ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ

 

ΤΟ ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ

«ΜΗΤΗΡ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ»

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι το τέταρτο τη τάξει από τα τέσσερα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, μετά το Οικουμενικό (Κωνσταντινουπόλεως), το Αλεξανδρείας και το Αντιοχείας. Όπως το πρώτο και δεύτερο, είναι και αυτό Ελληνορθόδοξο. Λέγεται επίσης Σιωνίτις Εκκλησία και είναι η πρώτη Εκκλησία που ίδρυσε ο Κύριος, γι΄ αυτό και θεωρείται Μήτηρ απασών των Εκκλησιών. Ο Πατριάρχης Κύριλλος Α' (350-386), «εξύψωσε την Εκκλησίαν Ιεροσολύμων τόσον πολύ, ώστε ο προς αυτήν σεβασμός να είναι μεγάλος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την Α' Οικουμενικήν Σύνοδον (325), ήτις ετίμησε τον θρόνον των Ιεροσολύμων και η Β Οικουμενική Σύνοδος αναγνωρίζει τον οφειλόμενον προς την Εκκλησίαν Ιεροσολύμων σεβασμόν χαρακτηρίζουσα αυτήν ως μητέρα των Εκκλησιών: «Της δε γε Μητρός απασών των Εκκλησιών της εν Ιεροσολύμοις...» (Θεοδωρήτου, Εκκλ. Ιστορία II, 28). Ο συστηματικότερος ιστορικός της Εκκλησίας Ιεροσολύμων Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Παπαδόπουλος γράφει πάνω σ' αυτό:«Η αρχή της Εκκλησίας Ιεροσολύμων είναι αρχή της Μιας Αγίας του Χριστού Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας· διότι εν Ιεροσολύμοις επετελέσθη το έργον της σωτηρίας των ανθρώπων και ενταύθα, μετά την ανάστασιν του Σωτήρος, εύρηται συγκεκροτημένη η πρώτη χριστιανική κοινότης, το "μικρόν ποίμνιον", εις ό ηυδόκησε "δούναι την Βασιλείαν αυτού ο Κύριος".

Ούτος δε εαυτόν τοις μαθηταίς, μετά την ανάστασιν ζώντα, οπτανομένοις αυτοίς δι' ημερών τεσσαράκοντα, πολλοίς τεκμηρίοις ενισχύων την εις εαυτόν πίστιν, αναδιδάσκων τα περί εαυτού και της Βασιλείας του θεού, "παρήγγελεν αυτοίς από Ιεροσολύμων μη χωρίζεσθαι", αλλά περιμένειν την επιφοίτησιν του Αγίου Πνεύματος. Τηρούντες οι μαθηταί και οι μετ' αυτών το παράγγελμα του Σωτήρος παρέμειναν, και μετά την ανάληψιν αυτού, εν Ιεροσολύμοις, εν τω υπερώω του εν Σιών οίκου, καθαγιασθέντος ήδη δια της επιτελέσεως του μυστικού Δείπνου και των εμφανίσεων του αναστάντος Χριστού ομοθυμαδόν τη προσευχή και τη δεήσει προσκαρτερούντες» (Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου: Ιστορία της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, έκδοσις δευτέρα επηυξημένη).

Γι΄ αυτό και η Πεντηκοστή θεωρείται ως γενέθλια ημέρα της Εκκλησίας γενικά. Στην τάξη του Πατριαρχείου ανυψώθηκε η Εκκλησία Ιεροσολύμων επί Πατριάρχη Ιουβεναλίου (422-458) από τη Δ Οικουμενική Σύνοδο, που συνήλθε το 451 στη Χαλκηδόνα, «διά το είναι τα Ιεροσόλυμα μητρόπολιν του Βασιλέως των αιώνων». Για τα αίτια του προβιβασμού αυτού ο Μητροπολίτης Διοκαισαρείας Ιάκωβος Καπενεκάς στην εργασία του «Οι Άγιοι Τόποι της Παλαιστίνης και το Τάγμα των Αγιοταφιτών» παρατηρεί: «Τα αίτια του αρξαμένου και γενομένου προβιβασμού ήσαν διάφορα των αιτιών του προβιβασμού των άλλων Επισκοπών εις Πατριαρχεία ως της Ρώμης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και μετά ταύτα της Κων/πόλεως.

