ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ Ν/Σ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ

Σε δημόσια διαβούλευση το νέο νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης. 

Ποιες είναι οι βασικότερες αλλαγές.

Ρυθμίσεις βάζουν φρένο στις αποφυλακίσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες παραβατών που έχουν καταδικαστεί και αντικαθιστούν περιοριστικούς όρους με προσωρινή κράτηση σε περίπτωση άσκησης νέας ποινικής δίωξης για συγκεκριμένα εγκλήματα.

Σε δημόσια διαβούλευση βρισκόταν έως τις 7 Ιανουαρίου το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Το νέο πλέγμα διατάξεων είχε παρουσιαστεί στο Υπουργικό Συμβούλιο στα τέλη Αυγούστου και είχε εξαγγελθεί από τον περασμένο Ιούνιο, στον απόηχο της υπόθεσης Λύτρα, η οποία έδωσε ώθηση στο υπουργείο Δικαιοσύνης να προχωρήσει σε νέες νομοθετικές ρυθμίσεις. 

Οι αντιδράσεις, μπροστά στον τρόπο που η κυβέρνηση επιχειρούσε να πείσει πως η περισσότερη αυστηροποίηση θα οδηγήσει στην αποθάρρυνση των δραστών, ήταν σφοδρές τόσο από νομικούς όσο και από τους ίδιους τους δικαστές που για ακόμα μία φορά βλέπουν κεκτημένα δεκαετιών και θεμελιώδη δικαιώματα να θυσιάζονται, με παρεμβάσεις και πρακτικές επιλεκτικής νομοθέτησης για μια συγκεκριμένη κατηγορία κατηγορουμένων.

Μία από τις βασικότερες αλλαγές, ωστόσο, που περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο «Αντιμετώπιση νέων μορφών βίας κατά των γυναικών – Ενσωμάτωση της Οδηγίας (Ε.Ε.) 2024/1385 – Πρόσθετες ρυθμίσεις στον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας», έγινε γνωστή πολύ αργότερα, μόλις στα τέλη Νοεμβρίου, μέσω δημοσιογραφικών διαρροών. Πρόκειται για ρύθμιση που βάζει φρένο στις αποφυλακίσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες παραβατών που έχουν καταδικαστεί και δικαιούνται να καταθέσουν αίτημα χορήγησης αποφυλάκισης υπό όρους στο αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο. 

Συγκεκριμένα, με το άρθρο 24 δίνεται η δυνατότητα στον διάδικο, που είχε δηλώσει υποστήριξη της κατηγορίας κατά τη διεξαγωγή της δίκης, να απευθυνθεί μέσω υπομνήματος στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών που κρίνει για τη χορήγηση ή μη της απόλυσης υπό όρους, έχοντας έτσι το δικαίωμα να παρέμβει στο αν ο καταδικασθείς πρέπει να αποφυλακιστεί ή όχι.

Η απόφαση του υπουργείου να θεσμοθετήσει αυτό το νομικό παραθυράκι «για το καλό των θυμάτων», όπως συχνά επαναλαμβάνει ο κ. Φλωρίδης, έχει προκαλέσει αντιδράσεις από την πρώτη μέρα, αφού ανατρέπει την έννοια της δίκαιης δίκης και χειραγωγεί την ελεύθερη κρίση του δικαστή, για μια συγκεκριμένη κατηγορία κρατουμένων, επιβάλλοντας ακόμη περισσότερη φυλακή.

