ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ ΤΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΟ

Στη συνέντευξη Tύπου της περασμένης Τετάρτης, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν διαχώρισε το ενδεχόμενο ελάσσονος ρωσικής επιχείρησης εντός των ουκρανικών συνόρων (minor incursion) από το ενδεχόμενο να επιλέξει η Ρωσία μεγάλο πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας.

Είναι αυτονόητο ότι η αντίδραση σε μια μικρής έκτασης και διάρκειας εχθρική ενέργεια είναι διαφορετική από την αντίδραση σε έναν σαρωτικό πόλεμο που απειλεί την κρατική υπόσταση μιας χώρας, αλλά η δήλωση του Μπάιντεν επικρίθηκε σφοδρά ως υποτιθέμενο πράσινο φως προς τη Μόσχα, ενώ ο Λευκός Οίκος έσπευσε σε σειρά διευκρινιστικών δηλώσεων.

Λιγότερη προσοχή δόθηκε στην κατάληξη της δήλωσης του Αμερικανού προέδρου, σύμφωνα με την οποία το δεύτερο ενδεχόμενο θα ήταν «καταστροφικό για τη Ρωσία». Η διαμάχη γύρω από την Ουκρανία είναι τόσο οξεία και ο κίνδυνος εσφαλμένων υπολογισμών παραμένει τόσο υψηλός, μεταξύ άλλων, γιατί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συμμερίζεται αυτή την εκτίμηση για το τι συνιστά καταστροφή.

Ο Πούτιν δίνει με πολύ πειστικό τρόπο την εντύπωση ότι για τη Ρωσία ένας πόλεμος που θα συνέτριβε τον ουκρανικό στρατό και θα έφερνε ρωσικές δυνάμεις στο Κίεβο, παρά τις αναπόφευκτες ρωσικές απώλειες και τις βαριές συνέπειες στη διεθνή σκηνή, θα ήταν προτιμότερος από το status quo. Τα ρωσικά στρατεύματα που έφθασαν στη Λευκορωσία «για ασκήσεις» απέχουν τέσσερις ώρες από το Κίεβο, ενώ η δύναμη πυρός της Ρωσίας είναι πολλαπλάσια αυτής που απαιτείται για να υπερνικηθούν οι ουκρανικές αντιστάσεις.

Ο αινιγματικός Πούτιν και το μήνυμα του Μπάιντεν: ανοχή στο ενδεχόμενο ελάσσονος ρωσικής επιχείρησης, «καταστροφικός» για τη Μόσχα τυχόν σαρωτικός πόλεμος. Παράλληλα, τα ρωσικά συναλλαγματικά αποθέματα βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα (630 δισ. δολάρια) επιτρέποντας στη Μόσχα να ξεφύγει για κάποιο χρονικό διάστημα από τις κυρώσεις που θεωρείται δεδομένο ότι θα της επιβληθούν, σε περίπτωση που κινηθεί κατά της Ουκρανίας. Επιπλέον, αν η κρίση έχει επιπτώσεις στις αγορές ενέργειας, η ζημιά από την πιθανή εκτίναξη των τιμών δεν θα βαρύνει τη χώρα που παράγει φυσικό αέριο και πετρέλαιο, αλλά αυτές που το καταναλώνουν, δηλαδή την Ευρώπη.

Ολες οι παραπάνω παράμετροι προσδίδουν στη Ρωσία την αίσθηση ότι ήρθε η στιγμή να βγει από τον ρόλο της ηττημένης του ψυχρού πολέμου. Επιπλέον η Μόσχα έχει την αίσθηση ότι στο εξής ο χρόνος μετράει αντίστροφα. Η στροφή της Ουκρανίας προς τη Δύση δείχνει να μονιμοποιείται. Πλέον, όσο περνάει ο καιρός οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις ενισχύονται, λαμβάνουν όλο και περισσότερη δυτική βοήθεια και τίποτα δεν αποκλείει την εγκατάσταση στην Ουκρανία δυτικών πυραύλων ικανών να πλήξουν εντός πενταλέπτου τη Μόσχα.

Στο πακέτο των αιτημάτων που έχει διατυπώσει η Ρωσία και τα οποία η Ουάσιγκτον αρνείται μέχρι στιγμής να αποδεχθεί, είναι γραπτές διαβεβαιώσεις ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά έως τώρα, η αμερικανική κυβέρνηση δεν σκοπεύει να προσφέρει γραπτές εγγυήσεις ασφαλείας στη Ρωσία. 

