Άρθρο ΤΟΥ κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΖΑΝΑ
Οικονομολόγου
Αφορμή για τις σκέψεις που παρατίθενται στη συνέχεια αποτέλεσαν η πρόσφατη συζήτηση για τη σκοπιμότητα ένταξης του μαθήματος της Ιστορίας σε εκείνα που υποχρεωτικά διδάσκονται σε κάθε κατεύθυνση του λυκείου αλλά και η γενικότερη συζήτηση που διαχρονικά διεξάγεται για τον τρόπο διδασκαλίας της. Δηλώνω εξαρχής «μη ειδικός» επί του θέματος, καθώς κατέχω μόνο την ιδιότητα του σκεπτόμενου πολίτη που παρακολούθησε τη διαχρονική επαφή του παιδιού του με το γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας, όντας τώρα στην τελική ευθεία της δευτεροβάθμιας σχολικής εκπαίδευσης.
Αποτέλεσε, ωστόσο, η διαδικασία αυτή την αφορμή μιας περαιτέρω ενασχόλησης μου με τις διάφορες ιστορικές εποχές (αρχαίος κόσμος, ελληνιστικοί χρόνοι, ρωμαϊκή και βυζαντινή ιστορία, Μεσαίωνας Αναγέννηση, νεότεροι χρόνοι, σύγχρονη ελληνική ιστορία) με τη μελέτη ενδεικτικών βιβλίων και την επίσκεψη σε μουσεία και λοιπούς ιστορικού ενδιαφέροντος χώρους, διαδικασία που είχε καταλυτικές επιπτώσεις στην προσωπικότητα μου.
Λάθος στόχος
Για τους περισσότερους μεσήλικες συνομηλίκους μου, οι μνήμες από τη διδασκαλία της Ιστορίας περιλαμβάνουν την απομνημόνευση ονομάτων και ημερομηνιών, τη στείρα αποστήθιση γεγονότων, με έμφαση στα ηρωικού περιεχομένου, ιδιαίτερα κατά την πρωτοβάθμια φάση της εκπαίδευσης, και πλήθος λεπτομερειών. Στόχος, δε, ήταν (και παραμένει!) η επιτυχής εξέταση σης γραπτές εξετάσεις και η μεγιστοποίηση της βαθμολογικής επίδοσης. Ευλόγως, το αποτέλεσμα κατέληγε να συνιστά τη βιωματική εμπειρία μιας απωθητικής διαδικασίας για τους περισσότερους μαθητές. Πολύ σπάνια κάποιος δάσκαλος πετύχαινε να γοητεύσει τους μαθητές του με τον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας, που ήταν και παραμένει ελληνοκεντρική, χωρίς ωστόσο να επιτυγχάνεται απολογιστικά η συνειδητοποίηση ότι μήτρα του δυτικού πολιτισμού αποτελεί ο ελληνικός. Έτσι, ελάχιστοι απόφοιτοι της σχολικής εκπαίδευσης, τότε και σήμερα, μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε θεμελιώδη ερωτήματα που θα γεννηθούν στους σκεπτόμενους πολίτες αναφορικά με την ελληνική ιστορία. Ερωτήματα όπως τα παρακάτω: Πώς θεμελιώνεται η πεποίθηση ότι οι αρχαίοι Έλληνες γέννησαν τη δημοκρατία και ανέπτυξαν τις τέχνες, τα γράμματα και τις βασικές επιστήμες; Πώς προκύπτει η άποψη ότι ο ρωμαϊκός πολιτισμός εδράζεται στον ελληνικό; Πώς συνυφαίνεται η δράση του Μεγάλου Αλεξάνδρου με την ελληνιστική, τη ρωμαϊκή αλλά και τη βυζαντινή εποχή; Ποιες υπόγειες διαδρομές συνέδεσαν τον αραβικό κόσμο με την Αναγέννηση;
Ποιες διεργασίες οδηγούν στον Διαφωτισμό και στη Βιομηχανική επανάσταση, κοσμογονικές εξελίξεις που ελάχιστα αφορούν τον ελλαδικό χώρο; Τι προκάλεσε την Ελληνική Επανάσταση του '21 και ποιοι λόγοι οδήγησαν στη σύσταση ελληνικού κράτους; Είναι σωστή η μέχρι σήμερα εθνοκεντρική θεώρηση της ελληνικής ιστορίας; Μήπως μια διαφορετική προσέγγιση θα ήταν σήμερα χρησιμότερη, καθώς ο αυξημένος βαθμός αυτογνωσίας θα έκανε ορθολογικότερες τις συμπεριφορές όλων μας; Πιστεύω ότι η δυνατότητα να απαντήσουμε με επάρκεια και νηφαλιότητα σε τέτοια ερωτήματα είναι κρίσιμης σημασίας για την κατανόηση της σημερινής ελληνικής κοινωνίας, καθώς οι ποικιλόμορφες όψεις υπανάπτυξης της έχουν τις ρίζες τους σε συγκεκριμένα ιστορικά αίτια μάλλον, παρά «στο DNA της φυλής μας». Η κατανόηση δε των ισχυρών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, όχι μόνο λόγω των κλιματικών και μορφολογικών ιδιαιτεροτήτων, αλλά και λόγω της τεράστιας πολιτιστικής κληρονομιάς, προϋποθέτει τη βαθιά ιστορική γνώση.
