ΤΟ BLACKOUT ΩΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ

Το blackout στην Ισπανία πριν από λίγες μέρες δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως κεραυνός εν αιθρία. Εδώ και πολλά χρόνια υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν ότι το «τρελό πάρτι» των επιδοτήσεων των ΑΠΕ στρεβλώνει την αγορά, αυξάνει το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, και απειλεί να βυθίσει στο σκοτάδι ανθρώπους και οικονομίες.

Η ενεργειακή μετάβαση, όπως συντελείται στην Ευρώπη, συνεισφέρει ελάχιστα στην αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της στον πλανήτη. Για παράδειγμα, αν η Ευρώπη, η οποία ευθύνεται για το 8% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, καταφέρει να τις μειώσει στο 4%, ενώ ο υπόλοιπος πλανήτης συνεχίζει να καταναλώνει υδρογονάνθρακες: Το πρόβλημα του θερμοκηπίου δεν θα αντιστραφεί.

Οι συνέπειες, όπως οι ακραίες καιρικές μεταβολές (ξηρασία, θερμά καλοκαίρια με πυρκαγιές, απότομες μεταβολές με πλημμύρες), δεν θα αποφευχθούν. Η ατμόσφαιρα του πλανήτη είναι ένα ενιαίο σύστημα που δεν επηρεάζεται από την ύπαρξη συνόρων. Η αύξηση του κόστους ενέργειας στην Ευρώπη μειώνει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, αυξάνει το κόστος ζωής και την ανεργία.

Η ενεργειακή μετάβαση έχει σχεδιαστεί πρόχειρα, υπό το βάρος ουτοπικών ιδεολογικών αγκυλώσεων και πολιτικών στόχων, λόγω της ανόδου της επιρροής των πράσινων κομμάτων και της ένδειας πολιτικών στόχων της αριστεράς. Η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα φαίνεται πως αποσταθεροποιεί το σύστημα και στρεβλώνει την αγορά.

«Η ηλιακή ενέργεια, κατά τις πιο ηλιόλουστες ώρες, στρεβλώνει όλες τις προσφορές (με τιμή ή αρνητική τιμή), καθιστώντας τις πιο σταθερές πηγές οικονομικά ασύμφορες, εκτός αν έχουν εγγυημένη τιμή, και αποθαρρύνοντας την παραγωγή τους. Το ερώτημα, επομένως, δεν είναι αυτό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έναντι των πυρηνικών, αλλά μάλλον πόση ηλιακή ενέργεια μπορεί να υπάρχει στο δίκτυο ανά πάσα στιγμή, διατηρώντας παράλληλα τη σταθερότητα».

Μια πιο ανησυχητική βαθύτερη αιτία είναι η εμπλοκή της πολιτικής στη REE, καθώς την προεδρία της κατέχουν συνήθως πρώην υπουργοί ή υψηλόβαθμοι πολιτικοί. Η σημερινή πρόεδρός της είναι η Beatriz Corredor, δικηγόρος και πρώην υπουργός στέγασης, και η REE επιδιώκει τον κάπως πολιτικοποιημένο στόχο του «100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».

Η απάντηση πως η αύξηση της έκτασης των δικτύων μεταφοράς και των μονάδων αποθήκευσης θα λύσει τα προβλήματα ευστάθειας δεν είναι επαρκώς καθησυχαστική, αφού για αμφότερες τις εξελίξεις θα χρειαστούν απροσδιόριστα τεράστιες επενδύσεις. Θεωρητικά, αυτό το μοντέλο μπορεί να λειτουργήσει· πρακτικά, δεν έχει υπάρξει ποτέ ένα σύστημα τέτοιας έκτασης που να έχει δοκιμαστεί.

Ακόμη και αν λειτουργήσει με σταθερότητα, δεν γνωρίζουμε το κόστος λειτουργίας. Όπως είναι γνωστό, οι ΑΠΕ χρειάζονται σημαντική επέκταση των δικτύων μεταφοράς, καθώς απαιτούν πολλές μονάδες παραγωγής διάσπαρτες, ανάλογα με την ηλιοφάνεια και το ανεμολόγιο των περιοχών. Δεν έχει προσδιοριστεί ακόμη πόσες μονάδες αποθήκευσης θα χρειαστεί να κατασκευαστούν, ώστε το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης να λειτουργεί με την απαιτούμενη σταθερότητα.

Ακόμη και αν ολοκληρωθούν αυτές οι επενδύσεις, κανείς δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει ποιο θα είναι το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας που θα κληθούν να πληρώνουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην Ευρώπη. Η άνοδος των τιμών των τελευταίων ετών, κατά ένα μέρος, αποδίδεται στην επιδότηση της συμμετοχής των ΑΠΕ, ώστε αυτές να γίνουν ανταγωνιστικές και να προχωρήσει η ελλιπώς σχεδιασμένη ενεργειακή μετάβαση.

Στην Ελλάδα, οι καταναλωτές πληρώνουν τις ΑΠΕ μέσω του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ), το οποίο περιλαμβάνεται στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας. Το ποσό αυτό συγκεντρώνεται στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ), που διαχειρίζεται ο ΔΑΠΕΕΠ, και χρησιμοποιείται για την αποζημίωση των παραγωγών ΑΠΕ. Το ΕΤΜΕΑΡ το 2024 ήταν στα 17 ευρώ/MWh.

Το πρόσφατο μεγάλο blackout, σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές εξελίξεις και την άνοδο των λαϊκίστικων κομμάτων που θεωρούν την κλιματική αλλαγή θεωρία συνωμοσίας, μπορεί να κυοφορεί, τα επόμενα χρόνια, ανατροπές στα σχέδια ενεργειακής μετάβασης. Αυτό σημαίνει ανακατανομή επενδύσεων και διαθέσιμων πόρων.