BBC: «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΚΤΟΦΥΛΑΚΗ ΠΕΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΦΗΝΕΙ ΝΑ ΠΝΙΓΟΥΝ»

Οι εννέα είναι ανάμεσα στους 40 και πλέον ανθρώπους που φέρεται να έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα εξαναγκασμού να βγουν από τα ελληνικά χωρικά ύδατα ή προσπάθειας της ακτοφυλακής να τους βγάλουν ξανά στη θάλασσα αφού έφτασαν σε ελληνικά νησιά, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο.

Η ελληνική ακτοφυλακή δήλωσε ότι απορρίπτει κατηγορηματικά όλες τις κατηγορίες για παράνομες δραστηριότητες – όταν ωστόσο, δημοσιογράφοι έδειξαν σε έναν πρώην ανώτερο αξιωματικό πλάνα από τη φόρτωση 12 ανθρώπων σε σκάφος της και στη συνέχεια την εγκατάλειψή τους σε μία λέμβο, ο ίδιος ανέφερε πως αυτό ήταν «προφανώς παράνομο».

15 περιστατικά σε τρία χρόνια

Δεν είναι η πρώτη φορά που η ελληνική κυβέρνηση, σύμφωνα με το δημοσίευμα, κατηγορείται για απώθηση προσφύγων, αναγκάζοντας ανθρώπους να επιστρέψουν πίσω στην Τουρκία, από όπου συνήθως περνούν, κάτι που είναι παράνομο σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που το BBC υπολογίζει τον αριθμό των περιστατικών που υποστηρίζουν ότι υπήρξαν θάνατοι ως αποτέλεσμα των ενεργειών της ελληνικής ακτοφυλακής: Τα 15 περιστατικά που ανέλυσε η δημοσιογραφική ομάδα προέρχονται από την περίοδο Μάιος 2020-2023 και είχαν ως αποτέλεσμα 43 θανάτους. Οι πηγές ήταν κυρίως τοπικά μέσα ενημέρωσης, ΜΚΟ και η τουρκική ακτοφυλακή.

Σημειώνεται πως η επαλήθευση τέτοιων μαρτυριών είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι μάρτυρες συχνά εξαφανίζονται ή φοβούνται να μιλήσουν, όμως, «σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις καταφέραμε να επιβεβαιώσουμε τις μαρτυρίες μιλώντας με αυτόπτες μάρτυρες», αναφέρει το δημοσίευμα.

Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο

Η έρευνα, που παρουσιάζεται στο νέο ντοκιμαντέρ του BBC, Dead Calm: Killing in the Med?, υποδεικνύει ένα σαφές μοτίβο: Σε πέντε από τα περιστατικά, οι μετανάστες ανέφεραν πως οι ελληνικές αρχές τους πέταξαν απευθείας στη θάλασσα. Σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις εξήγησαν πώς είχαν αποβιβαστεί σε ελληνικά νησιά αλλά τους κυνήγησαν. Σε αρκετά άλλα περιστατικά, οι μετανάστες δήλωσαν ότι τους είχαν βάλει σε φουσκωτές σχεδίες χωρίς μοτέρ, οι οποίες στη συνέχεια ξεφούσκωσαν ή φάνηκε ότι είχαν τρυπηθεί.

Μία από τις πιο ανατριχιαστικές περιγραφές δόθηκε από έναν άνδρα από το Καμερούν, ο οποίος ισχυρίζεται πως κυνηγήθηκε από τις ελληνικές Αρχές αφού αποβιβάστηκε στο νησί της Σάμου τον Σεπτέμβριο του 2021. «Όπως όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους πήραμε συνέντευξη, είπε ότι σχεδίαζε να καταγραφεί στο ελληνικό έδαφος ως αιτών άσυλο», αναφέρει το δημοσίευμα. «Μόλις είχαμε ελλιμενιστεί, και η αστυνομία ήρθε από πίσω», λέει ο άνδρας. «Υπήρχαν δύο αστυνομικοί ντυμένοι στα μαύρα και άλλοι τρεις με πολιτικά ρούχα. Ήταν μασκοφόροι, μπορούσες να δεις μόνο τα μάτια τους».

Ο ίδιος και δύο άλλοι – ένας άλλος από το Καμερούν και ένας άνδρας από την Ακτή Ελεφαντοστού – μεταφέρθηκαν σε σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής, όπως είπε, όπου τα γεγονότα πήραν γρήγορα τρομακτική τροπή: «Ξεκίνησαν με τον [άλλο] από το Καμερούν. Τον πέταξαν στο νερό. Ο άντρας από την Ακτή Ελεφαντοστού είπε: “Σώστε με, δεν θέλω να πεθάνω” και μόνο το χέρι του ήταν πάνω από το νερό και το σώμα του ήταν κάτω. Σιγά σιγά το χέρι του γλίστρησε κάτω από το νερό και το νερό τον σκέπασε».

Ο μάρτυρας μάλιστα αναφέρει πως δέχτηκε και πολλαπλά χτυπήματα: «Οι γροθιές έπεφταν βροχή στο κεφάλι μου. Ήταν σαν να χτυπούσαν ένα ζώο», ενώ ισχυρίζεται πως οι άνδρες τον έσπρωξαν και εκείνον στο νερό και μάλιστα χωρίς σωσίβιο. Ο άνδρας κατάφερε να κολυμπήσει μέχρι την ακτή, αλλά τα πτώματα των άλλων δύο – του Sidy Keita και του Didier Martial Kouamou Nana – ανασύρθηκαν στις τουρκικές ακτές, με τους δικηγόρους των επιζώντων να ζητούν, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, από τις ελληνικές αρχές να ανοίξουν την υπόθεση διπλής δολοφονίας.

Ντοκιμαντέρ BBC – «Νεκρή ηρεμία:

Δολοφονίες στη Μεσόγειο;»

Παράλληλα, ένας άλλος άνδρας, από τη Σομαλία, ανέφερε στο BBC ότι τον Μάρτιο του 2021 είχε συλληφθεί από τον ελληνικό στρατό κατά την άφιξή του στο νησί της Χίου, ο οποίος στη συνέχεια τον παρέδωσε στην ελληνική ακτοφυλακή. Τότε, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, οι λιμενικοί του έδεσαν τα χέρια πίσω από την πλάτη του, πριν τον ρίξουν στο νερό.

«Με πέταξαν δεμένο με tire-up στη μέση της θάλασσας. Ήθελαν να πεθάνω». Ο άνδρας κατάφερε να επιβιώσει επιπλέοντας με την πλάτη, πριν καταφέρει να ελευθερώσει το ένα του χέρι και να κολυμπήσει. Ωστόσο, η θάλασσα ήταν φουρτουνιασμένη και τρεις άλλοι από την ομάδα του πέθαναν. Ο άνδρας έφτασε τελικά στη στεριά, όπου τελικά εντοπίστηκε από την τουρκική ακτοφυλακή. Επιπλέον, το BBC αναφέρεται και στον Σεπτέμβριο του 2022:

Ένα σκάφος που μετέφερε 85 μετανάστες αντιμετώπισε πρόβλημα κοντά στη Ρόδο, όταν η μηχανή του έσβησε. Ο Μοχάμεντ, από τη Συρία, ανέφερε ότι κάλεσαν την ελληνική ακτοφυλακή για βοήθεια, η οποία τους φόρτωσε σε μια βάρκα, τους επέστρεψε στα τουρκικά ύδατα και τους έβαλε σε σωσίβιες λέμβους.

Η σχεδία, ωστόσο, που δόθηκε σε αυτόν και την οικογένειά του αντιμετώπισε πρόβλημα με τη βαλβίδα με αποτέλεσμα να αρχίζουν να βουλιάζουν: «Μας άκουσαν όλους να ουρλιάζουμε και παρ’ όλα αυτά μας άφησαν», δήλωσε ο άνδρας στο BBC. «Το πρώτο παιδί που πέθανε ήταν ο γιος της ξαδέλφης μου […] Μετά κι άλλο ένα παιδί, άλλο ένα παιδί, και μετά εξαφανίστηκε ο ίδιος ο ξάδερφός μου. Μέχρι το πρωί είχαν πεθάνει επτά ή οκτώ παιδιά».

Δεν καταφέρνουν καν να φτάσουν

στα κέντρα καταγραφής

Ο ελληνικός νόμος επιτρέπει σε όλους τους μετανάστες που ζητούν άσυλο να καταγράψουν το αίτημά τους στα ειδικά κέντρα καταγραφής. Όμως οι συνεντευξιαζόμενοι, με τους οποίους το BBC ήρθε σε επαφή με τη βοήθεια του οργανισμού υποστήριξης μεταναστών Consolidated Rescue Group, ανέφεραν ότι συνελήφθησαν πριν προλάβουν να φτάσουν σε αυτά τα κέντρα.

Οι άνδρες που τους συνέλαβαν, φαίνεται, σύμφωνα με το δημοσίευμα, να λειτουργούσαν μυστικά, καθώς δεν φορούσαν στολή και ήταν μασκοφόροι. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν ότι χιλιάδες άνθρωποι που ζητούν άσυλο στην Ευρώπη έχουν αναγκαστεί να επιστρέψουν παράνομα από την Ελλάδα στην Τουρκία και τους έχει απαγορευτεί το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο, το οποίο κατοχυρώνεται από το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της ΕΕ.

Ο Αυστριακός ακτιβιστής Fayad Mulla ανέφερε στο BBC ότι ανακάλυψε και ο ίδιος αυτές τις μυστικές επιχειρήσεις τον Φεβρουάριο του 2024, στο ελληνικό νησί της Λέσβου, όταν τον σταμάτησε ένας άνδρας με κουκούλα – ο οποίος αργότερα αποκαλύφθηκε ότι εργαζόταν για την αστυνομία. Η αστυνομία που τον σταμάτησε για έλεγχο επιχείρησε να διαγράψει το υλικό που είχε καταγράψει με την κάμερα του και να τον κατηγορήσει για αντίσταση κατά αστυνομικού. Τελικά, δεν έγινε καμία περαιτέρω ενέργεια.

Δύο μήνες αργότερα, ο Mulla κατάφερε να καταγράψει μία «αναγκαστική επαναπροώθηση», η οποία δημοσιεύθηκε από τους New York Times: Μια ομάδα που περιελάμβανε γυναίκες και μωρά κατέβηκε από το πίσω μέρος ενός φορτηγού χωρίς διακριτικά, και τους έβαλαν σε μια μικρή βάρκα. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής πιο μακριά από την ακτογραμμή, μεταφέρθηκαν στη θάλασσα και στη συνέχεια επιβιβάστηκαν σε μια σχεδία όπου αφέθηκαν να παρασυρθούν. Η ομάδα του BBC μίλησε για τα περιστατικά με τον Δημήτρη Μπαλτάκο, τον πρώην επικεφαλής ειδικών επιχειρήσεων της ελληνικής ακτοφυλακής.

Ενώ στην αρχή, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, απέκλεισε το ενδεχόμενο η ελληνική ακτοφυλακή να έχει κάνει κάτι παράνομο, όταν του έδειξαν τα πλάνα, και κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος, ο ίδιος, μιλώντας σε κάποιον στα ελληνικά, είπε: «Δεν τους έχω πει πολλά, ε; Είναι ξεκάθαρο, έτσι δεν είναι; Δεν είναι πυρηνική φυσική. Δεν ξέρω γιατί το έκαναν μέρα μεσημέρι… Είναι… προφανώς παράνομο. Είναι αδίκημα».

Η αντίδραση του Υπουργείου Ναυτιλίας

και Νησιωτικής Πολιτικής

Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής της Ελλάδας δήλωσε στο BBC ότι το υλικό ερευνάται επί του παρόντος από την ανεξάρτητη Εθνική Αρχή Διαφάνειας της χώρας.

Μια ερευνητική δημοσιογράφος η οποία εδρεύει στο νησί της Σάμου λέει ότι άρχισε να συνομιλεί με ένα μέλος των ελληνικών ειδικών δυνάμεων μέσω της εφαρμογής γνωριμιών Tinder. Όταν εκείνος της τηλεφώνησε από ένα «πολεμικό πλοίο», όπως το περιέγραψε, η Romy van Baarsen τον ρώτησε περισσότερα για τη δουλειά του και τι συνέβη όταν οι δυνάμεις του εντόπισαν μια βάρκα προσφύγων.

Εκείνος απάντησε ότι «οδηγούν [τις βάρκες] πίσω» και ανέφερε πως αυτές είναι οι εντολές που έχουν, προσθέτοντας ότι θα έχουν επιπτώσεις σε διαφορετική περίπτωση. Δεδομένου ότι η Ελλάδα αποτελεί δίοδο εισόδου στην Ευρώπη για πολλούς μετανάστες, την περασμένη χρονιά (2023) αναφέρεται πως υπήρξαν 263.048 θαλάσσιες αφίξεις στην Ευρώπη, με την χώρα να δέχεται 41.561 (16%) από αυτές. Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με την ΕΕ το 2016 για να σταματήσει τη διέλευση μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά δήλωσε το 2020 ότι δεν μπορεί πλέον να την εφαρμόσει.

Όταν το BBC κοινοποίησε τα ευρήματα της έρευνας στην ελληνική ακτοφυλακή, απάντησαν πως εκείνοι εργάζονται «ακούραστα με απόλυτο επαγγελματισμό, έντονο αίσθημα ευθύνης και σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και τα θεμελιώδη δικαιώματα», προσθέτοντας ότι «συμμορφώνονται πλήρως με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας». «Θα πρέπει να τονιστεί ότι από το 2015 έως το 2024, το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα έχει διασώσει 250.834 πρόσφυγες/μετανάστες σε 6.161 περιστατικά στη θάλασσα. Η άψογη εκτέλεση αυτής της ευγενούς αποστολής έχει αναγνωριστεί θετικά από τη διεθνή κοινότητα», συμπλήρωσε η ελληνική ακτοφυλακή.