόλη. Λέγεται ότι υπήρχε εκεί ναός ήδη από την εποχή της Αγίας Ελένης.

Η ίδρυση της μονής τοποθετείται στον 5ο αιώνα και κτήτοράς της θεωρείται ο Ιβήρας ηγεμόνας Τατιανός. Σώζεται παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος νίκησε στην περιοχή αυτή τους Πέρσες το 628. Την ονομασία της οφείλει στο γεγονός ότι στην κρύπτη του Αγίου Βήματος ήταν φυτεμένο ένα δένδρο από πεύκο, κέδρο και κυπαρίσσι, από το οποίο κατασκεύασαν τον Σταυρό του Κυρίου.

 «Υπάρχει παράδοση πολύ διαδεδομένη, που λέει πως από ένα δένδρο "τρισύνθετο", που ήταν φυτεμένο από πολύ παλιά κάτω από την Αγ. Τράπεζα του Ναού (υπάρχει τρύπα), ήταν το ξύλο του Τιμίου Σταυρού του Χριστού. Λέει ακριβώς η παράδοση: Ο Λωτ σώ8ηκε με τις κόρες του από την καταστροφή των Σοδόμων κι έμεινε σε μια σπηλιά. Οι κόρες του όμως τον μέθυσαν και κοιμήθηκαν μαζί του (Γεν. ιθ , 30-38). Όταν ο Λωτ συνήλθε στενοχωρήθηκε και μετάνοιωσε.

Δεν ήξερε όμως ότι τον συγχώρεσε ο θεός. Πήγε τότε στον θείο του Αβραάμ και του εξομολογήθηκε. Ο Αβραάμ του έδωσε τρία ξερά κλαδιά, από πεύκο, κέδρο και κυπαρίσσι, και του είπε να τα φυτέψει και να τα ποτίζει με νερό από τον Ιορδάνη και αν αυτά πιάσουν, σημαίνει πως ο Θεός τον συγχώρεσε. Έτσι έκανε. Τα κλαδιά έπιασαν και ενώθηκαν σε ένα δένδρο. Λέγεται ότι από αυτό το "τρισύνθετο" δένδρο ήταν το ξύλο του Τιμίου Σταυρού» (Οδηγός, οπ. παρ., σσ. 81-83).Η μονή έχει ωραιότατο καμπαναριό και εξαιρετικά ενδιαφέροντα ναό από πλευράς αρχιτεκτονικής και τοιχογραφιών που φέρουν γεωργιανές επιγραφές. Βυζαντινά ψηφιδωτά και μεγάλος τρούλος συνδέει το μνημείο με τη βυζαντινή περίοδο.

Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος έδωσε στις αρχές του 14ου αι. τη μονή στους Ίβηρες. Το έτος 1682 μ.Χ. περιήλθε στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, με αγορά, επί Πατριάρχη Δοσιθέου. Διαθέτει πλούσια 8εολογική Βιβλιοθήκη.

Η μονή, που διατηρείται θαυμάσια, φιλοξένησε από το 1855 ώς το 1909 την περίφημη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στην οποία χρημάτισαν διευθυντές μεγάλες εκκλησιαστικές και θεολογικές μορφές, όπως ο Διονύσιος Κλεόπας, κατόπιν καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος τότε αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, καθηγητής Πανεπιστημίου, ακαδημαϊκός και συγγραφέας της ιστορίας της Εκκλησίας Ιεροσολύμων. Από τη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού βγήκαν πατριάρχες, ιεράρχες, ακαδημαϊκοί διδάσκαλοι και διαπρεπείς θεολόγοι, κληρικοί και άλλοι εκκλησιαστικοί άνδρες.

 

ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ - ΟΡΟΣ ΤΩΝ ΕΛΑΙΩΝ

 

Μονή Αγίου Συμεών του Θεοδόχου (Κατά Μόνας): Κοντά στη μονή του Τιμίου Σταυρού, σε δασώδη περιοχή, βρίσκεται ένα άλλο μοναστήρι, του Αγίου Συμεών του Θεοδόχου ή Κατά Μόνας, γιατί χρησίμευε ως θέρετρο των Πατριαρχών Ιεροσολύμων. Στα δυτικά, σε απόσταση μιάμισης ώρας, βρίσκεται το χωριό Αΐν Κάρεμ (Ορεινή), όπου η Παναγία πήγε, μετά το χαρμόσυνο άγγελμα του Ευαγγελισμού και το εκμυστηρεύθηκε στην εξαδέλφη της Ελισάβετ, τη μητέρα του Τίμιου Προδρόμου. Εδώ, γράφει ο Αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος, «ήρθε η Παναγία μας και συνάντησε την Ελισάβετ.

