Η ΕΕ ΣΤΟΝ ΦΑΚΟ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ

Παραμένει επένδυση προσδοκιών ελίτ και όχι λαϊκό φαινόμενο  

Συνέντευξη με τον Γεράσιμο Μοσχονά

H σύγκριση των πολιτικών τάσεων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο με αφορμή τις ευρωεκλογές, το που μπορεί να αποδοθεί η ενίσχυση λίγο πολύ πανευρωπαϊκά της ριζοσπαστικής δεξιάς και πόσο μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες στο Ευρωκοινοβούλιο και τους θεσμούς της ΕΕ, η συνεχιζόμενη άγνοια των πολιτών για το ρόλο του Ημικυκλίου του Στρασβούργου και των Βρυξελλών, παρά τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του.

Αλλά και η διαρκής αύξηση της αποχής, καθώς και η διαφορετική στάση των Ελλήνων ως προς την Ένωση, με βάση τις ιδεολογικές τους ταυτότητες και σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, είναι τα θέματα που αναπτύσσονται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Καλεσμένος για την ανάλυσή τους είναι ο Γεράσιμος Μοσχονάς, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με ιδιαίτερο έργο πάνω στις ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ

Η διαχρονική εξέταση των αποτελεσμάτων εθνικών εκλογών και ευρωεκλογών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ δείχνουν μια γενική σύγκλιση, με περιορισμένη απόκλιση υπέρ μικρότερων δυνάμεων λόγω μια σχετικής χαλαρότητας της ευρωψήφου και των πιο αναλογικών συστημάτων που εφαρμόζονται σε ορισμένες χώρες στις ευρωπαϊκές εκλογές σε σχέση με τις εσωτερικές. Έτσι, π.χ. στις 7 πολιτικές ομάδες του τελευταίου Ευρωκοινοβουλίου (καθώς και στην ομάδα των Μη Εγγεγραμμένων) εκπροσωπούνται περίπου 200 εθνικά κόμματα.

Μέσα στην 5ετία της τελευταίας θητείας του Ευρωκοινοβουλίου, οι εκλογές σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη εμφάνισαν στην μεγάλη πλειοψηφία των αναμετρήσεων και των χωρών (πλην εξαιρέσεων όπως Ιβηρικές, ορισμένες της ΚΑ Ευρώπης, Γερμανία την τελευταία φορά) ενίσχυση της παραδοσιακής δεξιάς/κεντροδεξιάς και ιδίως της ακροδεξιάς, στασιμότητα του κέντρου/φιλελεύθερων και υποχώρηση του χώρου της κεντροαριστεράς και αριστεράς. Ο χώρος των Πράσινων παρουσίασε ασυμμετρίες, ενισχυόμενος σε ορισμένες περιπτώσεις και υποχωρώντας σε άλλες. Οι εξελίξεις έδειξαν συνέχιση αυτών των τάσεων και ενόψει των ευρωκλογών.

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΚΡΑΣ ΔΕΞΙΑΣ: ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ 

ΝΑ ΑΠΟΔΟΘΕΙ  ΚΑΙ ΤΙ EXEI ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΑΛΛΆΞΕΙ

Μια από τις κυριότερες συζητήσεις που διεξάγεται όλα τα τελευταία χρόνια ήταν πόσο θα ενισχυθεί η λεγόμενη Άκρα Δεξιά με τις διάφορες εκφάνσεις της σε εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις, καθώς και στις ευρωεκλογές. Στη συζήτηση με τον κ. Μοσχονά εξετάζεται το αν οι βασικοί λόγοι αύξησης της Ριζοσπαστικής Δεξιάς, όρος που ο ίδιος προτιμά, είναι παρόμοιοι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Επίσης, αν αφορούν κοινωνικοοικονομικά αίτια, ζητήματα ασφάλειας, ταυτότητας, ιδεολογίας, διαφοροποίησης ως προς τη διαχείριση του Ουκρανικού, κάτι άλλο ή όλα αυτά μαζί ;

Ακόμη σχολιάζεται το γεγονός πως ανεξάρτητα από την εντύπωση και το θόρυβο  που προκαλεί η αύξηση της Ακρας ή Ριζοσπαστικής Δεξιάς, στο βαθμό που οι συμμαχίες στο Ευρωκοινοβούλιο των φιλοευρωπαϊκών κομμάτων (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές, Φιλελεύθεροι κι εν μέρει Πράσινοι) συνεχίσουν να ισχύουν για τα βασικά ζητήματα,  τότε όχι απλώς παραμένει μια απλή πλειοψηφία έναντι των ευρωσκεπτικιστών ή ευρωαπορριπτικών δυνάμεων αλλά εξακολουθεί να διατηρεί και μεγάλο εύρος. Ζήτημα αναμένεται να δημιουργηθεί μόνον η παραδοσιακή δεξιά –υπό την πίεση ορισμένων εκλογικών και κοινωνικών τάσεων- αποφασίσει τελικά να  συνεργαστεί με την Ακροδεξιά ενδεχομένως σε επιμέρους ζητήματα, όπως π.χ. την αυστηροποίηση του Μεταναστευτικού, τον μετριασμό της Πράσινης Μετάβασης, την αλλαγή πλευρών των έμφυλων πολιτών κλπ.

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΑΓΝΟΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΏΝ ΓΙΑ ΤΟ ΡΌΛΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΟΥ ΚΑΙ Η ΑΥΞΑΝΌΜΕΝΗ ΑΠΟΧΉ

Ένα άλλο θέμα που θίγεται στη συζήτηση είναι ότι  οι σχετικές έρευνες δείχνουν εδώ και χρόνια ένα μεγάλο βαθμό άγνοιας των πολιτών λίγο πολύ παντού τις χώρες μέλη για το ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου και ιδίως για το γεγονός ότι οι αρμοδιότητες του έχουν αυξηθεί μέσω όλων των Ευρωπαϊκών Συνθηκών που υιοθετήθηκαν στο μεταξύ. Επίσης, προβληματισμό προκαλεί η διαρκής μείωση της συμμετοχής των πολιτών στις ευρωπαϊκές εκλογές -παρά την προσθήκη νέων μελών από τις πρώτες που διοργανώθηκαν μέχρι σήμερα- 

 με μερική αλλαγή αυτής της τάσης μόνον στις προηγούμενες του 2019 και την τελευταία (1979 61.99% συμμετοχή, 1984 58.98%, 1989 58.41% 1994 56.67%, 1999 49.51% , 2004 45.47% , 2009 42.97%, 2014 42.61% 2019 50.66%, 51,06%). Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η συμμετοχή από τις πρώτες ευρωεκλογές (1981) από 81,5%  έπεσε στο 58,7% το 2019. Μάλιστα το 2009 έκανε το προηγούμενο αρνητικό ρεκόρ, με το να έχει ψηφίσει μόνον το 52,5% του εκλογικού σώματος, πριν το τελευταίο με συμμετοχή μόλις 41,39%.

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

Ο κ. Μοσχονάς έχει επιμεληθεί δύο ερευνών του οργανισμού ΔιαΝΕΟσις με διαφορά περίπου 7,5 ετών, όπου σε αμφότερες εξετάζονται οι ιδεολογικές ταυτότητες των Ελλήνων και το κατά πόσο άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου. Από την άλλη, πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου Pew Research Center  για τη γνώμη των Ευρωπαίων σε ό,τι αφορά την ΕΕ έχει ενδιαφέροντα ευρήματα που αφορούν την  Ελλάδα, μια και καταγράφουν αντίθετες τάσεις από το μέσο ευρωπαϊκό όρο, αλλά και τις περισσότερες χώρες μέλη.

Έτσι, η εν λόγω έρευνα  διαπιστώνει ότι 63% των ενηλίκων σε εννέα κράτη-μέλη έχουν θετική γνώμη για την Ε.Ε. Τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό για την Ε.Ε. εκφράζουν οι Πολωνοί και οι Σουηδοί, με σχεδόν τα τρία τέταρτα του πληθυσμού να έχουν θετική άποψη για τον ευρωπαϊκό θεσμό. Στη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Ολλανδία και την Ισπανία, τουλάχιστον έξι στους δέκα ερωτηθέντες εκτιμούν πως η Ε.Ε. είναι ένας θετικός και ωφέλιμος θεσμός. 

Μάλιστα και σε δύο κράτη της έρευνας τα οποία δεν είναι καν μέλη της Ενωσης, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, η πλειονότητα των ερωτηθέντων εξέφρασε θετική άποψη για την Ε.Ε Οι θετικές απόψεις των πολιτών για την Ε.Ε. γνώρισαν σημαντική ενίσχυση σε πολλά κράτη-μέλη το 2022, στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, για να υποχωρήσουν ελαφρώς το 2023, ενώ φέτος, οι θετικές γνώμες για την Ε.Ε. συνεχίζουν μια αργή διολίσθησή τους στις περισσότερες χώρες της έρευνας.

Πάντως, αντιστρόφως με αυτά τα ποσοστά, στην Ελλάδα το 53% των ενηλίκων έχουν αρνητική άποψη για την Ένωση. Η χώρα μας όμως αποτελεί εξαίρεση και σε έναν ακόμη ευρωπαϊκό κανόνα : Έτσι, ποσοστό 56% των Ελλήνων πολιτών με δεξιές ιδεολογικές απόψεις έχει θετική άποψη για την Ε.Ε., ενώ μόλις 31% των αριστερών αντιμετωπίζουν θετικά την Ένωση. 

Αντιστρόφως,  στις περισσότερες χώρες της έρευνας, τόσο εντός όσο και εκτός Ε.Ε., όσοι δηλώνουν κοντά στις απόψεις της Αριστεράς έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίζουν θετικά την Ε.Ε. από ό,τι όσοι δηλώνουν δεξιοί. Η διαφορά μάλιστα στις περισσότερες χώρες μεταξύ δεξιών και αριστερών ξεπερνά συχνά τις 20 ποσοστιαίες μονάδες. Ο κ. Μοσχονάς καλείται να εξηγήσει αυτές τις τάσεις.