ΠΡΟΧΩΡΑ ΣΤΟ ΥΔΡΟΓΟΝΟ ΚΑΘΩΣ ΠΛΗΣΙΑΖΕΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Η ΕΕ

Ακτιβιστές για το κλίμα, όμως, προειδοποιούν για αδιαφάνεια και ανεπαρκείς κλιματικούς ελέγχους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε την Παρασκευή σε επιδοτήσεις τεχνολογίας υδρογόνου ύψους 5,4 δισεκατομμυρίων ευρώ, παρόλο που εγείρονται ερωτήματα σχετικά με την αδιαφανή διαδικασία έγκρισης και τις δυνατότητες της εκκολαπτόμενης τεχνολογίας για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις ρυπογόνες βιομηχανίες.

Οι επιδοτήσεις υπερβαίνουν την χρηματοδότηση προηγούμενων διασυνοριακών έργων μεγάλης κλίμακας, συμπεριλαμβανομένων των 3,2 δισεκατομμυρίων ευρώ που ενέκρινε η Επιτροπή για ένα έργο μπαταριών το 2019. Η απόφαση για κρατική βοήθεια ξεκινά 41 έργα σε 15 χώρες με επίκεντρο την τεχνολογία υδρογόνου, και θα είναι μόνο το πρώτο από τα τέσσερα αναμενόμενα κύματα εγκρίσεων κρατικών ενισχύσεων για έργα υδρογόνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αναμένεται να ακολουθήσουν περαιτέρω κύματα για την απεξάρτηση από τον άνθρακα, τις υποδομές και την κίνηση, με δισεκατομμύρια σε πρόσθετες επιδοτήσεις. Η γερμανική Bosch, ο ιταλικός ενεργειακός όμιλος Enel και η γαλλική κατασκευάστρια τρένων Alstom είναι μεταξύ των 35 εταιρειών που επιλέχθηκαν για επιδοτήσεις σε τέσσερις τύπους τεχνολογίας:

Παραγωγή υδρογόνου, κυψέλες καυσίμου, αποθήκευση και διανομή και τεχνολογία τελικού χρήστη. Η δημόσια στήριξη αναμένεται να ξεκλειδώσει επιπλέον 8,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε ιδιωτικές επενδύσεις, ανέφερε η Επιτροπή. «Το υδρογόνο έχει τεράστιες δυνατότητες στο μέλλον. Είναι ένα απαραίτητο συστατικό για τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και την μετάβαση στην  πράσινη ενέργεια», δήλωσε η Επίτροπος Ανταγωνισμού της ΕΕ, Margrethe Vestager. 

Η Γερμανία και η Γαλλία χρησιμοποιούν αυτά τα βασικά έργα κρατικής βοήθειας - γνωστά ως Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) - ως οχήματα για να προωθήσουν τις βιομηχανικές φιλοδοξίες τους σε στρατηγικούς τομείς.

«Ο έλεγχος της Επιτροπής μείωσε κατά το ήμισυ τη δυνητική βοήθεια που θα μπορούσε να χορηγηθεί στο πλαίσιο αυτού του IPCEI», είπε η Vestager. Αυτό, περιλαμβάνει έργα που η επιτροπή ζήτησε να αποσυρθούν - επειδή, για παράδειγμα, δεν ανταποκρίνονταν στο απαιτούμενο επίπεδο καινοτομίας - ή έργα που εγκρίθηκαν αλλά μειώθηκε η εγκεκριμένη ενίσχυση. Η πρόσφατη έγκριση της ΕΕ είναι η τέταρτη σε έναν αυξανόμενο κατάλογο.

Η Επιτροπή έχει, μέχρι στιγμής, εκκαθαρίσει ένα IPCEI για μικροηλεκτρονική και δύο για μπαταρίες. Περαιτέρω projects που αφορούν το cloud computing, τα μικροτσίπ, την υγεία και τις πρώτες ύλες βρίσκονται στη φάση της δημιουργίας.

Η Γερμανία ηγήθηκε της ώθησης της πανευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για το υδρογόνο, με ένα μανιφέστο που υπογράφηκε από 22 χώρες κατά τις τελευταίες ημέρες της προεδρίας της ΕΕ το 2020. Κατά την ανακοίνωση 62 έργων για κρατική στήριξη περίπου 11 δισεκατομμυρίων ευρώ τον Μάιο του 2021, το Βερολίνο είπε ότι ήθελε να είναι το νούμερο ένα στον κόσμο στο υδρογόνο - το ίδιο και η Γαλλία.

Όμως, με τις μεγάλες ενέσεις μετρητών έρχονται και μεγάλες διαμάχες - και διάφορες φωνές ήδη παραπονιούνται ότι η ΕΕ βάζει το βιομηχανικό καρότσι μπροστά από το περιβαλλοντικό άλογο. Από τότε που η ΕΕ ξεκίνησε τη στρατηγική της για το υδρογόνο τον Ιούλιο του 2020, οι επικριτές έχουν προειδοποιήσει ότι η διαφημιστική εκστρατεία για το καθαρό αυτό αέριο - το οποίο απελευθερώνει οξυγόνο και νερό όταν καίγεται - θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερεπενδύσεις - χωρίς εγγυήσεις ότι τα έργα θα βοηθήσουν το κλίμα.

Η Επιτροπή ελπίζει ότι το υδρογόνο θα μπορούσε να αντικαταστήσει το φυσικό αέριο στην εξαιρετικά ρυπογόνο βιομηχανία παραγωγής χάλυβα, έτσι ώστε να βοηθήσει στην επίτευξη του στόχου μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2050. Η στρατηγική της Επιτροπής rePowerEU, ζητά από την ΕΕ να παράγει 10 εκατομμύρια τόνους υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030.

Ενώ κάποια ποσότητα υδρογόνου παράγεται από πράσινη ενέργεια - όπως η αιολική και η ηλιακή - πολλά έργα παράγουν το λεγόμενο μπλε υδρογόνο, αφαιρώντας το με χημικά μέσα από το φυσικό αέριο, ένα ορυκτό καύσιμο. Σε αυτή τη διαδικασία, οι εκπομπές αερίων που διαφεύγουν αποτυπώνονται εν μέρει, αλλά οι μελέτες προειδοποιούν ότι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι χειρότερο από ό,τι είχε αρχικά ισχυριστεί.

Η Επιτροπή ανακοίνωσε μόνο τα συνολικά ποσά σε μετρητά, χώρες και εταιρείες. Πιθανότατα θα χρειαστούν χρόνια μέχρι το κοινό να μάθει ποια συγκεκριμένα έργα έλαβαν κρατική στήριξη και πόση - η απόφαση για τις μπαταρίες του 2019, για παράδειγμα, δημοσιεύτηκε μόλις πρόσφατα.

«Δεν θα μάθουμε τις βασικές λεπτομέρειες αυτών των έργων μέχρι να είναι πολύ αργά - συμπεριλαμβανομένων πόσων από αυτά αφορούν παραγωγή σπάνιου και πολύτιμου «πράσινου» υδρογόνου και πόσα αφορούν το κακό «μπλε» υδρογόνο (το οποίο μπορεί να είναι εξίσου ή περισσότερο ρυπογόνο από πλευράς εκπομπής αερίων θερμοκηπίου) από την καύση φυσικού αερίου, πετρελαίου ή άνθρακα», δήλωσε ο Thomas Burman, δικηγόρος ενέργειας στη νομική φιλανθρωπική οργάνωση ClientEarth.

