ΤΟ ΑΛΛΟ ΧΡΕΟΣ ΜΑΣ
Το καίριο ερώτημα είναι αν την ύστατη τούτη στιγμή η κρίση θα λειτουργήσει αφυπνιστικά ή παραλυτικά. Αν θα διεγείρει, δηλαδή, την αναγνώριση της ανάγκης να επαναπροσδιορίσουμε την αυτοσυνειδησία μας και να αγωνιστούμε για την απόκτηση αληθινών πνευματικών αντισωμάτων και ηθικών αντιστάσεων.
Η Οδυνηρή δοκιμασία που περνά η χώρα μας αυτή την περίοδο δεν αφήνει περιθώρια να περιοριστούμε σε έναν ακόμη θεωρητικό προβληματισμό, αλλά καλεί επιτακτικά σε έμπρακτη αντίδραση. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά αυτής της κρίσης είναι, δίχως αμφιβολία, πολύ ανησυχητικά. Όμως δεν πρέπει να μας διαφύγει ότι πίσω τους κρύβεται ένα πολυδιάστατο σύνολο πολύχρονων και σύνθετων εσωτερικών πολύ σοβαρών παθογενειών.
Ας είμαστε ειλικρινείς: στη δημιουργία και στη διαχρονική επικράτηση όλων αυτών των νοσηρών φαινομένων συμβάλαμε όλοι, και βέβαια πρώτιστα οι ταγοί αυτού του τόπου. Πριν από δύο χρόνια, με αφορμή τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008, που μετέτρεψαν την Αθήνα σε θέατρο βίας και καταστροφών, είχα διατυπώσει από το ίδιο βήμα την άποψη μου σχετικά με την ευθύνη μας. Το χρέος μας τώρα είναι να προχωρήσουμε πιο πέρα από τις διαπιστώσεις.
Η αδήριτη υποχρέωση μας σήμερα είναι να καλλιεργήσουμε, με την προβολή ενός νέου ζωντανού παραδείγματος, το έδαφος και τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας σειράς αλλαγών σε πολλούς τομείς που αφορούν τα ουσιώδη του ιδιωτικού και δημόσιου βίου μας. Πρόκειται για ένα όντως δύσκολο αλλά αναπόδραστο καθήκον. Για την ακρίβεια, μοιάζει σχεδόν αδύνατο ακόμη και να διατυπώσουμε το περιεχόμενο του εγχειρήματος, αφού οι λέξεις φαίνεται να έχουν χάσει κι αυτές την αξία και το νόημά τους. Αν μιλήσει κάποιος για «συστράτευση», «ομοψυχία» ή «συνοχή», κινδυνεύει -δικαίως άλλωστε- να μην τον πιστέψει κανείς.
Εδώ αρχίζει να γίνεται ορατή η σημασία της ενεργού και προφητικής παρουσίας της Εκκλησίας. Το προφητικό χάρισμα της Εκκλησίας δεν είναι το να προλέγει τα μέλλοντα, αλλά, κυρίως, η δυνατότητα να διαγιγνώσκει τα σημεία των καιρών και να ειδοποιεί έγκαιρα και πρόωρα για το πού οδηγούν οι λανθασμένες επιλογές, καλώντας σε εγρήγορση και αντίσταση εναντίον κάθε είδους φθοράς και ευτελισμού του ανθρωπίνου προσώπου και της απαξιώσεως των ουσιωδών του κοινού βίου.
Η προφητική διακονία της Εκκλησίας οφείλει να κρατά σε περιόδους κρίσεως ζωντανή την ελπίδα, προβάλλοντας τη δύναμη της Αναστάσεως. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος είναι σάρκα από τη σάρκα του τόπου μας και συνδεδεμένη απόλυτα με την ιστορική του πορεία. Αυτή η συμπόρευση γέννησε πολιτισμό και τροφοδότησε το γένος μας με μια αξιοθαύμαστη κληρονομιά• έναν θησαυρό που συσσωρεύτηκε στο πέρασμα των αιώνων και οι νεότεροι τον αγνοήσαμε ή τον σπαταλήσαμε απερίσκεπτα.