Η μόνη αμερικανική δέσμευση μέχρι στιγμής είναι ότι στα ρωσικά αιτήματα θα δοθούν γραπτές απαντήσεις εντός της επόμενης εβδομάδας. Οι πυρετώδεις διπλωματικές επαφές συνεχίζονται, με τελευταία τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών, Αντονι Μπλίνκεν και Σεργκέι Λαβρόφ, στη Γενεύη την Παρασκευή.

Αν ο Βλαντιμίρ Πούτιν βεβαιωθεί ότι δεν θα υπάρξουν αποτελέσματα, θα βρεθεί μπροστά στο δίλημμα είτε να αποδεχθεί ότι οι ρωσικές απειλές για «τεχνικές – στρατιωτικές απαντήσεις» ήταν μπλόφα είτε να δώσει πράγματι τις απαντήσεις αυτές. Ισως γι’ αυτό ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν προσέφερε στη Μόσχα τη διέξοδο της «ελάσσονος» επιχείρησης, παρά την οργή του Κιέβου, ώστε και η Ρωσία να μη φανεί ότι διατύπωσε κενές απειλές και να μην υπάρξει κάποια σοβαρή αλλαγή στις υφιστάμενες ισορροπίες.

Είναι δυνατόν όμως να έχει ξεκινήσει ο Πούτιν προσπάθεια συνολικής επαναδιαπραγμάτευσης με τη Δύση και να κηρύξει τη νίκη εξαπολύοντας μερικές επιθέσεις εναντίον ουκρανικών ψηφιακών υποδομών ή ενισχύοντας ελαφρά τη θέση των φιλορώσων ανταρτών του Ντονμπάς; 

Εχουν γραφτεί πολλά τον τελευταίο καιρό για τη δυσκολία να ερμηνευθούν οι προθέσεις του και για τη μοναδική συνθήκη που έχει διαμορφωθεί στη Ρωσία, με τον πρόεδρο να χειρίζεται προσωπικά και σε λεπτομέρειες όλες τις σοβαρές υποθέσεις εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, χωρίς σημαντικούς συμβούλους, χωρίς καν το πολιτικό γραφείο που επικύρωνε τις αποφάσεις του Κρεμλίνου επί ΕΣΣΔ.

Αλλά η συζήτηση γύρω από τις μεθόδους που θα επιλέξει ο Πούτιν και γύρω από τις κυρώσεις που θα υποστεί θα έπρεπε να έρχεται σε δεύτερο χρόνο. Το πρωτεύον είναι να γίνουν κατανοητοί οι στρατηγικοί στόχοι του και να αρθρώσει η Δύση μια απάντηση που να πείθει τους λαούς που θα υποστούν τις συνέπειες μιας δυσμενούς εξέλιξης ότι έγιναν όλες οι δυνατές προσπάθειες να αποτραπεί. 

Γαλλικές πηγές που μίλησαν στην εφημερίδα Le Monde σημείωσαν ότι η εκτίμηση της Γαλλίας και της Γερμανίας για το επίπεδο κινδύνου είναι διαφορετική από την εκτίμηση των ΗΠΑ, με τους Ευρωπαίους να μην έχουν ανιχνεύσει τα σημάδια εκείνα (μεταφορές καυσίμων, περαιτέρω ενισχύσεων) που θα «έδειχναν» επικείμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η εισβολή, ωστόσο, είναι μόνο μία από τις επιλογές που θα είχε στη διάθεσή της η Ρωσία εάν επέλεγε κλιμάκωση.

Αλλα πιθανά σενάρια περιλαμβάνουν επιθέσεις με πυραύλους από ξηρά, θάλασσα και αέρα, χωρίς την ανάμειξη χερσαίων δυνάμεων, οι οποίες θα γίνονταν στόχοι της ουκρανικής αντίστασης. Η δυτική στρατιωτική εμπλοκή στην Ουκρανία περιλαμβάνει την αποστολή στη χώρα αντιαρματικών πυραύλων, με το σκεπτικό όχι της αποτροπής ρωσικής εισβολής αλλά της αντίστασης στις ρωσικές δυνάμεις κατοχής σε δεύτερο χρόνο.