Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ

Μεταξύ τοῦ Καθολικοῦ καί τοῦ Ἱεροῦ Βήματος ὑψώνεται τέμπλο, θαυμάσιας μεταβυζαντινῆς ξυλογλυπτικῆς τέχνης, τοῦ 1764 . Τό ἐπίπεδό του Ἱεροῦ Βήματος βρίσκεται ὑψηλότερα  ἀπό τόν κυρίως Ναό καί τίς πτέρυγες τοῦ Ναοῦ. Ὁ κυρίως Ναός, τό Καθολικό καί οἱ πτέρυγες τοῦ Ναοῦ φωτίζονται ἀπό παράθυρα ὑπερυψωμένα ἐπάνω ἀπό τό ἐπίπεδό τῆς  στέγης τῶν κλιτῶν .

Τό δάπεδο τοῦ κυρίως Ναοῦ εἶναι ἐπιστρωμένο μέ κόκκινες πέτρινες πλάκες, ἐνῷ τοῦ Καθολικοῦ καί τῶν πλαϊνῶν κλιτῶν εἶναι ἐπιστρωμένο μέ μάρμαρα. Τά κλίτη ἐφωτίζοντο παλαιότερα ἀπό παράθυρα, τά ὁποῖα  ἔχουν χτιστεῖ. Τό μεσαῖο κλίτος εἶναι πλατύτερο ἀπό τά ἄλλα δύο, πρός βορρᾶ καί νότο. Τά κλίτη σχηματίζονται ἀπό τέσσερις σειρές μονολιθικῶν κιόνων, 12 ἡ κάθε σειρά, δηλαδή 48 τό σύνολο.

Οἱ κίονες αὐτοί εἶναι κατασκευασμένοι ἀπό κοκκινωπό ἐπιτόπιο ἀσβεστόλιθο καί ἔχουν παραστάσεις μέ μορφές ἁγίων πού κρατοῦν στό χέρι τους γραμμένο εἰλητάριο. Οἱ ἅγιοι διακρίνονται ἀμυδρά καί στό ἐπάνω μέρος τῶν κιόνων πλαισιώνονται μέ βαθύ μπλέ (οὐράνιο χρῶμα) καί στό κάτω μέρος μέ κοκκινόχρωμα σκοῦρο (γήινο χρῶμα).

Τό ὄνομα ἑκάστου ἁγίου εἶναι γραμμένο στό φωτοστέφανο, στά λατινικά ἤ ἑλληνικά, ἤ καί στίς δύο γλῶσσες. Συνολικά 29 Ἅγιοι εἶναι ζωγραφισμένοι, σέ 27 κίονες, μέ ἰδιαίτερη τεχνική σέ γυαλισμένο μάρμαρο καί ὄχι μέ τήν τεχνική τῆς νωπογραφίας.Οἱ κίονες ἀπό τήν ἀρχαία ἐποχή ἔπαιρναν μία ἀνθρωπομορφική σημασία καί μετατρέπονταν  σέ σύμβολα. 

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες χρησιμοποιοῦσαν διάφορες θεότητες γιά νά στηρίξουν τό ὅλο οἰκοδόμημα.Ὁ Χριστιανισμός υἱοθέτησε αὐτήν τήν προσέγγιση καί ἀντικατέστησε τίς θεότητες μέ ἁγίους, οἱ ὁποῖοι εἶναι καί οἱ στυλοβάτες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ κορυφή τῶν κιόνων στέφεται μέ κιονόκρανα κορινθιακοῦ ρυθμοῦ.Ἡ σημερινή ἐναπομείνασα διακόσμηση ἀνήκει στήν περίοδο τῶν Σταυροφόρων.

Πάνω ἀπό τά ἐπιστύλια σώζονται τμήματα τῶν ψηφιδωτῶν πού κάποτε κάλυπταν ὅλον τόν Ναό.  Τά μωσαϊκά ὅμως  εἶναι κατά χαρακτηριστικό τρόπο ἑλληνικά καί οἱ καλλιτέχνες ἦσαν Ἕλληνες οἱ ὁποῖοι δούλεψαν ἐπί λατινικῆς κυριαρχίας.Πρόβλημα χρονολόγησης τῶν μωσαϊκῶν καί τῶν εἰκόνων δέν ὑπάρχει, ἀφοῦ σώζεται ἐπιγραφή στή νότια πλευρά τοῦ ἐγκάρσιου κλίτους τῆς Βασιλικῆς, στά ἑλληνικά καί στά λατινικά πού ἀναφέρει τά ἑξῆς:

Διά χειρός Ἐφραίμ μοναχοῦ, ἐπί Αὐτοκράτορος Μανουήλ τοῦ Κομνηνοῦ, τοῦ Πορφυρογέννητου καί ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ βασιλέως τῶν Ἱεροσολύμων, Ἀμμορί καί ἐπί Ἐπισκόπου Βηθλεέμ, τοῦ Ραούλ, τό 1169. Ἀπ’ ὅλον τόν ἐσωτερικό διάκοσμο τῆς Βασιλικῆς πού εἶναι ἐμφανῶς ἀφιερωμένος στήν Ἐνσάρκωση τοῦ Χριστοῦ, τή μεγαλύτερη καλλιτεχνική καί ἱστορική ἀξία ἔχουν τά μωσαϊκά  τῶν τοίχων.

Σκοπός αὐτῆς τῆς διακόσμησης ἦταν νά προβληθεῖ τό μυστήριό της Ἐνανθρωπίσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί μάλιστα στόν χῶρο ἐκεῖνο, πού ἦταν περισσότερο συνδεδεμένος μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του ἀπό ὁποιονδήποτε ἄλλον Ναό τῆς Χριστιανοσύνης.

Στόν δυτικό τοῖχο τοῦ κυρίως Ναοῦ ὑπῆρχε  παράσταση, μέ τή ρίζα τοῦ Ἰεσσαί, μέ μορφές Προφητῶν, οἱ ὁποῖοι κρατοῦσαν εἰλητάρια, μέ ἀποσπάσματα  ἀπό προφητεῖες τους, πού ἀναφέρονται στό ἔργο τῆς ἀπολυτρώσεως. 

Στίς δυό ἐπιμήκεις  πλευρές τοῦ κεντρικοῦ κλίτους καί ἐπάνω ἀπό τίς κολόνες ἦταν ἀπεικονισμένα ἐνδιαφέροντα θέματα, πρωτότυπα καί σχεδόν ἄγνωστα στή χριστιανική εἰκονογραφία .Οἱ παραστάσεις εἶχαν ἀπεικονιστεῖ σέ τρεῖς ὁριζόντιες ζῶνες, μέσα σέ πλαίσιο μέ χρυσαφί ψηφίδες. 

Ἡ χαμηλότερη ζώνη περιελάμβανε  μορφές τῶν προπατόρων τοῦ Χριστοῦ, σύμφωνα μέ τή γενεαλογία τοῦ Εὐαγγελιστῆ Ματθαίου στόν νότιο τοῖχο,  ἐνῷ στό βόρειο, μορφές σύμφωνα μέ τή γενεαλογία τοῦ Εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ.Ἡ δεύτερη ζώνη ἔφθανε μέχρι τό ὕψος τῶν παραθύρων καί εἶχε ὡς στόχο νά παρουσιάσει μέ διάφορα ἀρχιτεκτονικά μοτίβα τίς Συνόδους τῆς Ἐκκλησίας. 

Στόν νότιο τοῖχο, οἱ παραστάσεις ἦσαν ἀφιερωμένες στίς ἑπτά  Οἰκουμενικές Συνόδους,  ἐνῷ στό βόρειο σέ ἕξι τοπικές Συνόδους.Κάθε Οἰκουμενική Σύνοδος συμβολιζόταν μέ μία σύνθεση ἡ ὁποία παρουσίαζε μία διπλή ἁψίδα πού στηριζόταν σέ κίονες κορινθιακοῦ ρυθμοῦ. 

Κάθε Σύνοδος διαχωριζόταν ἀπό τήν ἄλλη μέ μία σύνθεση ἀπό  φανταστική φυτική διακόσμηση.Οἱ τοπικές Σύνοδοι συμβολίζονταν μέ συμβατές ἀναπαραστάσεις τρίκλιτων Βασιλικῶν μέ τροῦλο.Στά ἐνδιάμεσα τῶν καμαρῶν καί στό κενό τοῦ μεσαίου κλίτους τῶν παραστάσεων ἦταν γραμμένα ἀποσπάσματα ἀπό τίς ἀποφάσεις τῶν Συνόδων.

Ἡ τελευταία ζώνη διακόσμησης ἀποτελεῖτο ἀπό ἐπιβλητικούς ἀγγέλους ἀνά ἕναν μεταξύ τῶν παραθύρων.Τά χρώματα πού ἐπικρατοῦσαν ἦσαν τό κόκκινο, τό μπλέ καί τό πράσινο, μέσα σέ χρυσαφί πλαίσιο. Δυστυχῶς τά χρώματα αὐτά ἔχουν χάσει σήμερα τήν πρώτη τους λάμψη, ἀλλά διατηροῦν τήν ἔκφραση τῶν συμβολικῶν ὅρων τοῦ δόγματος τῶν δυό φύσεων τοῦ Χριστοῦ.

Ἑπομένως τό πρόγραμμα διακόσμησης τοῦ Ναοῦ ξεκινοῦσε μέ τή θεία ἀποκάλυψη (ρίζα τοῦ Ἰεσσαί) καί βαθμηδόν ὁδηγοῦσε στό σωτηριῶδες ἔργο καί στήν ἐκπλήρωση τῆς θείας οἰκονομίας. Ἡ θεία φύση τοῦ Χριστοῦ ἐκφράσθηκε μέ τίς προφητικές ρήσεις καί τούς ἀγγέλους, ἡ ἀνθρώπινη φύση Του μέ τίς γενεαλογίες καί τέλος τό Χριστολογικό δόγμα μέ τήν  καταγραφή τῶν πρακτικῶν τῶν Συνόδων. (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)