Η ΑΓΙΑ ΠΟΛΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ

Αι επισκοπαί των άνω πόλεων λόγω της εξαιρετικής πολιτικής αυτών θέσεων, προσέλαβον και προνομιακήν θέσιν μεταξύ των άλλων Εκκλησιών αλλά δια την εις Πατριαρχείον ανάδειξιν της Επισκοπής Ιεροσολύμων ουδόλως συντρέχει ο ίδιος λόγος, καθόσον η Ιερουσαλήμ πολιτικώς περιήλθε εις πλήρην αφάνειαν εξαιτίας των αλλεπαλλήλων καταστροφών αυτής και των διωγμών των Χριστιανών προ του διατάγματος του Μεδιολάνου (313) και της υπό Μ. Κωνσταντίνου αναδείξεως των Αγίων Τόπων και γενικώτερον πρό του θριάμβου του Χριστιανισμού. Η Εκκλησία Ιεροσολύμων, όθεν, αναδεικνύεται εις Πατριαρχείον ουχί διά την εξέχουσαν πολιτικήν αυτής θέσιν εν τω κοσμώ, αλλά διά την εξαιρετικήν αυτής θέσιν και σπουδαιότητα ην κέκτηται εν ταις καρδίαις των πιστών εκ σεβασμού προς του Αγίους Τόπους ως παγχριστιανικόν Κέντρον, προς το οποίον τα όμματα όλων των Χριστιανών στρέφονται μετ' ευλάβειας και ελπίδος προς τον εν αυτώ παθόντα και εν δόξη αναστάντα Σωτήρα Χριστόν».

ΕΛΛΗΝΟΡΔΟΔΟΞΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

Από τους βυζαντινούς χρόνους, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη ζωή της Ορθοδοξίας και διαμορφώνει τον ελληνορθόδοξο χαρακτήρα του, που του αναγνωρίζεται από τους ξένους περιηγητές και από τους μετέπειτα κατακτητές.

Ο λόγος παντού γίνεται για Έλληνες Πατριάρχες της Ιερουσαλήμ, για Έλληνες Αγιοταφίτες μοναχούς κ.λπ. Είναι πολύ σωστό αυτό που έχει λεχθεί ότι «τα κεκτημένα δίκαια του Βυζαντίου επί των Αγίων Τόπων, διά της ιδρύσεως επ' αυτών των Παναγίων Προσκυνημάτων, είναι δίκαια και προνόμια του Ελληνισμού, άνευ υπερβολής κληρονομηθέντα από της αποστολικής εποχής... άτινα ουχί μόνον ο πρώτος Άραψ κατακτητής εσεβάσθη και κατωχύρωσε διά συνθήκης (Αχτιναμέ), αλλά και οι μετέπειτα κατακτηταί της Παλαιστίνης, άχρι των ημερών ημών» (οπ. παρ., σσ. 30-31).

Στο διάταγμα (συνθήκη) του χαλίφη Ομάρ ιμπν ελ Χαττάμπ του έτους 636, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Σωφρόνιος (634-638) αποκαλείται «Πατριάρχης του Έθνους των Αυτοκρατορικών» δηλ. των Βυζαντινών, του εξασφαλίζεται η πρωτοκαθεδρία στους άλλους Χριστιανούς, που μνημονεύονται ως εξής: Γεωργιανοί, Αβησσυνοί, Φράγκοι, Κόπτες, Σύροι, Αρμένιοι, Νεστοριανοί, Ιακωβίτες και Μαρωνίτες. Στον Αχτιναμέ αυτόν προβλέπεται:«Όλοι οι Χριστιανοί προσκυνητές του Παναγίου Τάφου οφείλουν να δίνουν εις τον Πατριάρχην μίαν δραχμήν και 1/3 ασημένιας δραχμής.

Κάθε γνήσιος πιστός, άνδρας ή γυναίκα, δικαστής ή κυβερνήτης, ο οποίος ασκεί καθήκοντα δικαστή πάνω στη γη, πρέπει να σέβεται ό,τι κατά πληρεξουσιότητα έχομε χορηγήσει, πλούσιος ή φτωχός, μουσουλμάνος ή μουσουλμανίδα, μα8ητής του Προφήτη. Το διάταγμα του ιμπν ελ Χαττάμπ ακολούθησαν πολλά άλλα που διασφάλιζαν τα δικαιώματα του Πατριάρχη των Ρωμαίων (Ελλήνων) και της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας, όπως του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή, του Σελίμ Α' που κατέλαβε Αίγυπτο και Ιεροσόλυμα, του σουλτάνου Μουράτ Δ', του σουλτάνου Μωάμεθ Δ', του σουλτάνου Σουλεϊμάν, που προκλήθηκαν με συνεχείς παραστάσεις των Ελλήνων Πατριαρχών και Αγιοταφιτών (δημοσιεύονται με πολλά άλλα σημαντικά έγγραφα από τον Αρχιμ. Δαμασκηνό Γκαγκανιάρα [Επίσκοπο Ιόππης]:Διαμάχες Ελλήνων και Αρμενίων για τα Προσκυνήματα των Αγίων Τόπων, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 147 κεξ.).