Η μία φέρνοντας στα άχραντα σπλάχνα της τον Σωτήρα και η άλλη τον Πρόδρομο Του. Εδώ έγινε το πρώτο σκίρτημα χαράς και ενθουσιασμού του φίλου του Νυμφίου, για τον ερχόμενο Νυμφίο. Από την κοιλιά της μάνας του ακόμα ο άγιος Βαπτιστής του Χριστού αναδείχθηκε Πρόδρομος και φίλος του Νυμφίου: "και πόθεν μοι τούτο ίνα έλθη η μήτηρ του Κυρίου μου προς με; Ιδού γαρ ως εγένετο η φωνή του ασπασμού σου εις τα ώτα μου εσκίρτησε το βρέφος έν αγαλλιάσει εν τη κοιλία μου", - είπε η Ελισάβετ μεγαλύνοντας τον Κύριο στην τρισευλογημένη εκείνη συνάντηση».

Υπάρχει ορθόδοξος ναός του Τιμίου Προδρόμου και δύο μοναστήρια, ένα ρωσικό ορθόδοξο κι ένα ρωμαιοκαθολικό. Στα νότια του χωριού Αΐν Κάρεμ, σε μια καταπράσινη κοιλάδα, με δροσερά νερά. Από εκεί περνούσε ο δρόμος προς τη Γάζα. Κοντά στη πηγή, ο Απόστολος Φίλιππος Βάφτισε τον Αιθίοπα ευνούχο, όπως αναφέρουν οι Πράξεις των Αποστόλων (8, 26-39):«Ένας άγγελος Κυρίου είπε στο Φίλιππο: "Σήκω και πήγαινε κατά το νότο, στο δρόμο που κατεβαίνει από την Ιερουσαλήμ στη Γάζα". Ο δρόμος αυτός είναι ερημικός.

Ο Φίλιππος σηκώθηκε και πήγε. Συγχρόνως, ένας Αιθίοπας ευνούχος, αξιωματικός στην υπηρεσία της Κανθάκης, δηλαδή της βασίλισσας των Αιθιόπων και διοικητής των οικονομικών της, που είχε έρθει να προσκυνήσει στην Ιερουσαλήμ, γύριζε τώρα στην πατρίδα του. Καθότανε στο αμάξι του και διάβαζε τον προφήτη Ησαΐα. Το Άγιο Πνεύμα είπε στον Φίλιππο: "Πλησίασε και περπατά κοντά στο αμάξι αυτό". Ο Φίλιππος έτρεξε κοντά και άκουσε τον Αιθίοπα να διαβάζει τον προφήτη Ησαΐα.

Τότε του είπε: Άραγε καταλαβαίνεις αυτά που διαβάζεις;" Εκείνος απάντησε: "Πώς θα μπορούσα να καταλάβω αν δε με οδηγήσει κάποιος" και παρακάλεσε τον Φίλιππο ν' ανέβει και να καθίσει μαζί του. Ο ευνούχος είπε στον Φίλιππο: "Πες μου, σε παρακαλώ, για ποιόν το λέει αυτό ο προφήτης: για τον εαυτό του ή για κανένα άλλο;".

Τότε ο Φίλιππος, παίρνοντας ευκαιρία από το κομμάτι αυτό της Γραφής, άρχισε να του κηρύττει το χαρμόσυνο μήνυμα για τον Ιησού»Ο Αιθίοπας ευνούχος, κάτι σαν υπουργός των Οικονομικών της εποχής εκείνης στην Αιθιοπία, επιστρέφοντας στη χώρα του κήρυξε την αληθινή πίστη στον Χριστό και διέδωσε τον Χριστιανισμό.

Το Όρος των Ελαιών-Γεθσημανή: Η ονομασία του χωριού Γεθσημανή έχει διασωθεί από την υμνογραφία ως ο τόπος κηδείας και ταφής της Παναγίας. Αλλά και ο Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει παράδοση, σύμφωνα με την οποία, «το πανάγιον της Θεοτόκου σκήνος ετάφη εν τω χωρίω Γεθσημανή εν τάφω λαξευτώ εν τω Χειμάρρω των Κέδρων, ό8εν μετά τριήμερον διαμονήν μετέστη αφθαρσία τιμη8έν προ της καθολικής αναστάσεως».

Σύμφωνα με άλλη παράδοση, που περιέχεται σε απόκρυφο κείμενο, σύννεφα συγκέντρωσαν στη Γεθσημανή τους Αποστόλους από τα πέρατα του κόσμου για να παραστούν στην κηδεία της. Όπως εικονίζονται στη βυζαντινή παράσταση της Κοίμησης, που εικονογραφεί το γνωστό εξαποστειλάριο της εορτής (15 Αυγούστου):

Απόστολοι εκ περάτων 

συναθροισθέντες ενθάδε  

Γεθσημανή τω χωρίω 

κηδεύσατέ μου το σώμα 

και Συ Υιέ και Θεέ μου 

παράλαβε μου το πνεύμα.

Γεθσημανή στα εβραϊκά σημαίνει λιοτρίβι. Και η ορεινή περιοχή, όπου βρίσκεται ο κήπος, όπου προσευχήθηκε ο Χριστός (σήμερα αντικρίζει κανείς εκεί ένα ναό των Φραγκισκανών), οι ελιές όπου κοιμήθηκαν οι μαθητές του Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης, την ώρα που προσευχόταν, ο χώρος όπου η Παναγία έριξε στον Απόστολο Θωμά την Τίμια Ζώνη της (βρίσκεται σήμερα στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους), όταν μετέστη στους ουρανούς, στη θέση όπου είναι το ρωσικό μοναστήρι της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής, και το μνημείο με τον Τάφο της Θεοτόκου ώς τη Βηθανία είναι γεμάτη ελιές, γι΄ αυτό λέγεται Όρος των Ελαίων.

Ανάμεσα σ' αυτό και την πόλη Ιερουσαλήμ είναι η κοιλάδα των Κέδρων. Στον τάφο της Παναγίας μπαίνουμε από λιθόστρωτη αυλή και συναντούμε σκάλα κατωφερή με 48 σκαλοπάτια. Ο αείμνηστος μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος περιγράφει την κάθοδο ως εξής:«Όταν ο προσκυνητής κατέβει τα 21 σκαλοπάτια σταματά σ' ένα κομψό εκκλησάκι, για να προσευχηθεί σε δύο θυσιαστήρια, που σκεπάζουν τους τάφους των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης. Θα προσκυνήσει και στο απέναντι ακριβώς εκκλησάκι τον τάφο του Ιωσήφ του Μνήστορος, που τον καλύπτει το θυσιαστήριο.

Όταν κατέβει άλλα 21 σκαλοπάτια συναντά δεξιά άλλη μια τράπεζα, το παρεκκλήσιο του Αγ. Νικολάου. Στα αριστερά του υπάρχει κάποια κρύπτη. Ήταν άλλοτε, λένε, το σκευοφυλάκιο του Ναού. Ανατολικά και στο μέσο του Ναού, όλος πια δέος και συγκίνηση ο προσκυνητής, βλέπει τον πανσεβάσμιο τάφο της Παναγίας. Είναι λαξευμένος σε βράχο, χωρισμένο από τους γύρω άλλους βράχους. Χαμηλός λίθινος θόλος με μικρή οπή για τους καπνούς που προκαλούν τα κεριά, τα καντήλια και τα θυμιάματα, τον σκεπάζει προστατευτικά. Μάρμαρα, πολύτιμα καντήλια, μανουάλια και άλλα τίμια αφιερώματα των ευλαβών χριστιανών πλούσια τον στολίζουν».

Στον τάφο της Παναγίας καίνε ασταμάτητα 24 καντήλια, εκτός από πολλές λαμπάδες που είναι αναμμένες στο μνημείο. Εδώ συρρέουν το Δεκαπενταύγουστο, - με το παλαιό εορτολόγιο που ακολουθεί το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων - πλήθη προσκυνητών από ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο και τελούνται παρακλήσεις στη μητέρα του Θεού. Στην εορτή της Κοιμήσεως γίνεται Επιτάφιος και ψέλνονται Εγκώμια της Παναγίας, όπως γίνεται τη Μεγάλη Παρασκευή για τον Χριστό.

Από τον Ναό της Παναγίας, που βρίσκεται στη δικαιοδοσία των Αγιοταφιτών, τελούν όμως λειτουργίες και οι Αρμένιοι, οι Συριανοί και οι Κόπτες, από ένα στενό δρομάκι πηγαίνει κανείς στον φραγκισκανικό ναό, όπου το 1964 έγινε η συνάντηση Αθηναγόρα και Πάπα Παύλου ΣΤ. Εντός του ναού δείχνουν ένα βράχο, στον οποίο λένε ότι προσευχήθηκε ο Κύριος, ενώ τους μαθητές του πιο πέρα τους είχε πάρει ο ύπνος. Τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν στον χώρο αυτό περιγράφει λεπτομερώς ο Ματθαίος στο Ευαγγέλιο του:

«Τότε ο Ιησούς πηγαίνει μαζί τους έναν τόπο που λέγεται Γεθσημανή και λέει στους μαθητές: "Καθίστε αυτού, θα πάω λίγο παραπέρα να προσευχηθώ". Κι αφού πήρε μαζί του τον Πέτρο και τους δυο γιους του Ζεβεδαίου, άρχισε να λυπάται και να αγωνιά. Τότε τους λέει: "Θανατερή λύπη μου πλακώνει την ψυχή. Περιμένετε εδώ και μείνετε ξάγρυπνοι μαζί μου". Κι αφού απομακρύνθηκε, έπεσε με το πρόσωπο στη γη και προσευχήθηκε με τούτα τα λόγια: "Πατέρα μου, αν είναι δυνατό, ας μην πιω αυτό το ποτήρι, όμως ας μη γίνει το δικό μου θέλημα αλλά το δικό σου".