Τα χρήματα αποδίδονται επίσης πριν οριστικοποιηθούν οι βασικοί κλιματικοί περιορισμοί από την Επιτροπή για να καθοριστεί τι θα θεωρείται νομικά καθαρό υδρογόνο. Οι πράσινες ομάδες προειδοποιούν ότι μια συνεχιζόμενη πίεση για εξαιρέσεις και νομικά κενά θα οδηγήσει σε μια δεκαετία πράσινης πλύσης, καθώς το πρώτο κύμα έργων υδρογόνου θα λάβει προσωρινή άδεια.

Τα σχέδια κανόνων της ΕΕ που δημοσιεύθηκαν τον Μάιο και καλύπτουν την παραγωγή υδρογόνου απαιτούν απόδειξη ότι οι συσκευές ηλεκτρόλυσης - οι μηχανές που τροφοδοτούν τη διαδικασία - είτε θα συνδεθούν απευθείας σε ένα αιολικό ή ηλιακό πάρκο, είτε θα μπορούσαν να δείξουν ότι νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είχαν προστεθεί στην τοπική παροχή ηλεκτρικής ενέργειας - παράγοντας πράσινη ενέργεια καθ' ον χρόνο οι ηλεκτρολυτικές συσκευές ήταν συνδεδεμένες και λειτουργούσαν. Όμως αυτοί οι περιορισμοί θα ισχύουν μόνο από το 2027 και μετά, σε μια παρέκκλιση που προστέθηκε αργά στη διαδικασία σύνταξης της απόφασης.

Η ΜΚΟ Global Witness, μέσω ενός αιτήματος πληροφόρησης προς την Επιτροπή, έλαβε αρχεία που έδειχναν ότι η γαλλική Engie είχε ασκήσει πιέσεις στις Βρυξέλλες δύο εβδομάδες πριν από τη δημοσίευση του σχεδίου, διαμαρτυρόμενη ότι η άμεση συμμόρφωση με τους πράσινους κανόνες «θα συνεπαγόταν ότι το κόστος του έργου HyNetherlands  θα αυξανόταν κατά 2 έως 4 φορές και η παραγωγή θα περιοριζόταν στο ένα τρίτο. 

Ως εκ τούτου, η Engie ζήτησε έργα όπως αυτά να εξαιρεθούν από το πεδίο εφαρμογής της κατ' εξουσιοδότηση πράξης έως το 2030 ή να τους δοθεί τουλάχιστον κάποια ευελιξία. «Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι μια εταιρεία μπορεί να λέει αναιδώς στην ΕΕ ότι χρειάζονται κανόνες καθαρά για το δικό της οικονομικό συμφέρον και στη συνέχεια, δύο εβδομάδες αργότερα, να συμβαίνει ακριβώς αυτό», δήλωσε ο Dominic Eagleton, ανώτερος περιβαλλοντικός ακτιβιστής στην Global Witness. Αυτή την εβδομάδα 18 βιομηχανικές ενώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Hydrogen Europe, ζήτησαν να επεκταθεί αυτή η εξαίρεση «τουλάχιστον έως το 2030».

Η αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων της Επιτροπής περιορίζεται γενικά στον έλεγχο του εάν το έργο περιλαμβάνει τουλάχιστον τέσσερις χώρες της ΕΕ, έχει θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις για την οικονομία της ΕΕ γενικά και δεν θα ήταν δυνατή μόνο με ιδιωτικό χρήμα - αλλά μια επικαιροποίηση των κανόνων του IPCEI τον Νοέμβριο του 2021, επιτρέπει σε στελέχη της Επιτροπής να πραγματοποιήσουν πράσινο έλεγχο προκειμένου να βεβαιωθούν ότι το έργο δεν προκαλεί σημαντική βλάβη στο περιβάλλον.

«Επίσης, δεν υπάρχει επί του παρόντος νομικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για το πώς να κριθεί σωστά η βιωσιμότητα του υδρογόνου - και αυτό δεν θα ολοκληρωθεί παρά μόνον αφού αυτά τα έργα έχουν λάβει χρηματοδότηση», κατέληξε ο Burman.