ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ Η ΓΟΗΤΕΙΑ

Το πρόβλημα της Ελληνικής Εκπαίδευσης – και όχι μόνον της Ανώτατης – δεν είναι έλλειμμα αριστείας. Είναι η χαμηλή μέση τιμή, το μέτριο επίπεδο των πολλών, «έλλειμμα μετριότητας» θα μπορούσε να το πει κανείς. Στον εξελισσόμενο διάλογο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα, η αριστεία στην ανώτατη παιδεία έχει αποκτήσει κεντρικό ρόλο ως κυρίαρχο ζητούμενο.

Κάθε φορά που διαβάζω ανάλογα άρθρα, σκέφτομαι όμως πως στην Ελλάδα αναδεικνύουμε πολλούς άριστους. Εάν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία για αυτό, κοιτάξτε τις συχνές διακρίσεις επιστημόνων και καινοτόμων επιχειρηματιών που ξεκίνησαν μέσα από το Ελληνικό Πανεπιστήμιο!

Εκατοντάδες, «Ελλαδοσπουδαγμένοι» επιστήμονες (που έκαναν δηλαδή το βασικό τους πτυχίο αλλά και συχνά και το μεταπτυχιακό τους στην Ελλάδα), διαπρέπουν παντού στο εξωτερικό. Αυτό δεν είναι τυχαίο προφανώς, και αποτελεί τίτλο τιμής για το Ελληνικό Πανεπιστήμιο αλλά και απόδειξη πως το Ελληνικό Πανεπιστήμιο εκτός από «άντρο ανομίας», έχει υπάρξει στο πρόσφατο παρελθόν και «άντρο αριστείας».

Δεχόμενοι λοιπόν πως το Ελληνικό Πανεπιστήμιο μπορεί να επιτρέψει σε αξιόλογους αποφοίτους των Ελληνικών σχολείων να καλλιεργήσουν τις βασικές γνώσεις και δεξιότητες για αξιόλογη ακαδημαϊκή και επιχειρηματική καριέρα στο εξωτερικό, έχουμε ήδη – εμμέσως – δεχτεί ότι το επίπεδο διδασκαλίας πρέπει να είναι αν όχι εξαιρετικό, τουλάχιστον επαρκές για να επιτρέπει την ανάδειξη των άριστων.

Η αριστεία είναι και θέμα κουλτούρας, και είναι λογικό να δεχθούμε ότι η κουλτούρα αυτή προϋπάρχει μέσα στο Ελληνικό πανεπιστήμιο, που αναδεικνύει πραγματικά πολλούς πραγματικά άριστους επιστήμονες. Δεν είναι τυχαίο πως το φαινόμενο του brain drain είναι τόσο έντονο στην Ελλάδα – οι «άριστοι» που διαφεύγουν τελικά από την Ελλάδα πρέπει να «καλλιεργούνται» σε έναν χώρο όπου τα ψήγματα αριστείας προϋπάρχουν: η παρθενογένεση είναι σπάνιο φαινόμενο. Η αριστεία καλλιεργείται σε περιβάλλον που προϋπάρχει σπέρμα αριστείας.

Το πρόβλημα της Ελληνικής Εκπαίδευσης – και όχι μόνον της Ανώτατης – δεν είναι έλλειμμα αριστείας. Είναι η χαμηλή μέση τιμή, το μέτριο επίπεδο των πολλών, «έλλειμμα μετριότητας» θα μπορούσε να το πει κανείς. Οι μέτριοι φοιτητές, οι μέτριοι μαθητές, οι μέτριοι δημοσιογράφοι, οι μέτριοι γιατροί, οι μέτριοι υπάλληλοι, οι μέτριοι επιχειρηματίες, είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο στην Ελλάδα.

Οι μέτριοι φοιτητές, οι μέτριοι μαθητές, οι μέτριοι δημοσιογράφοι, οι μέτριοι γιατροί, οι μέτριοι υπάλληλοι, οι μέτριοι επιχειρηματίες, υπάρχουν και παντού στην Ευρώπη, σε αυτή την πλειοψηφία στηρίζεται η κοινωνία για την λειτουργία της: αλλά οι περισσότεροι «μέτριοι» είναι αρκετά ως πολύ καλύτεροι – αν και όχι «άριστοι».

Δεν ακούω κανέναν να φωνάζει να τραβήξουμε τους κακούς να γίνουν μέτριοι, και τους μέτριους να γίνουν καλοί. Ακούω για τους άριστους. Και κουράστηκα. Δεν είναι όλοι άριστοι, και ούτε θα γίνουν. Έχω κουραστεί με την εμμονή στην «Ομηρική αριστεία». Δεν μπορεί να είναι όλοι άριστοι, ούτε καν οι περισσότεροι, ούτε καν πολλοί.

Οι άριστοι εξ ορισμού είναι πάντα λίγοι και ξεχωριστοί. Στον αιώνα της ελεύθερα προσβάσιμης πληροφορίας και της πρόσκλησης της επεξεργασίας της, ο «ήρωας», ο «ηγέτης», ο «άριστος» τείνει να ξεπεραστεί: ο κόσμος συζητάει για ομάδες με επικαλυπτόμενες δεξιότητες, για την σημασία της διαφορετικότητας, την συμμετοχή με ίσους όρους στην διεργασία της εξέλιξης και της δημιουργίας γνώσης και τεχνολογίας. Για τις ομάδες του υψηλού μέσου όρου. Και αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση του Εκπαιδευτικού μας συστήματος: να βελτιώσουμε τον μέσο όρο. Ας ανακαλύψουμε την κρυφή γοητεία της μέσης τιμής.