ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΙΕΡΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ

Η ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη περιλαμβά­νει συλλογές χειρογράφων και εντύπων βιβλίων, που- έχουν διασωθεί από τις λεη­λασίες και τις καταστροφές. Η σημερινή Βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου Ιεροσολύ­μων συγκροτήθηκε τα χρόνια της αραβοκρατίας. Αρχικά όχι ως οργανωμένο τμή­μα του Πατριαρχείου, αλλά ως συλλογή βιβλίων θρησκευτικού περιεχομένου με ιερά κείμενα προερχόμενα από την Αγιοταφιτική Αδελφότητα και τις άλλες Μονές, όπως αυτή του Αγίου Σάββα.

Σημαντικές προσπάθειες για την ανασυγκρότηση και αναδιάρθρωση της Πατριαρχικής Βιβλιοθή­κης, παράλληλα με τον εμπλουτισμό του υλικού, κατέβαλαν οι λόγιοι Πατριάρχες, όπως ο Πατριάρχης Νεκτάριος και ο Δοσίθεος.Ωστόσο, αξιόλογες προσπάθειες σημειώθηκαν και από άλλους Πατριάρχες, όπως του Νικόδημου και του Κύριλλου.

Ο παλαιογράφος Αθανάσιος Παπαδό­πουλος Κεραμέας, δημοσίευσε το 1891 κατάλογο περιγράφοντας τα συλλεγέντα χει­ρόγραφα που βρίσκονται σήμερα στην Πα­τριαρχική Βιβλιοθήκη.Πρόκειται για τρεις μεγάλες συλλογές χειρογράφων, δηλαδή 645 χειρόγραφα του Πατριαρχείου, 706 της ιεράς Μονής του Αγίου Σάββα και 147 της Μονής του Σταυρού. 

Στη Βιβλιοθήκη, φυσικά, περιλαμβάνονται και μικρότερες συλλογές χειρογράφων.Το περιεχόμενο αυτών αναφέρεται σε θρησκευτικά θέματα, τόσο από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, όσο και από τις Θείες Λειτουργίες, ενώ υπάρχουν και χειρόγραφα φιλολογικού, νομικού και μαθηματικού περιεχομένου, και μάλιστα σε διάφορες γλώσσες, όπως αραβική, σλαβική και αρμενική.

Σήμερα, η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων, χάρη στην πλήρη ανα­καίνιση του κτηρίου, καθώς και στην ταξινόμηση του αρχειακού υλικού με νέες μεθόδους, αποτελεί ένα χώρο άξιο λόγου, που με τη λαμπρότητα και την ιερότητά του προσελκύει τον προσκυνητή - αναγνώστη να μυηθεί στα θεανθρώπινα τεκμήρια της χριστιανικής Πίστης.

ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ

ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ

(1856) ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ (1878)

Αναμφισβήτητα, οι διεθνείς συνθήκες των Παρισίων το 1856 και του Βερολίνου το 1878, έθεσαν τέρμα στην προβλημα­τική κατάσταση που κρατούσε σε πνευ­ματική αιχμαλωσία τόσο το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, όσο και την Αγιοταφιτική Αδελφότητα. Ολόκληρο το Ορθόδοξο ιερα­τείο έπρεπε να βρίσκεται σε ετοιμότητα και σε συνεχή εγρήγορση, διεξάγοντας πολυμέτωπο αγώνα εναντίον των παράνο­μων διεκδικητών των προσκυνημάτων. Ο πολυμέτωπος αυτός αγώνας εκφραζόταν με ποικίλους τρόπους.

Η μετάβαση σε Ορ­θόδοξες μακρινές χώρες για οποιαδήποτε υλική και ηθική συμπαράσταση, καθώς και την παρεμπόδιση της έκδοσης ή της εφαρ­μογής σουλτανικών διαταγμάτων ευνοϊκών για Λατίνους και Αρμενίους, αλλά και την επιδίωξη έκδοσης αντίστοιχων υπέρ των Ορθοδόξων.Σε προσωπικό επίπεδο, αντι_:μετώπιζαν τον κίνδυνο να μεταβληθούν σε θύματα επιθετικών ενεργειών.Η αποδέσμευση του Πατριαρχείου από το άγχος τού προσκυνηματικού ζητήματος, τους έδιδε την δυνατότητα να ασχοληθούν με άλλα πιο σοβαρά θέματα.

Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Ιερόθεου, Πατριάρχης εξελέγη  ο  Αρχιμανδρίτης Φώτιος (1882), τον οποίον η Υψηλή Πύλη δεν αποδέχθηκε, επιβάλλοντας νέα-εκλογή. Η Ιερά Σύνοδος εξέλεξε ως νέο Πατριάρχη τον μέχρι τότε αντιπρόσωπο του- Παναγίου Τάφου στη Ρωσία, Νικό­δημο.Η δραστηριότητα του, τόσο στην επιβολή της τάξης στην Αγιοταφιτική Αδελφότητα όσο και στη διαφύλαξη των Πανάγιων προσκυνημάτων, υπήρξε αξιο­θαύμαστη. Μερίμνησε για την λειτουργία των σχολείων του λαού, τη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού.

Προνόησε για την καταγραφή και τη μεταφορά όλων των πολύτιμων κωδίκων που βρί­σκονταν στη βιβλιοθήκη της Μονής του-Τιμίου Σταυρού και στη Λαύρα του Αγίου Σάββα, και τη συγκέντρωση τους στη βιβλιοθήκη του Ιερού Κοινού.Παρ' όλες τις προσπάθειές του για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Ορθοδόξων στα ιερά προσκυνήματα, κατηγορήθηκε ότι οδήγησε την Αγιοταφιτική Αδελφότητα σε οικονομικό αδιέξοδο, και μετά απο μια δολοφονική απόπειρα εναντίον του, οδηγήθηκε οικιοθελώς σε παραίτηση.

Μετά την παραίτηση του-, Πατριάρχης εξε­λέγη ο Γεράσιμος (1891-1897), ο οποίος επέδειξε ιδιαίτερο ζήλο και αγωνιστικό­τητα. Εκτός από το οξύτατο οικονομικό πρόβλημα, αντιμετώπισε το πολύκροτο προσκυνηματικό ζήτημα, που δημιούρ­γησαν πρώτα οι Λατίνοι και ύστερα οι Αρμένιοι στον ιερό Ναό τή-ς Βηθλεέμ. Σχε­τικά με τη διάβαση του- ορθόδοξου ιερέα από τη βόρεια Πύλη του- Αγίου Σπηλαίου, τη διανομή αντιδώρου και άλλα συναφή ζητήματα. Φρόντισε για την ανάπτυξη και τη βελτίωση της εκπαίδευσης με την ανασύσταση και πάλι της θεολογικής Σχολής του- Τιμίου Σταυρού, με την αρω­γή του- Σκευοφύλακα Ευθυμίου.

Τον Πατριάρχη Γεράσιμο διαδέχθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Φιλαδελφείας Δαμια­νός (1897-1931). Η πατριαρχία του ήταν γεμάτη από γεγονότα και αγώνες, που -υποκινούνταν τόσο από ξένους παράγο­ντες, όσο και από διαφωνούντα μέλη της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας.Η ικανότητά του- να αντιμετωπίζει τους ετερόδοξους, η πολιτική του ευστροφία και η επιμονή του βοήθησαν στη διάσωση των δικαιω­μάτων του Έθνους στα ιερά προσκυνήμα­τα. 

Επίσης, μερίμνησε για την επισκευή ναών, σχολείων, νοσοκομείων και άλλων ευαγών ιδρυμάτων.Μετά την παρέλευ­ση τεσσάρων περίπου χρονών από τον θάνατο του Δαμιανού, Πατριάρχης Ιερο­σολύμων εξελέγη ο μέχρι τότε Αρχιεπί­σκοπος Ιορδάνου Τιμόθεος (1935-1955), λόγιος ιεράρχης και άξιος εργάτης των γραμμάτων.

Η διπλωματικότητα και η βαθιά του- γνώση για τα πατριαρχικά θέ­ματα τον έκαναν να αναπτύξει πολυσχιδή δράση. Ανήγειρε οικοδομήματα και ανα­καίνισε τη Μεγάλη Βασιλική στο όρος των Ελαιών.Συνετέλεσε στην επισκευή της ιστορικής Μονής του Αγίου Σάββα.Ενώ, παράλληλα, εγκατέστησε νέο πιεστήριο στο τυπογραφείο του Πατριαρχείου. Γενι­κά, υπήρξε ανυποχώρητος υπερασπιστής του Προσκυνηματικού Καθεστώτος. 