Ως σήμερα το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων υπογραμμίζει παντού τον ελληνορθόδοξο χαρακτήρα του, υψώνει την ελληνική σημαία, ακόμη και εκεί που δεν μπορούν Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι, όπως στη νεκρή ζώνη, όταν ο Πατριάρχης τελεί καθαγιασμό των υδάτων, προβάλλει και αγωνίζεται για τα δίκαια του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Δεν πρόκειται για σχήμα λόγου. Οι Αγιοταφίτες δεν είναι μόνο φρουροί του Παναγίου Τάφου και των λοιπών προσκυνημάτων της Αγίας Γης αλλά και Ακρίτες που φυλάνε τα πνευματικά σύνορα του Γένους. «Η αναγνώριση από τον σουλτάνο Σελίμ Α', της κυριότητας των Προσκυνημάτων προκάλεσε τη ζωηρά αντίδραση των Λατίνων και Αρμενίων που άρχισαν από την εποχή εκείνη για πρώτη φορά να διεκδικούν Προσκυνήματα που ήσαν πάντοτε ελληνικά».

Όπως αναγνωρίζεται από όλους τους ιστορικούς της Σιωνίτιδος Εκκλησίας, το διάταγμα του Μεδιολάνου του Μεγάλου Κωνσταντίνου (313) αποβαίνει ευεργετικό για τα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων και βοηθάει τη συγκρότηση της Εκκλησίας αυτής, όπου ο πρώτος Επίσκοπος της Αγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, ο «κατά σάρκα αδελφός του Χριστού», καθιέρωσε τη θεία Ευχαριστία εις ανάμνησιν και κατά το πρότυπο του Μυστικού Δείπνου που ο ίδιος ο Χρίστος τέλεσε στο υπερώο της Αγίας Σιών.  Η αρχική τέλεσις εκράτησε τον παραδοδέντα υπό του Κυρίου τρόπο. Συνδυάζετο με τα δείπνα των Αγαπών τας εσπερινός ώρας. Με την πάροδο του χρόνου, μεταξύ του Α' και Β' αιώνος, η Ευχαριστία απεσπάσθη από τας Αγάπας και συνεδέ8η με την πρωϊνήν λατρείαν.

Οι διάδοχοι των Αποστόλων Επίσκοποι εκράτησαν παντού αυτήν την παράδοσιν ιερουργίας του Μυστηρίου. Ο πυρήν και αι ουσιώδεις γραμμαί παρέμειναν αμετάβλητοι». Κι αυτό οφείλεται στη Σιωνίτιδα Εκκλησία, εκείνη των Ιεροσολύμων (οπ. παρ., σελ 10): «Η Εκκλησία των Ιεροσολύμων, μετά την παλινόρθωσίν της εις τους ιερούς τόπους της Γεννήσεως και Αναστάσεως του Σωτήρος επί Μ. Κωνσταντίνου, γίνεται το παγχριστιανικόν προσκυνητικόν κέντρον. Αι παραδοσιακοί λειτουργικοί καταβολαί της αναπτύσσονται.

Η αρχαϊκή ιερουργία του Μυστηρίου, η οποία τους προηγούμενους αιώνας παρεδόδη εις την ελληνιστικήν Αντιόχειαν και εις την σημιτικήν Ανατολήν, επιστρέφει εις την κοιτίδα της, την Αγία Σιών. Είναι η παράδοσις του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου».

Μ. Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη:Τον καιρό του Αυτοκράτορα Αδριανού οι Άγιοι Τόποι βεβηλώ8ηκαν με την ίδρυση ειδωλολατρικών βωμών του Άδωνη στο Σπήλαιο της Βηθλεέμ, του Δία στον Πανάγιο Τάφο, της Αφροδίτης στον φρικτό Γολγοθά.