Πυξίδα για το μέλλον
Η απόκτηση αυτής της γνώσης θα δημιουργήσει τη συνείδηση που θα επιφέρει τελικά την ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης. Και τότε η χώρα θα βρει τους τρόπους να αναβαθμίσει και να αξιοποιήσει τα δεκάδες αρχαία θέατρα και στάδια που διαθέτη. Θα αναστήλωσα τα αμέτρητα μεσαιωνικά κάστρα της, αλλά και πολλά ακόμη κτίσματα νεότερων χρόνων (όπως τα ανάκτορα στο Τατόι), όσα έχουν απομείνει από την καταστροφική λαίλαπα που έχει, μεταξύ άλλων, μετατρέψει την Αθήνα σε τριτοκοσμική πρωτεύουσα, αντί σε μια πόλη αναλόγου κύρους με εκείνο της Ρώμης, που αποτελεί προορισμό εκατομμυρίων επισκεπτών ετησίως. Θα βρει τότε αποτελεσματικούς τρόπους να προωθήσει το ισχυρής ιστορικής τεκμηρίωσης αγροτουριστικό μοντέλο ανάπτυξης, προωθώντας τα 88 και άλλα τόσα τουλάχιστον ΠΟΠ (Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης), ακολουθώντας το πετυχημένο μοντέλο του χωριού Έμενταλ της Ελβετίας, που εισπράττει δικαιώματα (royalties) από τρίτες χώρες που επιθυμούν να παράγουν το γνωστό τυρί με την ίδια ονομασία. Θα βρει εκατοντάδες ελληνικά ορεινά χωριά να αποτελέσουν ένα ιδιαίτερο υπόδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης σύμφωνα με την ανάδειξη των ποικιλόμορφων τοπικών ιδιαιτεροτήτων.
Το πετυχημένο παράδειγμα του Μετσόβου, του Βάμμου της Κρήτης, αλλά και πολλών άλλων ορεινών χωριών, δείχνει όπου είναι δυνατό (ναι, γίνεται!), επιτυγχάνοντας έτσι την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, που δικαιολογείται και από τις κλιματικές ιδιαιτερότητες των παραθαλάσσιων περιοχών της χώρας και από άλλους ασφαλώς λόγους. Θα βρει, τέλος, τρόπους να κατάστησα περισσότερο ωφέλιμη νια την ελληνική οικονομία την πανίσχυρη εμπορική ποντοπόρο ναυτιλία συμφερόντων Ελλήνων εφοπλιστών, που διακρίνεται εδώ και αιώνες στις θάλασσες του κόσμου.
Οι οικονομολόγοι έχουν να πουν πολλά σε σχέση με τους τρόπους που θα οδηγήσουν την Ελλάδα σε αυτοτροφοδοτούμενη και βιώσιμη ανάπτυξη. Όλοι, ωστόσο, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η γνώση της ιστορικής πραγματικότητας είναι «εκ των ων ουκ άνευ συνθήκη» για τη διαμόρφωση των προϋποθέσεων στερεής ανάπτυξης της χώρας μας. Μάλιστα, ίσως αξίζει να τύχει της προσοχής μας ο τρόπος με τον οποίο οι αναλυτές διεθνών επενδυτικών οίκων σχολίασαν την κατάρρευση της Lehman Brothers, επικαλούμενοι τα διδάγματα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας!
Έτσι, το τρίπτυχο ύβρις - νέμεσις - κάθαρσις, όπου επικεντρώνεται η πλοκή της, θεωρήθηκε το προσφορότερο για να συσχετισθεί με την αλαζονική συμπεριφορά του επικεφαλής της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας που αφέθηκε να χρεοκοπήσει, προκαλώντας μείζονα χρηματοπιστωτική και στη συνέχεια οικονομική κρίση. Επομένως, η γνώση των παρεπομένων της υπέρμετρης αλαζονικής συμπεριφοράς («ύβρεως»), όπως διδάσκουν οι μύθοι της αρχαίας τραγωδίας, είναι εξαιρετικά χρήσιμη στην πρόληψη και αποτροπή σύγχρονων οικονομικών κρίσεων! Επιπλέον, ο εξαιρετικά επίκαιρος σε σχέση με τα δεδομένα του ελληνικού δημόσιου χρέους μύθος του Σίσυφου, που καταδικάστηκε να σπρώχνει στο διηνεκές τον τεράστιο ογκόλιθο, λόγω της παραβατικής συμπεριφοράς του, είναι ένα ακόμη παράδειγμα του τεράστιου πλούτου γνώσεων που πρόσφερα η ελληνική γραμματεία, η αφομοίωση των οποίων θα οδηγούσε σε αποφυγή θεμελιωδών λαθών, όπως αυτά που οδήγησαν στην εκτόξευση του ελληνικού χρέους, με τις γνωστές σε όλους μας συνέπειες.
Συμπερασματικά, η σκέψη να καταστεί προαιρετική η διδασκαλία της Ιστορίας σε οποιοδήποτε στάδιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όφειλα να εγκαταλειφθεί, αφού αυτό πρακτικά σημαίνει ότι συμβάλλει στην υπονόμευση της δυνατότητας μας να μεταλλαχθούμε προς το καλύτερο. Ασφαλώς, όμως, η διδασκαλία της οφείλει να αναδεικνύει και να διαμόρφωνα την κριτική ιστορική συνείδηση, ξεπερνώντας τη γεγονοτολαγνεία, ώστε ο απόφοιτος να δίνει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που αναπόφευκτα θα προκληθούν στη σκέψη του ως πολίτη.
Να προκαλεί δε τους ερεθισμούς εκείνους (τα κατάλληλα «γιατί») που θα οδηγήσουν στην περαιτέρω δική του έρευνα, ανεξάρτητα από το γνωστικό πεδίο σπουδών που θα επιλέξει (θεωρητική, θετική ή τεχνολογική κατεύθυνση).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου