ΕΟΡΤΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΙΛΛΟΥ (18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ)

Μέγας Αθανάσιος (293 - 373 μ. Χ.)

Ο Άγιος Αθανάσιος, επίσκοπος και Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ονομάστηκε Μέγας από την Εκκλησία. Αποτελεί έναν από τους μεγάλους Πατέρες της. Γεννήθηκε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Οι γονείς του ήταν χριστιανοί και από μικρή ηλικία έδειξε την κλίση του, αφού παρίστανε τον ιερέα που βάπτιζε τους πιστούς (δηλ. τους φίλους του). Τη θεολογική μόρφωση απέκτησε στην Κατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Μεγάλη επίδραση για τη διαμόρφωση του ήθους του και της πορείας του είχε η γνωριμία του με τον Μέγα Αντώνιο, του οποίου και συνέγραψε τον «Βίο και Πολιτεία».

Το 328 μ.Χ, μετά την κοίμηση του πνευματικού του πατέρα και επισκόπου Αλεξανδρείας Αλεξάνδρου, με σύμφωνη απόφαση κλήρου και λαού, χειροτονήθηκε επίσκοπος (αργότερα ονομάσθηκε Πατριάρχης), ένεκα του μεγάλου ζήλου και της φήμης που είχε αποκτήσει ως «ανυποχώρητου μαχητή» υπέρ της αλήθειας της Εκκλησίας. Ως επίσκοπος άρχισε σημαντικό ποιμαντικό έργο, μελέτησε τις ανάγκες των μοναχών, κληρικών και λαϊκών για τη καλύτερη δυνατή συμβίωση και εναρμόνιση των ρόλων τους στο εκκλησιαστικό πλαίσιο. Επίσης ανέπτυξε έντονη αντιαιρετική δράση, με κύριο στόχο τη διάδοση του ορθού δόγματος της ομοουσιότητας του Πατρός και του Υιού. Υπήρξε και προεξάρχων μεγάλου φιλανθρωπικού έργου στη περιοχή της Αλεξάνδρειας.

Ο Μέγας Αθανάσιος, «στύλος της ορθοδοξίας», αγωνίστηκε όσο λίγοι για τη διαφύλαξη των αληθειών της πίστεως, που προσπαθούσαν να αλλοιώσουν οι αιρετικοί, οι οποίοι τον πολέμησαν με λύσσα. Με συκοφαντίες και κάθε λογής μηχανορραφίες κατάφεραν, πολλές φορές, να τον εξορίσουν και να τον απομακρύνουν από το ποίμνιό του. Αξιοσημείωτο είναι το ότι από τα σαρανταέξι χρόνια που ήταν Αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας, τα δεξαέξι τα πέρασε στην εξορία. Αλλά και από εκεί δεν έπαψε να μάχεται υπέρ του ποιμνίου του και εναντίον της αιρέσεως. Το εξαιρετικό στην περίπτωση του Αγίου Αθανασίου, είναι το πλούσιο συγγραφικό έργο του, παρά τις πολύ μεγάλες διώξεις και εξορίες τις οποίες υπέστη.

Δεν σώθηκαν όλα τα έργα του και από τα διασωθέντα, πολλά νοθεύτηκαν από αιρετικούς και αποδόθηκαν σε αυτόν χωρίς να είναι γνήσια. Ανάλογα με το περιεχόμενο τους οι πατρολόγοι κατατάσσουν τα έργα του Μεγάλου Αθανασίου σε πέντε ενότητες: στα απολογητικά, υπέρ του Χριστιανισμού, αντιαιρετικά, ερμηνευτικά - ασκητικά και πρακτικά - επιστολές. Είναι συγγραφέας πολλών έργων όπως "Κατά ειδώλων", "Περί ενανθρωπήσεως του Λόγου" και διαφόρων επιστολών με κυριότερη την ΛΘ΄ (39η) όπου υπάρχει κανόνας (κατάλογος) των βιβλίων της Καινής Διαθήκης.

Με δυνατό λόγο, προφορικό και γραπτό, διατύπωσε με σαφήνεια τις αλήθειες τις οποίες οι αιρετικοί διέστρεφαν. Υποστήριξε ότι ο Χριστός δεν είναι κτίσμα, αλλά “ο Υιός και Λόγος του Θεού, τέλειον γέννημα του Πατρός, γέννημα δε όχι κατά θέλησιν, αλλά κατά φύσιν. Δεν προήλθε διότι το ηθέλησεν ο Πατήρ, αλλά διότι είναι μέσα είς την φύσιν του Πατρός να γεννά τον Υιόν και μέσα εις την φύσιν του Υιού να γεννάται. Τούτο ακριβώς συνιστά την διαφοράν αυτού από τα κτίσματα. Είναι εικών και ομοίωσις του Πατρός - ενώ ο άνθρωπος είναι απλώς κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν- άναρχος και Αυτός, όπως ο Πατήρ”.

Με το όρο «παράδοση της Εκκλησίας» εννοεί τόσο την Αγία Γραφή όσο και την παράδοση των Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας, την οποία δίδαξε ο Κύριος και κήρυξαν οι Πατέρες. Σε αυτήν την παράδοση θεμελιώδης είναι η ύπαρξη της Εκκλησίας του Χριστού και όποιος ξεφεύγει από αυτή χάνει την ιδιότητα του χριστιανού. Τη δε δογματική διδασκαλία, έχει τη δυνατότητα μόνο η Εκκλησία να διατυπώνει. Η Εκκλησία σε λίγους ανθρώπους έχει δώσει την προσωνυμία Μέγας. Μεταξύ αυτών εξέχουσα θέση κατέχει ο άγιος Αθανάσιος.

Πολύ πετυχημένα έχει γραφεί γι’ αυτόν: «Σπανίως το επωνύμιον Μέγας εκάλυψε τόσον ουσιαστικόν περιεχόμενον όσον εις την περίπτωσιν του Αθανασίου Αλεξανδρείας. Μέγας εις τον ζήλον, μέγας εις την αγάπην, μέγας εις την αγιότητα, μέγας εις την ορθοδοξίαν. Με αυτά τα προσόντα του είναι τώρα τόσον ζωντανός εις την συνείδησιν του χριστιανικού πληρώματος όσον ήτο και όταν εζούσε σωματικώς».

Αλλά και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τον επιμνημόσυνο λόγο του στον Μέγα Αθανάσιο, αρχίζει με την χαρακτηριστική φράση «Αθανάσιον επαινών, αρετήν επαινέσομαι».  Πράγματι υπήρξε υπόδειγμα αρετής, αφού αυτή είναι καρπός αληθινής κοινωνίας με τον ζώντα Τριαδικό Θεό.

Άγιος Κύριλλος (378-444 μ. Χ.)

Ο Άγιος Κύριλλος έζησε επί βασιλείας Θεοδοσίου του Μικρού και γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, από εύπορους γονείς της ελληνικής κοινωνίας. Ήταν ανεψιός του Αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας Θεοφίλου. Πήρε μεγάλη θεολογική μόρφωση, ώστε έγινε διάδοχος του θείου του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αλεξανδρείας. Θεωρείται από τους κορυφαίους δογματικούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας και έχει συγγράψει πολλά θεολογικά συγγράμματα, τα οποία του απέφεραν το χαρακτηρισμό του Στύλου της Ορθοδοξίας.

Όταν έγινε η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος, το 431 μ.Χ. στην Έφεσο, ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας υπήρξε Πρόεδρος της Συνόδου και χαριτώθηκε από τον Θεό να αντιμετωπίσει, με τεράστιες δυσκολίες, αλλά και με επιτυχία, το θεμελιώδες πρόβλημα της χριστολογίας. Η προσφορά του αυτή τον ανέδειξε πατέρα και διδάσκαλο της Εκκλησίας. Όταν αμφισβητήθηκε η πραγματική ενότητα των δύο φύσεων στο ένα πρόσωπο του Χριστού μας, ο Κύριλλος απέδειξε θεολογικά την ενότητα των ασυγχύτων φύσεων στο  πρόσωπο του Χριστού. Συνέτεινε στο να γκρεμιστούν οι κακοδοξίες του Νεστορίου, που αποκαλούσε την Υπεραγία Θεοτόκο, Χριστοτόκο.

Ο Άγιος Κύριλλος έγραψε πολλά θεολογικά συγγράμματα. Χαρακτηρίζει τον Χριστό κατά τη Θεία Του φύση, ως του Πατρός φύσει Υιόν και υπέρ ημάς Λόγον, εκ Θεού Λόγον, άνωθεν εκ Θεού Πατρός, ο οποίος είναι Θείος Λόγος και ο οποίος οικονομικώς κατεφοίτησε δι΄ ημάς εις ανθρωπότητα, γέγονε σαρξ και καθ΄ ημάς άνθρωπος, ηνώθη κατά φύσιν και καθ' υπόστασιν τη σαρκί. Έτσι, η Παναγία είναι Θεοτόκος, διότι στον Όρο αυτό συμπεριλαμβάνεται η Θεία ενανθρώπηση του Λόγου, η κατά σάρκα γέννηση του Θεού από την Παρθένο και η υποστατική ένωση των δύο φύσεων στο πρόσωπό Του.

Ο Κύριλλος παρέδωσε ειρηνικά το πνεύμα του στον Κύριο, στις 27 Ιουνίου 444 μ.Χ., αφού πατριάρχευσε για τριάντα δύο περίπου χρόνια. Ο Άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης, τον αποκάλεσε Σφραγίδα των Πατέρων. Η Εκκλησία θέλησε να αδελφώσει τη μνήμη των δύο Μεγάλων Πατέρων και Αρχιεπισκόπων Αλεξανδρείας, του Μεγάλου Αθανασίου, πρωταγωνιστή κατά του Αρειανισμού, και του Αγίου Κυρίλλου, πρωταγωνιστή κατά του Νεστοριανισμού και έτσι όρισε το συνεορτασμό τους στις 18 Ιανουαρίου.