Είναι ενδεικτικό ότι την ημέρα που έγινε γνωστή η ρύθμιση εκτυλισσόταν το διήμερο συνέδριο της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων με θέμα την αντεγκληματική πολιτική και σχολιάστηκε αιχμηρά από όλους τους συμμετέχοντες, καθηγητές, νομικούς και δικαστές. Ειδική αναφορά είχε κάνει ο καθηγητής Ποινικού Δικαίου του ΑΠΘ, Θεοχάρης Δαλακούρας, ο οποίος σχολίαζε: 

«Εδώ υπερπηδώντας όλες τις περιπτώσεις αποκλεισμού του ρόλου του θύματος που είναι παραδοσιακή λογική στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (δεν έχει ρόλο στην επιμέτρηση της ποινής, δεν έχει ρόλο στην κρίση επί του ανασταλτικού αποτελέσματος της έφεσης) γίνεται μια υπέρβαση. Και το ερώτημα είναι αν θα μπορεί στην υπό όρους απόλυση να λειτουργήσει ως μέσο πίεσης ή ως μέσο άρνησης. Ως κάποιο μέσο θα λειτουργήσει πάντως κι εδώ το δικαστικό καθήκον σίγουρα θα αναιρέσει τέτοιου είδους απόπειρες».

Η προφυλάκιση ως τιμωρία

Σοβαρότατους προβληματισμούς όμως προκαλεί και η ρύθμιση που προβλέπει την αντικατάσταση περιοριστικών όρων με προσωρινή κράτηση σε περίπτωση άσκησης νέας ποινικής δίωξης για συγκεκριμένα εγκλήματα. Μέχρι σήμερα ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας προβλέπει πως οι περιοριστικοί όροι που έχουν επιβληθεί σε έναν κατηγορούμενο μπορεί να αντικατασταθούν με προσωρινή κράτηση σε περίπτωση που εκείνος τους παραβιάσει. 

Για παράδειγμα, αν ένας υπόδικος δεν εμφανιστεί στις αρμόδιες αρχές, όπως του είχε επιβληθεί, μπορεί να κριθεί προφυλακιστέος και να οδηγηθεί στη φυλακή. Πλέον, σύμφωνα με το άρθρο 37 του νομοσχεδίου, σε περιπτώσεις νέας διάπραξης εγκλημάτων ο κατηγορούμενος θα προφυλακίζεται υποχρεωτικά, όχι μόνο σε περιπτώσεις άσκησης ποινικής δίωξης σε βαθμό κακουργήματος αλλά –δυνητικά– και για πλημμελήματα.

Έτσι, μετατρέπεται η προφυλάκιση από «δικλίδα ασφαλείας», ότι ο κατηγορούμενος θα παρουσιαστεί στη δίκη του, σε ποινή που επιβάλλεται «προκαταβολικά» σε έναν κατηγορούμενο που δεν έχει περάσει καν ακόμη το κατώφλι του δικαστηρίου (σχετικά: «Μετατρέπουν την προφυλάκιση σε τιμωρητικό μέτρο», «Εφ.Συν.», 20.9.24). Αναφορικά με τη μείωση του χρόνου της προδικασίας, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, οι υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας θα ερευνώνται από τις Αρχές κατά προτεραιότητα και η εκδίκασή τους θα προσδιορίζεται άμεσα. 

Μάλιστα θα προβλέπεται η άμεση παραπομπή των κατηγορουμένων σε δίκη μετά την ανάκριση, χωρίς να μεσολαβεί η κρίση δικαστικού συμβουλίου, που αποτελεί δικλίδα ασφαλείας, περιορίζοντας εκ νέου τον ρόλο ενός θεσμού που διαχρονικά αποτελούσε μια επιπλέον εγγύηση δικαιοσύνης. Ταυτόχρονα προβλέπεται η κράτηση έως τις πέντε ημέρες για τα αυτόφωρα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας, εκτός αν το δικαστήριο κρίνει αιτιολογημένα ότι δεν συντρέχει κίνδυνος τέλεσης νέων αδικημάτων.

Aνήλικη παραβατικότητα

Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται και ρυθμίσεις που αφορούν ανήλικους, με τις αλλαγές να κινούνται επίσης στο πεδίο της περαιτέρω αυστηροποίησης και της καταστολής, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Μεταξύ των αλλαγών:

●Αυστηροποιείται η νομοθεσία όσον αφορά το αδίκημα της συμπλοκής (άρθ. 313). Με τη νομοθεσία που ίσχυε μέχρι σήμερα, ο ένας ή οι περισσότεροι δράστες της συμπλοκής τιμωρούνταν ώς 3 έτη φυλάκισης ή χρηματική ποινή, στην περίπτωση που προκλήθηκε βαριά σωματική βλάβη ή θάνατος. Πλέον, η πράξη αυτή θα τιμωρείται με κάθειρξη που θα φτάνει ακόμη και τα 8 έτη, ενώ ξεχωριστή αναφορά κάνει ο νομοθέτης στην περίπτωση που το θύμα της επίθεσης είναι ανήλικο.

●Διευρύνεται εκ νέου η δυνατότητα επιβολής προσωρινής κράτησης, αν ο ανήλικος παραβάτης παραβιάζει «επαναλαμβανόμενα τους περιοριστικούς όρους» και ταυτόχρονα του ασκηθεί ποινική δίωξη για νέο κακούργημα.

●Δίνεται η δυνατότητα στο δικαστήριο να αποφασίσει την παράταση της εξάμηνης προφυλάκισης ανηλίκου για σοβαρό κακούργημα κατά τρεις μήνες.

● Οι γονείς φορτώνονται την ποινική ευθύνη για παραμέληση εποπτείας του ανηλίκου και μάλιστα με αυστηρότερες ποινές. Μέχρι σήμερα, ένας γονέας παραβατικού παιδιού κινδύνευε με φυλάκιση έως δύο έτη, ενώ πλέον θα μπορεί να επιβληθεί φυλάκιση έως τρία έτη και χρηματική ποινή. 

Ειδική μνεία κάνει ο νομοθέτης σε περίπτωση που η αξιόποινη πράξη που έχει τελέσει ο ανήλικος ενέχει στοιχεία βίας ή στρέφεται κατά ανηλίκου θύματος ή είναι πράξη που αν την τελούσε ενήλικος θα ήταν κακούργημα, οπότε και θα επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή τουλάχιστον δέκα χιλιάδων ευρώ.

Κυβερνοπαρενόχληση

Ταυτόχρονα, η χώρα καλείται να πάρει μέτρα προσαρμογής της ελληνικής νομοθεσίας στον Κανονισμό 2024/1385 της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σύμφωνα με το Γ΄ Κεφάλαιο του νομοσχεδίου:

●Θεσπίζονται νέα αδικήματα που αφορούν την εγκληματικότητα στο διαδίκτυο (παρενοχλητική κυβερνοπαρακολούθηση, κυβερνοπαρενόχληση –δηλαδή η μη συναινετική κοινοποίηση προσωπικών εικόνων–, διέγερση σε διάπραξη εγκλημάτων, βιαιοπραγίες ή διχόνοια), ενώ ποινικοποιούνται ρητά ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων και ο καταναγκαστικός γάμος.

●Αυστηροποιείται το πλαίσιο, όσον αφορά το αδίκημα της απειλής, με το άρθρο 333 Π.Κ. να διατηρεί την ποινή του ενός έτους ή τη χρηματική ποινή, αλλά αυξάνεται έως δύο έτη φυλάκισης για όποιον προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία με την «επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθηση των κινήσεων και των δραστηριοτήτων του» με την επιδίωξη διαρκούς επαφής με τη χρήση τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον του.

●Ταυτόχρονα, περιγράφεται συγκεκριμένη πλέον διαδικασία υποβολής αναφορών, ώστε τα θύματα να καταγγέλλουν εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας, χωρίς να πηγαίνουν στις αρμόδιες αρχές. Η καταγγελία μπορεί να υποβάλλεται προφορικά μέσω τηλεφώνου ή άλλων συστημάτων φωνητικών μηνυμάτων ή μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, προσβάσιμης και σε άτομα με αναπηρία, στην αρμόδια υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ., η οποία θα προχωρά «στην άμεση διερεύνηση του περιεχομένου της αναφοράς».