Όμως υπάρχουν ακόμη τεράστια αποθέματα αυτής της «πνευματικής» παρακαταθήκης και ο Χρυσός δεν σκουριάζει. Δυστυχώς, η ισχύς αυτής της κληρονομιάς κατανοείται συνήθως στατικά, ως θαυμασμός του ένδοξου παρελθόντος, και όχι δυναμικά ως δύναμη που συνεχώς εμπνέει και καινοποιεί. Το γεγονός είναι πως, ανεξάρτητα από τις στρεβλώσεις και τις πρόσφατες οδυνηρές τους εκφάνσεις, το δίπολο ελληνισμός - χριστιανισμός αποτελεί τις ρίζες μας, τους πυλώνες επί των οποίων οικοδομήθηκε και στέκεται η παρουσία μας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Σε αυτήν την κληρονομιά, της οποίας τη σημασία και την αξία επιβεβαιώνουν καθημερινά με τρόπο θαυμαστό και οι πιο σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις και η πιο προηγμένη τεχνολογία, οφείλουμε να σκύψουμε και πάλι ευλαβικά. Εις επίρρωση των λόγων μου, ας μου επιτραπεί να παραθέσω τα λόγια ενός ποιητή μας, του οποίου τελούμε εφέτος το εικοσάχρονο μνημόσυνο: «Η Ελλάδα βγάζει πάντα καλλιτέχνες, και ανάμεσα τους ορισμένοι είναι μεγάλης κλάσεως, αλλά πράγματι η χώρα σαν σύνολο δεν έχει κουλτούρα, δηλαδή έναν καλό μέσο όρο μορφωτικής συγκρότησης του λαού της. Αυτό συμβαίνει γιατί ο τόπος αυτός δεν είχε ποτέ σωστή και δημιουργική εκπαίδευση.
Και αυτό γιατί δεν υπήρξαν ποτέ σταθερότητες ζωής και συναρθρωμένης πραγματικότητας του τόπου. Από τότε που έγινε "ανεξάρτητο" κράτος, η Ελλάδα ζει με πανικούς. Πότε υπερισχύει ο πολιτικός πανικός (κάποια δικτατορία που θα εφορμήσει για να τα κάνει όλα λίμπα), πότε ο οικονομικός πανικός (μια κατάρρευση της οικονομίας που θα μας εκμηδενίσει), πότε όλα τα κακά μαζί. Τέτοια υπήρξε ως τα σήμερα η ιστορία της "ανεξάρτητης" Ελλάδας» (Νίκος Καρούζος).
Η «ανεξάρτητη» Ελλάδα, όπως την ξέρουμε σήμερα, διολίσθησε σε έναν όλο και περισσότερο μεταπρατικό τρόπο πολιτισμικής και οικονομικής εξέλιξης, που σημαίνει σε μια πλήρη αποστασιοποίηση από ό,τι συνιστούσε τα ουσιώδη της πολιτισμικής της ταυτότητας, της ελληνικής και της χριστιανικής της αυτοσυνειδησίας. Τούτο σημαίνει την απώλεια όλων εκείνων των συστατικών του ήθους που είχε σμιλεύσει το ζύμωμα της ορθόδοξης εκκλησιαστικής παράδοσης με την αδιάκοπη συνέχεια του αρχαιοελληνικού, βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού.
Έτσι, άλλοτε ανεπίγνωστα και άλλοτε χάριν ιδεολογικοποιημένων μιμητισμών ενός «διαφωτισμένου» εξευρωπαϊσμού χωρίς κριτήρια και δίχως αντιστάσεις αυτογνωσίας, επικράτησε προοδευτικά η ατομοκεντρική ενδοστρέφεια και η πλήρης παράδοση στην υπερκαταναλωτική ευδαιμονία. Η απληστία και ο εγωκεντρισμός έγιναν πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Αυτή η αυτοκαταστροφική τάση εκφράστηκε πολύ συχνά είτε ως προσπάθεια περιθωριοποιήσεως της Εκκλησίας είτε ως γενικότερη επιθυμία αποκοπής από την πολιτισμική μας παράδοση προς χάριν της ένταξής μας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι υπό όρους και με τρόπους που οδήγησαν την Ελλάδα στην απογύμνωση από αντιστάσεις και ουσιώδη αξιακά κριτήρια.