Κι έρχεται στους μαθητές και τους βρίσκει κοιμισμένους και λέει στον Πέτρο: "Ούτε μια ώρα δεν μπορέσατε να μείνετε ξάγρυπνοι μαζί μου; Μένετε άγρυπνοι και προσεύχεστε, για να μην σας νικήσει ο πειρασμός· το πνεύμα είναι πρόθυμο, η σάρκα όμως αδύναμη"... Τότε έρχεται στους μαθητές του και τους λέει: "Κοιμάστε ακόμα και ξεκουράζεστε;

Να, έφτασε η ώρα και ο Υιός του Ανθρώπου παραδίνεται στα χέρια ανθρώπων αμαρτωλών. Σηκωθείτε, πρέπει να πηγαίνουμε - να, έφτασε αυτός που θα με προδώσει».

Βηθανία-Βηθφαγή: Από την κορυφή του Όρους των Ελαίων αναλήφθηκε στους ουρανούς ο Χριστός μπροστά στους μαθητές του. Δυστυχώς το σημείο, όπου βρισκόταν βασιλική που παραδίδεται ότι είχε ανεγείρει η Αγία Ελένη, είναι στα χέρια των Μουσουλμάνων. Οχι πολύ μακριά βρίσκεται έπαυλη, όπου διαμένει ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων και θα δεις τους τάφους των προηγούμενων Πατριαρχών. Τώρα ο ιερομόναχος Ιωακείμ Στρογγυλός από τη Χίο προσπαθεί να ανεγείρει ορ8όδοξο ναό της Αναλήψεως, ξεπερνώντας τα εμπόδια που πρόβαλε η πολεοδομία.

Στη Βηθανία που βρίσκεται 3 χιλιόμετρα περίπου μακριά από τα Ιεροσόλυμα, ήταν η οικία του Λαζάρου, του «τριημέρου φίλου» του Χριστού, που λέγεται έτσι γιατί τον ανέστησε 3 ημέρες μετά τον θάνατό του. Ο Λάζαρος ήταν αδελφός της Μαρίας και της Μάρθας, η οικογένεια των οποίων ήταν οικεία στον Ιησού, που την επισκεπτόταν τακτικά. Όταν τον πληροφόρησαν για το συμβάν, όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, μετέβη στον Τάφο, όπου τον είχαν ενταφιάσει και είπε το πασίγνωστο: «Λάζαρε, δεύρο έξω» κι εκείνος με το σουδάριο, καθώς ήταν περιτυλιγμένος σηκώ8ηκε και αφού του αφαίρεσαν τις λουρίδες του σαβάνου, περπάτησε (11, 43-44).

Στον τάφο του Λαζάρου κατέρχεται κανείς από κλίμακα με 27 σκαλοπάτια. Και ο χώρος αυτός βρίσκεται στα χέρια των Μουσουλμάνων. Πολύ κοντά είναι το ελληνορθόδοξο γυναικείο μοναστήρι των Αγίων Μάρθας και Μαρίας, όπου κάθε Σάββατο προ των Βαΐων (του Λαζάρου) γίνεται λιτανεία προς τον τάφο του προεξάρχοντος Αρχιερέως του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Από το χωριό της Βηθφαγής, που βρίσκεται σε ερείπια στον δρόμο από τη Βηθανία για την Ιερουσαλήμ, όπου έδωσαν στον Χριστό τον πώλο όνο, επί του οποίου εισήλθε στην ιερή πόλη, κάθε Κυριακή των Βαΐων ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων ηγείται λιτανείας, η οποία καταλήγει στα Ιεροσόλυμα, ενώ ιερείς και λαός κρατούν Βαγιές εις ανάμνησιν.

Ο Ιωάννης πάλι στο Ευαγγέλιο του (12, 14-15) λέγει:«Ευρών δε ο Ιησούς ονάριον εκάθισε επ' αυτό καθώς έστι γεγραμμένον μη φοβού, θύγατερ Σιών ιδού ο βασιλεύς σου έρχεται καθήμενος επί πώλου όνου» Η συνέχεια αύριο.