Την κατάσταση αυτή διετραγώδησε στον Μ. Κωνσταντίνο ο Ιεροσολύμων Μακάριος προκαλώντας την άμεση επέμβαση του. Το έργο αυτό ανέλαβε προσωπικά η μητέρα του Αγία Ελένη, η οποία για τον σκοπό αυτό μετέβη μετά την Α' Οικουμενική Σύνοδο, που συνεκλή8η το 325 στη Νίκαια, στην Παλαιστίνη και με τη συνεργασία της τοπικής Εκκλησίας, αφού πρώτα προέβη στον εντοπισμό και την αποκάλυψη των Αγίων Τόπων, που είχαν σκεπασθεί από ειδωλολατρικούς ναούς, έφερε στο φώς τον Πανάγιο Τάφο, τον Φρικτό Γολγοθά, τον Σταυρό του Κυρίου.

Αμέσως η Αγία Ισαπόστολος Ελένη «πρωτοστατεί μετά του Ιεροσολύμων Μακαρίου εις το έργον του Χριστιανικού θριάμβου του συντελεσθέντος τότε εν Ιεροσολύμοις, διά της επί των αποκαλυφ8έντων θαυμασίων Αγίων Τόπων λαμπρός βασιλικής επί του Αγίου Τάφου, ευ8ύς μετά την κατά τον Ευσέβιον φανέρωσιν του "αγίου των αγίων μνήματος", επί του πανσέπτου θεοδέγμονος Σπηλαίου εν Βηθλεέμ και αλλαχού της Παλαιστίνης».

Παλαιότερα ανέβαζαν τους ναούς που ίδρυσε η Αγία Ελένη σε 28, πάντως των κυρίων προσκυνημάτων την ίδρυση από τη μητέρα του Μ. Κωνσταντίνου (τρεις Βασιλικές Γεννήσεως, Αναστάσεως και Αναλήψεως) κανείς δεν έχει αμφισβητήσει.

Πνευματικό έργο: Η Εκκλησία Ιεροσολύμων έχει παράλληλα να παρουσιάσει ένα σπουδαίο πνευματικό, κοινωνικό και αναστυλωτικό έργο. Η διορθόδοξη παρουσία της υπαγορεύεται από εμμονή στην τήρηση της ορθόδοξης παράδοσης. Οι αγώνες της κατά της ουνίας και των αιρέσεων είναι διαρκείς. Η πρόνοια της για την ελληνική παιδεία ιδιαίτερα σημαντική. Στα Ιεροσόλυμα λειτουργεί εκτός από το γυμνάσιο και λύκειο του Ιερού Κοινού, στο Αμμάν πρότυπη Πατριαρχική Σχολή «Πατριάρχης Διόδωρος Α» με δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο, στην Άκαμπα Πατριαρχική Σχολή με Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο (ιδρύθηκαν από τον Πατριάρχη Διόδωρο το 1983, 1986, 1982, 1986 και 1989 και αριθμούν 2.000 μαθητές).

Επίσης το Πατριαρχείο συντηρεί Νηπιαγωγείο, πλήρες Γυμνάσιο και Λύκειο στην Μπετ Σαχούρ, όπως και στην Ιόππη, και μικτά σχολεία στη Ναζαρέτ, Μπετ Σαχούρ, Γάζα, Ρέμλα, Πετζάλλα, Ραμάλλα, Τάυμπε, Σάλτη, Φχες, Αλάλι-Τχες, Ανζαρα, Αζλούν, Χίρμπετ Ελουαχάδνε, Τάρα, Ιρπετ, Χούσουν, Σαρήχ, Ζάρκα, Ράμπα, Κάρακ και Μαδηβά. Εκδίδει το επιστημονικό περιοδικό «Νέα Σιών», στις σελίδες του οποίου, εκτός από τα χρονικά του Πατριαρχείου, έχουν δει το φως αξιόλογες εργασίες για την ιστορία του και άλλες γενικότερου θεολογικού ή εκκλησιαστικού περιεχομένου. Με την εποπτεία του Εξάρχου του Παναγίου Τάφου στην Ελλάδα. εκδίδεται τριμηνιαίο ενημερωτικό περιοδικό στην Αθήνα υπό τον τίτλο «Φωνή των Ιεροσολύμων».

Στα αραβικά βγαίνει στα Ιεροσόλυμα το μηνιαίο περιοδικό πνευματικής οικοδομής «Φωνή Κυρίου» και κατ έτος το «Αγιοταφιτικόν Ημερολόγιον» με τυπικές και διοικητικές πληροφορίες. Στο Πατριαρχείο λειτουργούν πλουσιότατη Πατριαρχική Βιβλιοθήκη με παλαιές, αλλά και νέες εκδόσεις, τμήμα Χειρογράφων, σημαντικότατο Αρχείο στη νότια πτέρυγα του μοναστηριακού οικοδομικού συγκροτήματος, που κατέγραψε ο παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας και αποτέλεσε τον 5ο τόμο του «Δελτίου του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου» του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (Αθήνα 1992, σελ. 679).

Όπως σημειώνει στην εισαγωγή του (σελ. ιθ):«Όταν τον Ιούλιο του 1988, ύστερα από πρόσκληση του Μακαριστού Πατριάρχου Διόδωρου Α' επισκεφθήκαμε το Αρχείο, δεν ελπίζαμε ούτε φανταζόμασταν ότι θα αντιμετωπίζαμε έναν τέτοιο τεράστιο όγκο αρχειακού υλικού. Το Αρχείο στεγάζεται σήμερα σε ένα διώροφο κτίριο στη νότια πτέρυγα του πατριαρχικού οικοδομικού συγκροτήματος που αποτελείται από πέντε δωμάτια και δύο προθαλάμους».

Το Πατριαρχικό Αρχείο αποτελείται από το Οικονομικό Τμήμα (κατάστιχα και λυτά), το Κτηματικό (κατάστιχα και λυτά), το Προσκυνητικό (καταγραφές προσκυνητών, αποδείξεις αφιερωμάτων κ.λπ.), το Διοικητικό (κώδικες και λυτά: φιρμάνια, χοτζέτια, πατριαρχικά γράμματα κ.λπ.), το τμήμα Αλληλογραφίας (εισερχόμενη, εξερχόμενη, πρωτόκολλο κ.λπ.) και το Τμήμα Ειδικών Αλληλογραφιών και Καταλοίπων (Αγιοταφιτικών μετοχιών Σμύρνης, Κισνόβου, Μόσχας κ.ά.). Ο αυριανός συστηματικός μελετητής της ιστορίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων θα βρει έδώ αυθεντικό και άφθονο υλικό. Στο Πατριαρχικό Μουσείο ο επισκέπτης μπορεί να δει πλούτο εκθεμάτων από τη λατρευτική ζωή της Σιωνίτιδος Εκκλησίας, ιερών σκευών, αμφίων, αντικειμένων τέχνης κ.λπ., όπως και στην Πατριαρχική Πινακοθήκη μεγάλης αξίας καλλιτεχνικούς πίνακες.

ΛΑΜΠΡΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ

Με πολλή υπερηφάνεια οι Έλληνες προσκυνητές πληροφορούνται για τον ίδιο τον Πανάγιο Τάφο, που βρίσκεται μέσα στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως: «Οι αναστήσαντες με το Γένος των Ελλήνων». Εκεί υπάρχει η εξής επιγραφή: «Ανωκοδομήθη το Θείον Κουβούκλιον του Παναγίου Τάφου όλον εκ 8εμελίων δι' ελέους των Ορθοδόξων Ρωμαίων, επί Πατριάρχου Κυρίου Πολυκάρπου, εν έτει αωι΄ (=1810), κατά μήνα Μάρτιον». Καμιά πολεμική δεν στάθηκε ικανή να κάμψει την αγάπη και τον σεβασμό των Ελλήνων για τον Πανάγιο Τάφο.

Έφθασε μάλιστα σε τέτοιο σημείο, που ανάγκασε τον Οικουμενικό Πατριάρχη Παΐσιο το 1727 να απειλήσει με αφορισμό εκείνους που «εμποδίζουσι και αποκόπτουσι με ματαιολόγους φλυαρίας και ψυχρολογίας, ή με κανένα άλλον τρόπον σατανικής απάτης, τους Χριστιανούς από το να πηγαίνωσιν εις προσκύνησιν του Αγίου Τάφου και να δίδωσιν εις αυτόν ελεημοσύνην και αφιερώματα, και γίνονται αίτιοι εις αυτούς μεν ζημίας και Βλάβης ψυχικής, εις δε τον Άγιον Τάφον προξενούσι την στέρησιν της ελεημοσύνης των προσκυνητών Χριστιανών».Ολόκληρη τη Μεγαλοβδομάδα από το Σάββατο του Λαζάρου, γίνονται στη Βηθανία και στα Ιεροσόλυμα πολλές τελετές, ακολουθίες, λιτανείες κ.ά. δρώμενα.

Τη Μεγάλη Πέμπτη στην αυλή του Ναού της Αναστάσεως γίνεται αναπαράσταση της Τελετής του Νιπτήρα, που προέρχεται από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, πριν περιέλθει το μνημείο στους μουσουλμάνους, ετελείτο στην Αγία Σιών, - στην οποία τον Χριστό υποδύεται ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, που νίπτει τους πόδες των 12 Αγιοταφιτών που υποδύονται τους Αποστόλους και μαθητές του. Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, στην πρώτη Ανάσταση, ραίνουν με ροδοπέταλα από φρεσκοκομμένα τριαντάφυλλα τους πιστούς που παρακολουθούν την τελετή στο Ναό της Αναστάσεως. Η συνήθεια είναι πολύ παλαιά.

Ο Γάλλος ιερέας J. Doubdam, που έφθασε στα Ιεροσόλυμα το 1561, δίνει την παρακάτω περιγραφή:«Πολλοί Έλληνες κρατούν μεγάλους σάκους γεμάτους με ροδοπέταλα. Και κά8ε τόσο πετούν χούφτες-χούφτες πάνω στο εκκλησίασμα. Κι είναι τόσο μεγάλες οι ποσότητες των ροδοπετάλων που χρησιμοποιούν, ώστε βλέπεις ανθρώπους σκεπασμένους σχεδόν με τριαντάφυλλα. Και στο πλακόστρωτο πραγματικό χαλί από ρόδα. Άλλοι έχουν μπουκάλια με ροδόνερο. Και με αυτό ραντίζουν τα πρόσωπα και τις ενδυμασίες των πιστών μέσα σε απερίγραπτη χαρά».

Η συνήθεια έχει διαδοθεί σε όλο τον ορθόδοξο χώρο και παρουσιάζει ιδιαίτερη γραφικότητα. Ο Κοφινιώτης (όπ. παρ., σσ. 177-182) αναφέρει τα εξής άνθη και αρωματικά φυτά που φύονται στην Παλαιστίνη: κρίνα, υάκινθοι, νάρκισσοι, δάφνη, ρόδα (περίφημα ήταν τα ρόδα της Ιεριχούς), μυρσίνη, ακακία, αλόη, σμύρνα, κ.λπ. Σήμερα τα ξεραίνουν και τα παίρνουν μαζί τους οι προσκυνητές ως αναμνηστικά σε ειδικά δίπτυχα.

Αλλά και πολλά δέντρα οπωροφόρα, αμυγδαλιές, χαρουπιές, μουριές, συκιές, ελιές, αμπέλια, συκομοριές, ροδιές, χουρμαδιές κ.λπ. και άγρια, όπως κυπαρίσσια, κέδροι, έλατα, ιτιές, πλατάνια και φυτά, όπως μανδραγόρας, ήσσωπος (ρίγανη), αψίνθιο, κάππαρη, βάτος κ.ά. Πολλά από τα φυτά αυτά αναφέρονται στην Αγία Γραφή. Πολύς κόσμος συρρέει στις 15 Αυγούστου (με το παλαιό ημερολόγιο) στη Γε8σημανή, όπου κηδεύτηκε η Παναγία.

Εκτός από τις συνήθεις τελετές, ψέλνονται και τα εγκώμια και γίνεται επιτάφιος της Θεοτόκου, έ8ιμο διαδεδομένο σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και κυρίως στα νησιά. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο τα Χριστούγεννα (πάλι με το παλαιό), που εορτάζονται τον χειμώνα. Δυστυχώς οι ελληνικές τηλεοράσεις προβάλλουν τη Λειτουργία των Λατίνων, που γίνεται με το νέο Ημερολόγιο. Αυτό εν τούτοις δεν σημαίνει ότι υστερεί η ορθόδοξη τελετή σε λαμπρότητα. Ο Πατριάρχης έρχεται στη Βηθλεέμ με όλα τα παράσημά του. Πηγαίνει πρώτα στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, από όπου τον συνοδεύουν 4 έφιπποι αστυνομικοί, και εισοδεύει στη Βασιλική της Γεννήσεως.

Τον περιβάλλουν Αγιοταφίτες ιερείς ντυμένοι τα άμφια τους και σώματα Αραβορ8οδόξων προσκόπων, που ανήκουν στο Πατριαρχείο και προσδίδουν έναν πανηγυρικό τόνο με τις τυμπανοκρουσίες τους. Ο Πατριάρχης κατέρχεται στο θεοδέγμον Σπήλαιο και από εκεί απευθύνει το ειρηνικό μήνυμα του στα ελληνικά και τα αγγλικά σε όλη την Οικουμένη. Μόλις δρασκελίσεις τη μικρή πόρτα βρίσκεσαι στην περίφημη Βασιλική, όπου το καθολικό παρ' όλες τις παρεμβάσεις Λατίνων, Αρμενίων κ.λπ., βρίσκεται στα χέρια των Ελληνορθόδοξων, που το κρατούν με νύχια και με δόντια.

Τα περίφημα ψηφιδωτά, που έχουν αποκαλυφθεί στο δάπεδο, σε μεταφέρουν στους βυζαντινούς χρόνους. Γύρω οι Αραβορθόδοξοι λειτουργούν εστιατόρια, ξενοδοχεία, καταστήματα αγιοταφιτικής τέχνης. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι οι παραστάσεις που σκαλίζονται σε σεντέφι ή τα γλυπτά σε ξύλο ελιάς, ασήμι κ.λπ. Δεν έχουν όμως καμιά απολύτως σχέση με τη βυζαντινή παράδοση.

ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ: Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Τα χρόνια περνούν, αλλά οι άνθρωποι δεν αλλάζουν ούτε οι συνήθειές τους. Στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ, γύρω από το Ναό της Αναστάσεως και τα Πατριαρχεία, η ίδια οχλαγωγία, παρεμφερείς εικόνες. Στις γωνίες πλανόδιοι πουλητάδες διαθέτουν χορταρικά και φρούτα, υπαίθρια καφενεία όταν το επιτρέπει ο καιρός, προσφέρουν στους τουρίστες και τους προσκυνητές καφέδες, αναψυκτικά και ναργιλέδες... Τη Μεγάλο Βδομάδα, η γνωστή Λιβανέζα τραγουδίστρια Ταϊρούζ στη διαπασών ψέλνει τα εγκώμια ελληνικά και αραβικά με το βυζαντινό μέλος.

Ένα ποτήρι φρεσκοστημένο πορτοκάλι με καρότο θα σε ξεδιψάσει, μπορεί όμως να σου δημιουργήσει εντερικό πρόβλημα αν το μαγαζί που θα το πιεις δεν είναι καθαρό. Σαράφηδες, που ευχαρίστως αλλάζουν τα ελληνικά χαρτονομίσματα με ισραηλινά, εστιατόρια με αραβικό φαγητό (φούλια και φελάφελ), μπακαλικάκια, καταστήματα που πουλούν υφάσματα, παλαιοπωλεία, βρίσκονται δεξιά και αριστερά. Ένας κόσμος ετερόκλητος, που περιφέρεται γύρω από ένα και το αυτό κέντρο, τον Ναό της Αναστάσεως με τον Πανάγιο Τάφο. Παλαιότερα υπήρχαν και Έλληνες καταστηματάρχες, σήμερα κάποιοι μονάχα μιλάνε ελληνικά.

Από αυτούς ψωνίζουν τα σάβανα και τις λευκές λαμπαδίτσες για το «ξόδι» τους οι «χατζήδες» που θα βρουν καιρό ανάμεσα στις δύο ακολουθίες και τις εκδρομές στα εκτός Ιεροσολύμων προσκυνήματα, για να πάρουν τα ενθύμια και ό,τι άλλο χρειάζονται. Μέσα στα Ιεροσόλυμα υπάρχουν το κεντρικό μοναστήρι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου βρίσκεται και η έδρα της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας με ηγούμενο τον εκάστοτε Πατριάρχη Ιεροσολύμων, η μονή Αβραάμ, η μονή Αγίας Αικατερίνης, η μονή Αγίου Γεωργίου (Νοσοκομείο), η μονή του Πραιτωρίου, η μονή του Αγίου Νικόδημου, καθώς και οι μονές του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Παντελεήμονα, των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Βασιλείου, των Αρχαγγέλων, του Αγίου Ευθυμίου, του Αγίου Χαραλάμπους κ.ά., στο Όρος Ελαιών βρίσκεται η μονή της Μ. Γαλιλαίος, στη Βηθανία αξιόλογη γυναικεία μονή.

Άλλα γυναικεία μοναστήρια είναι της Μεγάλης Παναγίας, της Σεϊντνάγιας, του Αγίου Ευθυμίου και του Αγίου Γεωργίου (Εβραϊκής). Στην Παλαιστίνη υπάρχουν τα εξής εξωτερικά Ηγουμενεία: Αββά Γερασίμου, Αββά Θεοδοσίου, Βηθφαγής, Θαβωρίου όρους, Ιεριχούς, Ιόππης (Γιάφφας), Κανά Γαλιλαίας, Καπερναούμ, Λύδδης, Μπετζαλά, Μπετζάλας, Προφήτη Ηλία (κοντά στη Βηθλεέμ, αναφέρθηκε ήδη), Ραμάλλας, Ρέμλης (Αριμαθαίας), Σαρανταρίου Όρους, Τιβεριάδος, Τιμίου Προδρόμου (εν Ορεινή) και Τιμίου Προδρόμου (εν Ιορδάνη, που σημειώσαμε πιο πάνω), Φρέατος Ιακώβ, Χάιφας, Χοζεβά, Γάζας και μονή Ποιμένων στην Μπετσαχούρ.