Σε αυτή τη παγίδα πέσαμε όλοι, εκκκλησιαστικοί ή πολιτικοί ηγέτες, άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, υπεύθυνοι της παιδείας, διανοούμενοι ή απλοί πολίτες. Έτσι, η τελική πλήρης συμμετοχή μας και στην πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία είναι απότοκη της απληστίας και του μεταδιαφωτιστικού εγωκεντρικού πολιτικού και οικονομικού αμοραλισμού, δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα και όχι η αιτία της νόσου. Η ελπίδα να επιβιώσει κάποιος σε περιπτώσεις τέτοιων σοβαρών κρίσεων εξαρτάται από το αν θα βρει τρόπους να απαλείψει τις αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφική πορεία, να δημιουργήσει δυνάμεις αντιστάσεως και να καταπολεμήσει τους παθογόνους παράγοντες.
Τότε όμως η έμπρακτη απάντηση και η συμβολή στην αντιστροφή της πορείας προς την πλήρη κατάρρευση δεν μπορεί να εξαντληθούν απλώς σε προτάσεις υπέρβασης της οικονομικής κρίσης, πράγμα το οποίο άλλωστε οι αρμόδιοι πολιτικοί παράγοντες διαβεβαιώνουν ότι θα επιτευχθεί σε σχετικά σύντομο ή έστω κάπως απώτερο χρονικό διάστημα. Το καίριο ερώτημα είναι αν την ύστατη τούτη στιγμή η κρίση θα λειτουργήσει αφυπνιστικά ή παραλυτικά.
Αν θα διεγείρει, δηλαδή, την αναγνώριση της ανάγκης να επαναπροσδιορίσουμε την αυτοσυνειδησία μας και να αγωνιστούμε για την απόκτηση αληθινών πνευματικών αντισωμάτων και ηθικών αντιστάσεων. Τούτο σημαίνει πρώτιστα αν θα συνειδητοποιήσουμε την επιτακτική ανάγκη ανασυγκροτήσεως της εθνικής μας παιδείας, ενσωματώνοντας το νόημα της αληθινής παιδείας στην εκπαίδευση, με τρόπο ώστε αυτό να διαχυθεί σε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα, επηρεάζοντας ουσιαστικά τον συλλογικό και τον προσωπικό βίο του σύγχρονου Έλληνα.
Κατά προέκταση, απαιτείται η θεσμική και πολιτισμική δημιουργία παρεμβάσεων, με στόχο την επιμόρφωση, δηλαδή την πνευματική ανατροφοδότηση, όλου του λαού. Ενός λαού που μέχρι πρόσφατα τραγουδούσε στις ταβέρνες στίχους και μουσικές βραβευμένες με Νόμπελ και σήμερα τραμπαλίζεται υπνωτισμένος σε ήχους και στίχους κενούς νοήματος και άσχετους με τα πραγματικά του προβλήματα και τους καημούς του. Ενός λαού που μέσα σε αυτή την ύπνωση αιφνιδιάζεται και δεν ξέρει πώς να αντιδράσει όταν του προτείνουν να πουλήσει την Ακρόπολη για να εξασφαλίσει δάνειο πρόσκαιρης επιβίωσης.
Είναι καιρός λοιπόν να αναζητήσουμε τρόπους πνευματικής αφύπνισης και καλλιέργειας, που θα μας θωρακίσουν απέναντι στην καταλυτική δύναμη της παρακμής. Να ξαναφτιάξουμε τις ασπίδες προστασίας μας με τη δυναμική επίγνωση ότι δεν έχουμε πια πολλές επιλογές «Η ταν ή επί τας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου