ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΜΙΛΕΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ ΠΩΣ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ

Κλείνει ένας χρόνος από την εκλογή του Χαβιέρ Μιλέι στην προεδρία της Αργεντινής. Μιας πλούσιας χώρας, που ταλανίστηκε για δεκαετίες από τον Περονισμό και τα σοσιαλιστικού αρώματος και κρατικίστικης αντίληψης πειράματα, που τον συνόδευαν.  Ο Μιλέι, εξασφαλίζοντας το 55,6% των ψήφων, είχε υποσχεθεί από την πρώτη στιγμή της εκλογής του, το «τέλος της παρακμής» και την έναρξη της «ανοικοδόμησης της Αργεντινής».Τι είχε να αντιμετωπίσει ο νέος πρόεδρος της Αργεντινής;

Έναν πληθωρισμό που έτρεχε με ρυθμούς της τάξης του +150%, σε ετήσια βάση, μια οικονομική στασιμότητα, το 41,7% του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ένα «παθολογικά» υπερχρεωμένο δημόσιο τομέα, δυσθεώρητες και ανεξέλεγκτες δημόσιες δαπάνες, μια κεντρική τράπεζα με ασαφείς κατευθύνσεις, το τύπωμα χρήματος, τα capital controls, ένα εμπορικό έλλειμμα της τάξεως των $43 δισ., αρνητικά συναλλαγματικά διαθέσιμα, ύψους $15,3 δισ., σύμφωνα με την JPMorgan και άλλα επικίνδυνα και αδιέξοδα οικονομικά δεδομένα.

Οι χαρακτηρισμοί που συνόδευαν τότε τον Μιλέι ήταν «αναρχοκαπιταλιστής», «ακροδεξιός», «ακραίος νεοφιλελεύθερος», «αντισυστημικός», «Τραμπικός», «εχθρός της σοσιαλιστικής ατζέντας», «πολέμιος των μέτρων κατά της κλιματικής αλλαγής», «ακραίος λαϊκιστής», «εχθρός της επιστήμης», «εχθρός των μέσων ενημέρωσης», «νάρκισσος» και άλλα λιγότερο ή περισσότερο γλαφυρά.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι ουδείς ασχολείτο τότε με το οικονομικό πρόγραμμα που σκόπευε να ακολουθήσει ο Μιλέι, στην προσπάθειά του να επαναφέρει στην οδό της βιωσιμότητας την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της αμερικανικής ηπείρου. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι, πριν αναλάβει ο Μιλέι, η Αργεντινή ήταν υποψήφιο μέλος των BRICS, δηλαδή της οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας και Νοτίου Αφρικής. Ενώ, μαζί με τη Βραζιλία του Λούλα, προωθείτο το κοινό νόμισμα Βραζιλίας- Αργεντινής, το γνωστό ως SUR, με σκοπό την αποδέσμευση από το αμερικανικό δολάριο και την πρόσδεση στο SUR όλων των οικονομιών των χωρών της Λατινικής Αμερικής, των οποίων το συνολικό ΑΕΠ αποτελεί το 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Η κυριαρχία του Περονισμού και του οικονομικού λαϊκισμού είχε αφήσει πίσω της οικονομικά και κοινωνικά συντρίμμια. Ο κρατισμός, η διαφθορά, η οικονομική ανελευθερία και αναποτελεσματικότητα είχαν οδηγήσει τα τελευταία 50 χρόνια την Αργεντινή από την περίοπτη 10η θέση του Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του Fraser Institute, στην αποθαρρυντική 161η θέση, ανάμεσα σε 165 χώρες. 

Το εκλογικό αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Χαβιέρ Μιλέι αποδείκνυε ότι οι πολίτες της Αργεντινής ήταν ώριμοι να αντιμετωπίσουν τα αίτια της δυσμενούς κατάστασης της χώρας τους και να επιζητήσουν την οικονομική ελευθερία και ανάπτυξη. Γι’ αυτό και στην πρώτη συνέντευξή του στη Wall Street Journal ανέφερε ότι «I did not come here to herd sheep but to awaken lions», δηλαδή ότι δεν είχε έρθει για να ηγηθεί προβάτων, αλλά για να ξυπνήσει λιοντάρια. Ο δε νέος υπουργός Οικονομικών είχε δηλώσει, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του:

«Δεν υπάρχουν χρήματα. Ξοδεύουμε περισσότερα από όσα βγάζουμε. Η χρηματοδότηση του ελλείμματος αυτού οδηγεί σε προβλήματα. Αν το χρηματοδοτείς, τυπώνοντας χρήμα, το πέσο χάνει αξία. Εμείς θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στη ρίζα. Πρέπει να θεραπεύσουμε την εξάρτηση από τα δημοσιονομικά ελλείμματα.»

Το νέο οικονομικό πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης της Αργεντινής ξεκινούσε με την απόφαση για υποτίμηση του πέσο κατά 50%. Πλέον, με βάση την επίσημη ισοτιμία της, κάθε 1$ αντιστοιχούσε σε 800 ARS, από 391 ARS, που ήταν προ της εκλογής Μιλέι. Ταυτόχρονα, στην παράλληλη «μαύρη» αγορά της Αργεντινής, η τότε ισοτιμία με το αμερικανικό δολάριο βρισκόταν στα 1.040 ARS. Σήμερα, η επίσημη ισοτιμία USARS βρίσκεται στα 1001,73.

Για να συνειδητοποιήσουμε ακόμα καλύτερα τη διαχρονική κατάρρευση της οικονομίας της Αργεντινής, ας σημειώσουμε ότι πριν από 25 έτη, δηλαδή το 1999, η σχέση ισοτιμίας ήταν 1$=0.99ARS. Στο ακόλουθο γράφημα παρακολουθούμε την πορεία της ισοτιμίας USDARS, από το 1999 μέχρι σήμερα.

Όπως βλέπουμε προσεκτικά, η άνοδος της ισοτιμίας, από τα 391 ARS στα 800 ARS, έγινε σε μια μέρα, με κυβερνητική απόφαση, ενώ από τα 800ARS στα 1001,73 ARS οδηγήθηκε από τις δυνάμεις της αγοράς. Επομένως, ένα χρόνο μετά, το αργεντινό πέσο ARS έχει υποτιμηθεί συνολικά κατά 256%, έναντι του αμερικανικού δολαρίου, με την ισοτιμία στην «παράλληλη μαύρη αγορά» που δεν υπόκειτο σε ελέγχους και ρυθμίσεις, να είναι USARS=1.450.

Το δεύτερο μέτρο σοκ αφορούσε, αφενός την ακύρωση μιας σειράς από διαγωνισμούς, που αφορούσαν δημόσια έργα και αφετέρου τη μείωση του κράτους, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο αριθμός των υπουργείων σε 9, από 18. Ένα χρόνο μετά, σύμφωνα με τα στοιχεία του εθνικού ινστιτούτου στατιστικής (INDEC), από το σύνολο του πληθυσμού των σχεδόν 47 εκατομμυρίων Αργεντινών, το 52,9% βρέθηκε κάτω από το όριο της φτώχειας, έναντι 41,7%, πριν την εκλογή Μιλέι, το δεύτερο εξάμηνο του 2023.

Το όριο φτώχειας, που υιοθετεί η ίδια έκθεση, βρίσκεται στα $240. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, η ακραία φτώχεια, το όριο της οποίας αντιστοιχεί στο καλάθι βασικών τροφίμων, αξίας $109, μεγεθύνθηκε επίσης θεαματικά, φθάνοντας να πλήττει το 18,1% του πληθυσμού, από 12% που ήταν στα τέλη του 2023. Όσον αφορά την αύξηση του ΑΕΠ, όπως βλέπουμε και στο ακόλουθο γράφημα, που καταγράφει τις ανά τρίμηνο μεταβολές, η οικονομία της Αργεντινής, από αύξηση της τάξης του +2,34% του Q3 του 2023, πέρασε σε ύφεση το Q4 του ’23, παραμένοντας σε ύφεση σε κάθε επόμενο τρίμηνο, με την εκτίμηση για το Q4 του ’24 να τοποθετείται σε ύφεση της τάξης του -3,5%.

O πληθωρισμός εξακολουθεί να βρίσκεται στον πυρήνα των οικονομικών προβλημάτων της Αργεντινής. Υπολογιζόμενος σε ετήσια βάση, ο πληθωρισμός, από 160,9% που ήταν, όταν ο Μιλέι αναλάμβανε την προεδρία της χώρας, μετά από μια κατακόρυφη άνοδο, μέχρι το 292,2% τον Απρίλιο του 2024, τον Οκτώβριο υποχώρησε στο 193%. Ωστόσο, παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, όπως βλέπουμε στο αντίστοιχο γράφημα της τελευταίας πενταετίας.

H κυβέρνηση Μιλέι εστιάζει στις εκθέσεις που παρουσιάζει στην πορεία της μεταβολής του πληθωρισμού σε μηνιαία βάση. Η εικόνα βελτιώνεται σταδιακά. Η πορεία ξεκίνησε με τον πληθωρισμό του Δεκεμβρίου του ’24, σε σχέση με τον αντίστοιχο του Νοεμβρίου του ’23 να είναι αυξημένος κατά 24,5%, για να καταλήξουμε σήμερα ο πληθωρισμός του Οκτωβρίου ’24 να είναι αυξημένος κατά 3,85%, σε σχέση με τον πληθωρισμό του Νοεμβρίου ’24.