Τον Τιμόθεο διαδέχθηκε ο μέχρι τότε Αρχιε­πίσκοπος Τιβεριάδος Βενέδικτος (1957­1980).Ο  οποίος κατά τη μακρόχρονη πατριαρχία του αντιμετώπισε με επιτυχία την έκρυθμη κατάσταση που απειλούσε τα προνόμια του- Πατριαρχείου και τη θέ­ση των Ορθοδόξων στην Αγία Γη.Έτσι, με προσωπική του παρέμβαση στον βασιλιά της Ιορδανίας, πέτυχε το 1958 την έκδοση νόμου, με τον οποίο αναγνωρίστηκε η κυ­ριότητα της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας και η διασφάλιση των περιουσιακών στοι­χείων του Πατριαρχείου.

Παράλληλα, οργάνωσε την εσωτερική διοίκηση του Πατριαρχείου και συνέβαλε στη διατήρη­ση των προσκυνημάτων. Τον Βενέδικτο διαδέχθηκε στον Πατριαρχικό θρόνο ο μέχρι τότε Αρχιεπίσκοπος Ιεραπόλεως, Διόδωρος (1981-2000).Από την αρχή, επιδόθηκε στην ανέγερση και ανακαίνι­ση ναών και κτισμάτων, καθώς και στην αξιοποίηση της πατριαρχικής περιουσίας. Συνετέλεσε στη στέγαση της Βασιλικής της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ, καθώς και στη συνέχιση των εργασιών αναστύλω­σης του Ναού της Αναστάσεως.

Τον Πατριάρχη Διόδωρο μετά την κοίμησή τον διαδέχθη ο Αρχιεπίσκοπος ο Ιεραπόλεως Ειρηναίος (2001-2005) ο οποίος επέδειξε ζήλο και αποφασιστικότητα για τα Πανάγια Προσκυνήματα  καθώς ευστροφία και επιμονή για την διάσωση των δικαιωμάτων του Πατριαρχείου μέχρι την ημέρα που παραιτήθη  24 Μαΐου 2005, μετά από γεγονότα που υποκινούταν τόσο από ξένους παράγοντες, όσο και από διαφωνούντα μέλη της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας!

Τον Πατριάρχη Ειρηναίο διαδέχθη ο Αρχιεπίσκοπος Θαβωρίου Θεόφιλος (2005-).Επί των ημερών επραγματοπιήθη η αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου 15 Οκτωβρίου 2010, το οποίο εστοίχισε 4 εκ. Δολάρια.Την Μεταμόρφωση του Παναγίου Τάφου και την συντήρηση ανέλαβαν υπό την καθοδήγηση της Καθηγήτριας κ. Αντωνίας Μωροπούλου Επιστήμονος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών. 

Η έρευνα εκπονήθηκε από διεπιστημονική ομάδα του ΕΜΠ. Εκτός από την κ. Μωροπούλου μετείχαν οι Καθηγητές Αρχιτεκτονικής κ. Μανώλης Κορρές, Α. Γεωργόπουλος και Πολιτικών Μηχανικών κ.κ. Σπυράκος.Στον κεντρικό δρόμο που συνδέει την Ιερουσαλήμ με τη Βηθλεέμ, βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Παρα­δόσεις θέλουν το σημείο να αποτελεί το μέρος που ο προφήτης Ηλίας κρύφθηκε από την οργή της Ιεζάβελ.

Ενώ, σύμφω­να με άλλες, θεωρείται ο τόπος όπου οι Μάγοι ξαναείδαν το αστέρι της Γέννησης μετά τη συνάντηση τους με τον Βασιλιά Ηρώδη στην Ιερουσαλήμ. Επίσης, λέγεται ότι είναι ο τόπος όπου η Παναγία και ο Ιωσήφ κάθισαν να ξεκουραστούν κατά το ταξίδι του-ς προς τη Βηθλεέμ.Πάνω στο Κάθισμα, όπως λέγεται σήμερα το προσκύνημα αυτό, που ήταν από παλιά γνωστό στην περιοχή, κτίσθηκε εκκλησία και μοναστήρι κατά τον 5ο αιώνα. (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)