Στο Ντιμπίν το 1972 ο τότε Αρχιεπίσκοπος Ιεραπόλεως Διόδωρος (τότε Πατριάρχης Ιεροσολύμων), ίδρυσε τη γυναικεία μονή του Γενεθλίου της Θεοτόκου.  Ξεχωριστά πρέπει να αναφερθεί η ιστορική Λαύρα του Σάββα του Ηγιασμένου, από την οποία αναδείχθηκαν μεγάλες μορφές της Ορθοδοξίας όπως ο Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, και του Τιμίου Σταυρού, γύρω από την οποία υπάρχουν σήμερα σύγχρονα κτίσματα. Ακόμη, δίπλα στον Ναό της Αναστάσεως, όπου οδηγεί εσωτερική κλίμακα από τα Πατριαρχεία, υπάρχει ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου με τα παρεκκλήσια των Μυροφόρων και των 40 Μαρτύρων, όπου κατατίθενται τα λείψανα των Πατριαρχών Ιεροσολύμων.

Το Κοιμητήριο, καθώς και η Πατριαρχική σχολή βρίσκονται στη μονή της Αγίας Σιών μέ το υπερώο, όπου έγινε ο Μυστικός Δείπνος. Δεν πρέπει να παραλείψουμε τις Μητροπόλεις του Π. Θρόνου των Ιεροσολύμων που υπάρχουν σήμερα. Είναι: της Ναζαρέτ (Προσκύνημα Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, I. Ναοί Αγίου Γεωργίου στο Αηλαμπούν, στο Τουραάν, στη Γιάφφα, στη Ρένε) της Πτολεμαΐδος - Άκρας (I. Ναοί Αγίας Βαρβάρας στη Μπεάνε, Αγίου Πατρικίου στη Ζδέηδε, Προφήτη Ηλία στο Μάκερ, Αγίου Γεωργίου στο Αμπελίν, Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στο Κφάρ Σμέα, Προφήτη Ηλία στην Ταρσίχα, Αγίου Γεωργίου στο Πκέα, στο Κφάρ Γιασσίφ, στο Σαχνίν και στο Ράμε, Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στο Σφά Αμερ και Αγίου Γεωργίου στο Αμπουσνάν).

Στην ανατολική όχθη, εξάλλου, υπάρχουν ο Πατριαρχικός Ναός της Υπαπαντής, ο Καθεδρικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και ο Ναός της Μεταμορφώσεως στο Αμμάν, του Αγίου Γεωργίου στο Τζάμπαλ Χάσιμι και στο Τζάμπαλ Τάτζ, του Αγίου Νικολάου στη Μάρκα, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ιακώβου του Αδελφό8εου στο Φχές, του Αγίου Γεωργίου (παλαιός και νέος) στη Σάλτη, της Κοίμησης στο Ερμαμίν, του Αγίου Γεωργίου στο Σαφούτ, Γέρασα, Σούφ, Αντζαρα, Ατζλούν, Φάρα, του Προφήτη Ηλία στο Χίρμπετ Ουαχάδνε, του Αγίου Γεωργίου στη Σάτανα και Χουσούν, Αγίου Γεωργίου στο Σαρήχ, Αγίου Γεωργίου στο Ίρμπετ, Τάυμπε, Κουφραάν, της Κοίμησης στο Μάφρακ, Αγίου Γεωργίου στη Ζάρκα, Κάρακ, Αδερ, Χμουντ, Ράμπαα, Σάμαντ, Τιμίου Προδρόμου στο Μαΐν, Αγίου Νικολάου στην Άκαμπα. 115 Αραβορθόδοξοι διαμένουν στην Κουφράντζη.

Όλοι οι παραπάνω ναοί εξυπερετούνται από Αραβορθόδοξους ιερείς. Στη μονή του Αγίου Γεωργίου της Μαδηβά, όπου σώζονται και τα ερείπια δύο άλλων ναών παλαιοβυζαντινών, υπάρχει το περίφημο ψηφιδωτό με την Αγία πόλη Ιερουσαλήμ.Η συνέχεια αύριο.