Κάποια θετικά νέα έρχονται από το μέτωπο του εξωτερικού χρέους, το οποίο, μετά από ανοδική κίνηση, από τα $288 δισ. προς τα $290 δισ., υποχώρησε εκ νέου στα $287 μέσα στο Q2 του ’24. Όχι δηλαδή αισθητά υψηλότερα από τα επίπεδα της προηγούμενης πενταετίας, μετά από τον σχεδόν διπλασιασμό του, από το 2014 μέχρι το 2018, σαν αποτέλεσμα των πειραμάτων του ύστερου Περονισμού.

Η εικόνα που σχηματίζουν για την οικονομία της Αργεντινής και το πείραμα του Χαβιέρ Μιλέι, οι μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, όπως είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, οι ισχυροί επενδυτικοί οίκοι και οι τράπεζες είναι θετική.

Πού εδράζεται η θετική εικόνα;  

Κατά πρώτον, στη δημιουργία δημοσιονομικών πλεονασμάτων καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, κάτι που έχει να συμβεί στην οικονομία της Αργεντινής από το 2008. Η πορεία από το δημοσιονομικό έλλειμμα του 4,4% επί του ΑΕΠ, στον μηδενισμό τους και στη δημιουργία πλεονασμάτων, αποτελεί ένα τεράστιο βήμα.

Κατά δεύτερον, στη μείωση των δημοσίων δαπανών κατά 30%, που οδήγησε στην εμφάνιση πρωτογενούς πλεονάσματος της τάξης του +1,8%, επί του ΑΕΠ, μέσα στο πρώτο 8μηνο του 2024.

Κατά τρίτον, στην εκτίμηση, τόσο της κυβέρνησης της Αργεντινής, όσο και των αναλυτών, ότι μέσα στο 2025 θα αναστραφεί το οικονομικό κλίμα και θα εμφανιστεί αύξηση του ΑΕΠ, από 3% έως και 6%, και θα ακολουθήσει το 2026 με ένα επιπλέον +5%.

Και κατά τέταρτον στην πρόβλεψη ότι ο πληθωρισμός, σε ετήσια βάση, το 2025 θα υποχωρήσει στο 44,0%, πολύ κοντά στα επίπεδα του 2020, όταν βρισκόταν στο 36,1%.

Είναι φανερό ότι το πρώτο 12μηνο της διακυβέρνησης του Χαβιέρ Μιλέι, αποτέλεσε μια περίοδο σοκ για την οικονομία και την κοινωνία της Αργεντινής. Το πάσης φύσεως «νοικοκύρεμα» και «συμμάζεμα» των δημοσίων οικονομικών, που χαρακτηρίστηκε από τους αναλυτές σαν «shock therapy», δεν ήταν δυνατόν να αναστρέψει, ως δια μαγείας, τις παθογένειες του Περονισμού και την επεμβατικότητα του κράτους και τα δομικά προβλήματα της πραγματικής οικονομίας.

Η διακοπή των επιδοματικών πολιτικών, δυσκόλεψαν σε σημαντικό βαθμό τη ζωή αρκετών πολιτών, γι’ αυτό τον λόγο αυξήθηκαν τα ποσοστά των Αργεντινών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και της απόλυτης φτώχειας. Ωστόσο, το γεγονός ότι ο μηνιαίος πληθωρισμός από +25,5% τον Δεκέμβριο του 2023, βρίσκεται σήμερα στο +4%, παρά τη σημαντική υποτίμηση του Αργεντινού Πέσος έναντι του Αμερικανικού Δολαρίου, είναι ενθαρρυντικό.

Η κοινωνία στην Αργεντινή είναι έντονα διχασμένη. Άλλωστε, και το πακέτο των σαρωτικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων, που είχε εισηγηθεί η κυβέρνηση του προέδρου Χαβιέρ Μιλέι τον περασμένο Ιούνιο, είχε εγκριθεί στην Γερουσία της Αργεντινής, με οριακή πλειοψηφία. Με 37 ψήφους υπέρ και 36 κατά, με την αντιπρόεδρο Βικτόρια Βιγιαροέλ να δίδει την αποφασιστική ψήφο της στο «υπέρ».

Υποστηρίζοντας την ψήφο της ανέφερε: «για τους Αργεντινούς που υποφέρουν, που περιμένουν, που δεν θέλουν τα παιδιά τους να φύγουν από τη χώρα ψηφίζω ναι». Τονίζοντας την αναγκαιότητα προώθησης των αντιλαϊκών, αλλά απαραίτητων μεταρρυθμίσεων. Άλλωστε, μέσα σε 12 μήνες δεν θα μπορούσε να ανατραπεί το καταστροφικό τοπίο του Περονισμού.