ΟΙ ΤΥΜΒΩΡΥΧΟΙ Ο ΕΝΟΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙ... ΑΛΛΟΙ ΤΑΦΟΙ

 

 Τάφος Αμφίπολης: Τα οκτώ άλυτα μυστήρια 

λίγο πριν το τέλος της ανασκαφής

Μετά τις τελευταίες σημαντικές αποκαλύψεις στον τάφο της Αμφίπολης και καθώς, φαινομενικά, οι ανασκαφικές εργασίες πλησιάζουν στο τέλος τους, υπάρχουν αρκετά ερωτήματα και σενάρια γι' αυτό το μεγάλο ταξίδι που έχει καθηλώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη. Αρχαιολόγοι, επιστήμονες και απλοί πολίτες έχουν ήδη παρακολουθήσει με θαυμασμό τα όσα συνέβησαν τους τελευταίους τρεις μήνες, τις Σφίγγες, τις Καρυάτιδες και το μαγευτικό ψηφιδωτό, ωστόσο υπάρχουν ακόμη ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα και μπορούν, ίσως, να ρίξουν ακόμη περισσότερο φως στα μυστήρια της Αμφίπολης.

Απορίες γεννούνται με αφορμή τα τελευταία ευρήματα, τα οποία θα μπορούσαν να λύσουν αρκετές  που απασχόλησαν, όπως το εάν ο τάφος είναι συλημένος, ποιος είναι ο ένοικος του τύμβου, αν υπάρχουν κι άλλοι τάφοι και ποια είναι η ιστορική σημασία του μνημείου αυτού.

Ποια είναι τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο τάφος είναι συλημένος

Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο τύμβος έχει συληθεί, ενώ, παρά τα όσα σενάρια, η αρχαιολογική ομάδα παραδέχθηκε το γεγονός αυτό μόνο προς το τέλος της ανασκαφής και όταν είχε συγκεντρώσει αρκετά στοιχεία.

Πρώτη ένδειξη είναι η απουσία δομών στον πρώτο σφραγιστικό τοίχο. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι είχαν μπει στο εσωτερικό του τάφου από την αρχαιότητα. Ισχυρή ένδειξη αποτελούν και οι οπές στους υπόλοιπους τοίχους του μνημείου. 

Επίσης, κάποιοι έσπασαν τα κεφάλια και τα φτερά των Σφιγγών, αλλά και το πρόσωπο και τα χέρια των Καρυάτιδων. Τέλος, στον τρίτο θάλαμο οι πωρόλιθοι βρέθηκαν διαταραγμένοι, στοιχείο που φανερώνει ότι ενδεχομένως κάποιοι αναζήτησαν θησαυρούς κάτω από το πάτωμα.

Πώς βρέθηκαν το κεφάλι και τα φτερά των Σφιγγών στον τρίτο θάλαμο

Η θεωρία πως τα πέταξαν εκεί οι τυμβωρύχοι δεν μπορεί να διατυπωθεί με βεβαιότητα. Σύμφωνα με την εκδοχή της καθηγήτριας του ΑΠΘ, Χρυσούλας Παλιαδέλλη, στον τρίτο θάλαμο είχε δημιουργηθεί ένα είδος αποθέτη όπου τα κατεστραμμένα αντικείμενα μεταφέρθηκαν και σκεπάστηκαν. Αυτό, πιθανότατα, συνέβη σε μεταγενέστερη φάση, όταν δημιουργήθηκαν οι σφραγιστικοί τοίχοι.

Γιατί οι σφραγιστικοί τοίχοι έγιναν σε υστερότερο χρόνο

Κατά μια εκδοχή μέχρι την εποχή που δημιουργήθηκαν οι τοίχοι, το μνημείο ίσως να ήταν επισκέψιμο. Αργότερα κάποιοι ύψωσαν τοίχους για να προστατέψουν τον τάφο από καταστροφές. Άλλωστε, όπως σημειώνουν αρχαιολόγοι δεν γίνεται να δημιουργήσει κάποιος ένα τόσο μεγαλοπρεπές μνημείο, με Σφίγγες και Καρυάτιδες, για να το σκεπάσει αμέσως μετά με χώμα...

Πού οφείλεται η καταστροφή του ψηφιδωτού

Η φθορά που υπάρχει στο ψηφιδωτό ίσως να συνδέεται με τις κατεστραμμένες Σφίγγες και τις Καρυάτιδες χωρίς χέρια και να είναι και αυτό έργο τυμβωρύχων. Για παράδειγμα κάποιοι ίσως να έσκαψαν για να δουν αν υπάρχει κάτι πολύτιμο από κάτω. Ωστόσο, η ερμηνεία αυτή έχει αρκετά κενά (γιατί έσκαψαν μια σχεδόν ολοστρόγγυλη τρύπα;) και για το λόγο αυτό μια άλλη εκδοχή φαίνεται πως κερδίζει έδαφος. Σε μεταγενέστερη χρήση του μνημείου πάνω στο ψηφιδωτό ίσως είχε τοποθετηθεί μια τράπεζα ή βωμός και όταν το αντικείμενο αυτό απομακρύνθηκε, αποκολλήθηκε και το κομμάτι του ψηφιδωτού πάνω στο οποίο βρισκόταν.

Θα μπορούσαν να υπάρχουν περισσότεροι από ένας τάφοι στον λόφο Καστά

Το ενδεχόμενο αυτό φαίνεται να κερδίζει συνεχώς έδαφος, καθώς, ο τάφος είναι τεράστιος, ενώ, οι υποστηρικτές της άποψης αυτής επικαλούνται το παράδειγμα της Βεργίνας όπου στον ίδιο τύμβο βρέθηκαν και άλλοι τάφοι.

Ποιος είναι ο ένοικος του τάφου

Αναμφίβολα αυτό είναι το μεγαλύτερο μυστήριο για το οποίο έχει χυθεί πολύ μελάνι τους τελευταίους τρεις μήνες από Έλληνες και ξένους επιστήμονες. Χαρακτηριστικό είναι ότι ως υποψήφια έχουν «παρελάσει» σχεδόν όλα τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στην Μακεδονία μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ οι πιο ακραίες θεωρίες δεν αποκλείουν το μνημείο να είναι για τον ίδιο το μεγάλο στρατηλάτη. Το μόνο σίγουρο είναι πως το ερώτημα δύσκολα θα απαντηθεί, ιδιαίτερα αν δεν υπάρξει επιγραφή (κάτι που δεν συνηθίζεται σε μακεδονικούς τάφους). 

Άλλωστε και από την ομάδα του υπουργείου Πολιτισμού σημειώνουν σε όλους τους τόνους πως το μνημείο θα δώσει τις απαντήσεις του. «Το ποιος είναι θαμμένος δεν μπορούμε να το πούμε πριν ολοκληρωθεί η ανασκαφή και πολύ πιθανόν πριν να ολοκληρωθεί και η μελέτη του μνημείου, η οποία μπορεί να κρατήσει κάποια χρόνια», σημείωσε με νόημα πρόσφατα η γενική γραμματέας Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.

Αν δεν βρεθεί νεκρός, μειώνεται η αξία του μνημείου;

Σε καμία περίπτωση. Η μεγάλη αξία του είναι αδιαμφισβήτητη. Όλος ο κόσμος υποκλίνεται στη μοναδικότητά του. Πρόκειται για μνημείο ξεχωριστό από όλες τις απόψεις, ενώ στον ελλαδικό χώρο δεν υπάρχει παράλληλό του. Ο τύμβος στο Λόφο Καστά, με το μνημειώδη περίβολό του, είναι ο μεγαλύτερος που έχει αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στο δυτικό κόσμο, το δε μνημείο συγκροτεί από μόνο του ένα μοναδικό μουσείο.

Πότε ολοκληρώνεται το μεγάλο αυτό ταξίδι

Όπως όλα δείχνουν η «περιπέτεια» της Αμφίπολης που συμπαρέσυρε την παγκόσμια κοινή γνώμη τους τελευταίους τρεις μήνες πλησιάζει στο τέλος της, εφόσον δεν υπάρξουν νέες εκπλήξεις. Αυτές τις ημέρες η ομάδα της Κατερίνας Περιστέρη αφαιρεί χώματα από τον τρίτο θάλαμο του μνημείου και προσπαθεί να ολοκληρώσει τις έρευνες στον υπόγειο θάλαμο που βρέθηκε κάτω από τον τρίτο θάλαμο. Εφόσον το μνημείο δεν μας επιφυλάσσει νέες εκπλήξεις και συγκινήσεις οι ανασκαφές αναμένεται να ολοκληρωθούν τις επόμενες ημέρες.