Η ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΗΓΕΤΕΣ ΜΑΣ

Η εποχή της κρίσης δεν αλλάζει μόνο τη ζωή μας, αλλά αποκαλύπτει και πόσο επικίνδυνα γίνονται τα πράγματα όταν άνθρωποι κατώτεροι των περιστάσεων βρίσκονται σε καίριες θέσεις. Ισως παλαιότερα οι χώρες να είχαν ικανότερους πολιτικούς, ίσως η Ευρώπη να διέθετε ηγέτες με οράματα και με τη σοφία που απέκτησαν όσοι βίωσαν τις συνέπειες του πολέμου· ίσως τότε υπήρχαν διανοούμενοι και αυθεντίες που ενέπνεαν τους λαούς. Ισως απλώς αλλάξαμε εμείς και με τα σημερινά Μέσα Ενημέρωσης βλέπουμε αλλιώς τους πολιτικούς και τους ηγέτες, τους διανοούμενους και τις αυθεντίες. Αλλά η καθημερινότητα της πολιτικής, οι χειρισμοί δύσκολων θεμάτων –όπως η πολιτική της λιτότητας, η διερεύνηση της λίστας Λαγκάρντ και οι κυνικοί χειρισμοί της Κύπρου από την τρόικα– αρκούν για να καταρρίψουν και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις ότι ο δρόμος θα είναι εύκολος.

Εδώ και αρκετά χρόνια, οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν τη ζωτικής σημασίας πρόκληση να αναδιοργανώσουν το οικονομικό τους μοντέλο ώστε να διασώσουν κάτι από το κοινωνικό κράτος και, την ίδια ώρα, όσες κυβερνήσεις επιχειρήσουν αυτό το δύσκολο πέρασμα να διατηρήσουν την πολιτική νομιμοποίησή τους. Πριν από την κρίση, οι πολιτικοί είτε δεν έβλεπαν τα μαύρα σύννεφα είτε τα υποτιμούσαν. Οταν η καταιγίδα ξέσπασε, μέτρα λιτότητας που προηγήθηκαν της αναδιοργάνωσης της οικονομίας και της πολιτικής είχαν την ίδια κατάληξη με το καράβι που σβήνει τις μηχανές του – αφήνεται στο έλεος των κυμάτων και στην τύχη. Πέρα απ’ αυτό, όμως, η έλλειψη εμπιστοσύνης του πληρώματος στους κυβερνήτες και στην πορεία που ορίζουν οι δανειστές οδηγούν σε πλεονασμό αντιδράσεων και υπερβολών.

Η εσωτερική πολιτική σκηνή διαμορφώνεται σε διαμάχη μεταξύ «συστημικών» και «αντισυστημικών» δυνάμεων. Σε αυτό το πεδίο, κερδισμένοι είναι οι ακραίοι που επενδύουν στην οργή και στην υπερβολή, στο επιχείρημα ότι «οι άλλοι» φταίνε για όλα. Οι πολίτες αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ κυβερνώντων που δεν πιστεύουν σε αυτό που κάνουν και αντιπολιτευόμενων δυνάμεων, που απορρίπτουν ολόκληρο το σύστημα. Οσο πιο ακραίο και απόλυτο γίνεται, τόσο πιο πειστικό ακούγεται το μήνυμα των οργισμένων. Οσο περνάει ο καιρός, τόσο διαφαίνεται η απουσία σοβαρών ηγετών που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις δυσκολίες, να επωμιστούν το πολιτικό κόστος των αλλαγών, να πείσουν ότι ο λαός θα επουλώσει τις πληγές του και να διατηρήσουν τη νομιμοποίηση που τους παρέχει η λαϊκή εμπιστοσύνη.

Το γεγονός ότι δεν βλέπουμε τέτοιους ηγέτες ούτε σε εθνικό ούτε σε περιφερειακό επίπεδο (να μην πούμε και σε παγκόσμιο) κλονίζει την υπομονή των πολιτών. Αυξάνεται ο κίνδυνος να στραφούν σε όποιον εκφράζει την πιο ριζική διαφωνία με το «σύστημα» – το σύστημα της απογοήτευσης, της χαμένης ευημερίας, της διαφθοράς και της ήττας. Ομως, οι εύκολες λύσεις που υπόσχονται οι εκπρόσωποι της οργής δεν είναι διέξοδος, είναι η ανακύκλωση των ψευδαισθήσεων που μας οδήγησαν εδώ. Αυτήν τη στιγμή, ίσως οι σημαντικότεροι παράγοντες στην πολιτική είναι η υπομονή, η ψυχραιμία, αλλά και η τύχη.