Ιστορία του εορτασμού των Χριστουγέννων (Γ΄ΜΕΡΟΣ)

Η σφαγή των νηπίων

Το χαρμόσυνο γεγονός της γέννησης του Χριστού, κατά τον Ευαγγελιστή Ματθαίο, κλείνει με το θλιβερό συμβάν της σφαγής των νηπίων "υπό του Ηρώδου αναιρεθέντα"[14], τα οποία σύμφωνα με το το εορτολογικό Συναξάρι της Ορθόδοξης Εκκλησίας ανέρχονται σε 14.000 αν και στα ιερά κείμενα δεν υπάρχει καμιά αναφορά αριθμητικής φύσης. Από πλευράς καθαρά ιστορικής ακρίβειας, τα γεωγραφικά και πληθυσμιακά δεδομένα της εποχής εκείνης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στη Βηθλεέμ και τα περίχωρα της θα ζούσαν τότε περίπου 1.000 κάτοικοι κι επομένως τα άρρενα νήπια "διετούς και κατωτέρω" δεν θα ξεπερνούσαν τα 30 με 40, ίσως και λιγότερα[15]. Για το λόγο αυτό, θεωρείται λογικό από κάποιους ερευνητές να μην αναφέρει το γεγονός ο Ιώσηπος.

Λαογραφία Σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο τα Χριστούγεννα αναγνωρίζονται ως εθνικές διακοπές. Στις 26 Ιουνίου του 1870 η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής αναγνώρισε τα Χριστούγεννα ως ομοσπονδιακές διακοπές. Η ημέρα των Χριστουγέννων είναι η μόνη κοινή επίσημη αργία σε όλους τους λιμένες του κόσμου.

Στις κυρίως Χριστιανικές χώρες, τα Χριστούγεννα είναι η σημαντικότερη οικονομικά περίοδος διακοπών του έτους και επίσης γιορτάζονται σαν κοσμικές διακοπές σε πολλές χώρες με μικρούς Χριστιανικούς πληθυσμούς. Χαρακτηρίζονται κατά ένα μεγάλο μέρος με την ανταλλαγή δώρων μέσα στις οικογένειες και από τα δώρα που φέρνει ο Αϊ Βασίλης (για τους ορθόδοξους) ή Santa Claus (για το Δυτικό κόσμο), ένας μεγάλος εύθυμος άντρας με μια άσπρη γενειάδα.

Οι τοπικές και περιφερειακές παραδόσεις των Χριστουγέννων είναι ακόμα πιο πλούσιες και ποικίλες παρά τη μεγάλη επιρροή των Αμερικάνικων ή Βρετανικών Χριστουγεννιάτικων μοτίβων που διαδίδονται μέσω της λογοτεχνίας, της τηλεόρασης και άλλων μέσων.

Έθιμα Γενικά τα έθιμα στις "εορτές των Χριστουγέννων" προέρχονται από ένα συνδυασμό θρησκευτικών (χριστιανικών και πρότερων), και λαϊκών παραδόσεων που εορτάζονται κυρίως από τους χριστιανούς της Ευρώπης και Αμερικής αλλά και από άλλους λαούς μη χριστιανικούς (Κινέζοι, Ιάπωνες κλπ). Στην Ελλάδα συνδυάζονται διεθνή έθιμα όπως ο Αϊ Βασίλης και η υποδοχή του νέου έτους με ελληνικά έθιμα όπως το πρωτοχρονιάτικο ρόδι και ιστορίες με καλικάντζαρους. Κάθε χώρα έχει τα ιδιαίτερα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της.

Ανταλλαγή δώρων Σημαντικότατο έθιμο στις γιορτές των Χριστουγέννων είναι η ανταλλαγή δώρων. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, η εποχή των Χριστουγέννων είναι αυτή κατά την οποία λαμβάνουν σημαντικό αριθμό δώρων από τους γονείς και συγγενείς τους, αλλά και από τον Αϊ Βασίλη, ο οποίος κατά την παράδοση φέρνει τα δώρα κατεβαίνοντας από την καμινάδα του σπιτιού. Στη διεθνή παράδοση τα δώρα τοποθετούνται μέσα στις κάλτσες που είναι κρεμασμένες μπροστά από το τζάκι (κάλτσες των δώρων).

Χριστουγεννιάτικα τραγούδια

Σημαντικά έθιμα στις εορτές των Χριστουγέννων θεωρούνται τα Κάλαντα Χριστουγέννων, τα κάλαντα Πρωτοχρονιάς και τα κάλαντα Φώτων που ψάλλουν συνήθως μικρά παιδιά. Επίσης πολύ δημοφιλή είναι και τα Χριστουγεννιάτικα τραγούδια (διεθνή και εθνικά).

Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση

Κύρια έθιμα στη διακόσμηση είναι ο στολισμός του δένδρου των Χριστουγέννων (διεθνές), η απεικόνιση Φάτνη της Γεννήσεως ή Φάτνη των αλόγων, το Αλεξανδριανό ή Αστέρι της Βηθλεέμ (διεθνές), το χριστουγεννιάτικο καράβι (ελληνική συνήθεια που έχει σχέση με την ενασχόληση των Ελλήνων με τη θάλασσα, αλλά και εκκλησιαστική αναφορά - η Εκκλησία συχνά συμβολίζεται με πλοίο), ο στολισμός τα φώτα των Χριστουγέννων (διεθνές) και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο. Στην Ελλάδα το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε στα βασιλικά ανάκτορα όταν ήταν βασιλιάς ο Όθωνας.

Στολισμένο δένδρο των Χριστουγέννων.

Το Δένδρο των Χριστουγέννων αποτελεί σήμερα ένα διεθνές χριστουγεννιάτικο έθιμο. Ως Χριστουγεννιάτικο σύμβολο - έθιμο φέρεται από τον 8ο αιώνα, όταν ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε περί το 750 να εξαλείψει την μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των "ειδωλολατρών" στην βελανιδιά αντικαθιστώντας την με το έλατο δηλαδή το δένδρο των Χριστουγέννων. Ο στολισμός του δένδρου είναι καθαρά συμβολικός της ευτυχίας των ανθρώπων και της φύσεως με τη Γέννηση του Θεανθρώπου.

Σύμφωνα με ερευνητές του αντικειμένου, το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539 και τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά ή είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα. Στην Ελλάδα το έθιμο αυτό του έλατου ως χριστουγεννιάτικη διακόσμηση ήρθε για πρώτη φορά με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα το 1833. Αρχικά στολίστηκε στα ανάκτορα του Ναυπλίου και εν συνεχεία στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν. Αντίστοιχο παραδοσιακό έθιμο αποτελεί το στολισμένο καραβάκι.

Φαγητά των Χριστουγέννων

Την περίοδο των Χριστουγέννων στην Ελλάδα προετοιμάζονται (και καταναλώνονται) ιδιαίτερα φαγητά και γλυκά, όπως η γαλοπούλα, το χριστόψωμο, η βασιλόπιτα, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες κλπ. που συμπληρώνουν το πατροπαράδοτο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Τοπικά έθιμα σε περιοχές της Ελλάδας

Στο διήγημα του "Τα χριστουγεννιάτικα τσαρούχια" ο Γ. Αθάνας έχει δώσει παραστατικά τη χρησιμότητα του εθίμου του σφαξίματος του χοίρου στην οικιακή οικονομία της Ρούμελης και όχι μόνο: "Στα μέρη μας, γράφει, σφάζουνε τα θρεφτά γουρούνια την παραμονή των Χριστουγέννων. Το πετσί τους γδέρνεται, αλατίζεται και απλώνεται στον ήλιο. Απ' αυτήν βγαίνουν τα γουρνοτσάρουχα της φαμελιάς. Το πάχος γίνεται γλίνα, οι χοντράδες γίνονται τσιγαρήθρες, κι έπειτα μένουν τα κόκκαλα για μαγειρευτά, τα εντόσθια για πηχτές και για ματιές, το κρέας για λουκάνικα και για παστουρμά.

Μ' ένα καλό γουρούνι περνάει τον υπόλοιπο χειμώνα η φτωχοφαμελιά". Στη Θεσσαλία, στη Ρούμελη, στο Μωριά αλλά και στη Νησιωτική Ελλάδα, κυρίως του Αιγαίου, χαρακτηριστικά της γιορτής των Χριστουγέννων ήταν το διαρκές άναμμα της φωτιάς (κρατάει όλο το Δωδεκαήμερο) που έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα κατά των καλικάντζαρων και των κακών πνευμάτων και το σφάξιμο και μαγείρεμα του γουρουνιού. Όσοι δεν είχαν γουρούνι σφάζανε γίδα ή πρόβατο. Στόλιζαν το σπίτι με κλαδιά κέδρων και αγριοκερασιάς. Δεν λούζονταν, γιατί το θεωρούσαν γρουσουζιά, κι έβαζαν ένα αγοράκι να κάνει ποδαρικό.

Ακολουθεί η συνέχεια αύριο.