ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΟ 'ΛΕΦΤΟΔΕΝΤΡΟ' ΤΗΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ

Εισηγμένη για πρώτη φορά ως απάντηση έκτακτης ανάγκης σε μια σοβαρή πτώση της συνολικής ζήτησης στα τέλη του 2008 και στις αρχές του 2009, η ποσοτική χαλάρωση (QE) έχει καταστεί έκτοτε το βασικό εργαλείο νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών των αναπτυγμένων οικονομιών.

Από άποψη αρχής, δεν υπάρχει τίποτε λάθος σε αυτό. Οι κεντρικές τράπεζες προχωρούσαν πάντοτε σε αγορές και πωλήσεις κρατικών ομολόγων προκειμένου να επηρεάσουν την προσφορά χρήματος. Ωστόσο, η τεράστια κλίμακα των αγορών κατά τη διάρκεια του 2020 και του 2021, σε περιστάσεις κατά τις οποίες η πραγματική ανάγκη για ουσιαστικές "ενέσεις" ρευστότητας από πλευράς νομισματικής πολιτικής δεν ήταν καθόλου ξεκάθαρη, οδήγησε σε ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπό της στον πληθωρισμό.

Ο πληθωρισμός είναι τώρα το αποτέλεσμα: 5,4% στις ΗΠΑ και 2,5% στο Ηνωμένο Βασίλειο - και έρχεται κι άλλος. Η συγκεκριμένη άνοδος των τιμών  είναι μεγαλύτερη από εκείνη την οποία ανέμεναν οι κεντρικές τράπεζες. Πρόσφατα, οι τελευταίες άρχισαν να αναθεωρούν μερικώς τις δεσμεύσεις τους για τη στρατηγική "χαμηλότερα επιτόκι για περισσότερο χρόνο", η οποία είχε εκπονηθεί όταν ο χαμηλός πληθωρισμός αναμενόταν να συνεχιστεί σχεδόν επ’ αόριστον. Είναι μια αρχή, ωστόσο απαιτείται μια βαθύτερη επανεξέταση του χρόνου και του τρόπου χρήσης του QE.

Η Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής των Λόρδων, άνω σώματος του κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου, της οποίας είμαι μέλος, έδωσε μόλις προ ημερών στη δημοσιότητα έκθεση σχετικά με τις προκλήσεις της χρήσης των αγορών ομολόγων μεγάλης κλίμακας ως μέσου νομισματικής πολιτικής.Στον τίτλο διερωτάται μεγαλόφωνα: "Ποσοτική χαλάρωση: Ένας επικίνδυνος εθισμός;". Με μια λέξη, η απάντησή μας σε αυτήν την ερώτηση είναι "ναι".Στην έκθεση επισημαίνονται τέσσερα κεντρικά σημεία:

-Αποφύγετε να σας γίνει σύνδρομο. Παρά την επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, οι κεντρικές τράπεζες φαίνεται να βλέπουν τους κινδύνους για τον πληθωρισμό ως καθαρά παροδικούς. Ορισμένες συνιστώσες της αύξησης του πληθωρισμού, οι οποίες σχετίζονται με την βάση εκκίνησης των μετρήσεων, σχεδόν σίγουρα θα είναι όντως παροδικές και οι ρυθμοί αύξησης του πλεονάζοντος χρήματος αρχίζουν να υποχωρούν από τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδά τους των αρχών του έτους.

Ωστόσο, η απουσία ανησυχίας η οποία έχει χαρακτηρίσει τις δηλώσεις στελεχών των κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο - τουλάχιστον μέχρι τις τελευταίες λίγες ημέρες - δημιουργεί τη βάσιμη εντύπωση ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν κολλήσει στην "χαμηλότερα για περισσότερο χρόνο" νοοτροπία τους. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι εάν η νομισματική πολιτική μείνει "πίσω από την καμπύλη", το κόστος αντιμετώπισης της αύξησης του πληθωρισμού θα είναι υψηλότερο από εκείνο που θα ήταν εάν είχε ακολουθηθεί μια προνοητική, προληπτική προσέγγιση.

- Το QE δεν είναι θεραπεία "διά πάσαν νόσον". Οι κεντρικές τράπεζες φάνηκε να υποθέτουν ότι κάθε αρνητικό σοκ δικαιολογεί άλλον έναν γύρο αγοράς ομολόγων. Το QE έχει γίνει μια καθολική θεραπεία για σχεδόν κάθε μακροοικονομική αποτυχία. Μόνον όμως ορισμένα σοκ αξίζουν απάντησης στο πεδίο της νομισματικής πολιτικής. Οι εξηγήσεις τις οποίες παρείχαν οι κεντρικές τράπεζες για να δικαιολογήσουν την κλίμακα του QE το 2020 άλλαξαν κατά τη διάρκεια του έτους και απέτυχαν να κάνουν τη διάκριση μεταξύ των σοκ τα οποία δικαιολογούν πράγματι μια νομισματική απόκριση και εκείνων που δεν το κάνουν.

Επιπλέον, μετά από μια δεκαετία αναιμικής ανάπτυξης, δεν είναι καθόλου σαφές ότι ένα βραχυπρόθεσμο μέσο νομισματικής πολιτικής θα συνεχίσει να είναι εις το διηνεκές αποτελεσματικό ως προς την ενίσχυση των δαπανών και της παραγωγής.

- Το QE ενέχει κινδύνους για την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών. Η επιτροπή της βρετανικής άνω βουλής εξέτασε προσεκτικά τη σχέση μεταξύ του QE και των δημόσιων οικονομικών. Το QE διευκόλυνε τις κυβερνήσεις να χρηματοδοτήσουν εξαιρετικά ευρεία δημοσιονομικά ελλείμματα στις εντελώς εξαιρετικές συνθήκες της κρίσης της Covid-19. Όταν ωστόσο οι κεντρικές τράπεζες μειώσουν αυτήν την υποστήριξη, μήπως θα τεθούν υπό πίεση προκειμένου να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τα τρέχοντα δημοσιονομικά ελλείμματα ή να διατηρήσουν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια κοντά στο μηδέν; Είναι πολύ πιθανό κάτι τέτοιο να συμβεί. Οι κεντρικές τράπεζες σήμερα λειτουργούν σε ένα πιο δύσκολο πολιτικό περιβάλλον απ’ ό,τι πριν από 20 χρόνια.

- Έχετε σχέδιο εξόδου. Το QE τείνει να αναπτυχθεί ως απάντηση σε κακές ειδήσεις, ωστόσο δεν αντιστρέφεται όταν αυτές λάβουν τέλος. Ως αποτέλεσμα, το απόθεμα των ομολόγων τα οποία κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες μεγενθύνεται, επεκτείνοντας τους ισολογισμούς τους μακροπρόθεσμα.

Όταν οι κεντρικές τράπεζες υιοθέτησαν το μέτρο της στόχευσης συγκεκριμένου ποσοστού πληθωρισμού τη δεκαετία του 1990, είδαν τη σαφήνεια σχετικά με τη δυνατότητα αντίδρασης της πολιτικής τους - πώς θα άλλαζε ανάλογα με τις εξελίξεις στον πραγματικό κόσμο - ως κρίσιμη για την αξιοπιστία τους. Σήμερα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αγωνίζονται να εξηγήσουν το πώς ή ακόμα και το εάν το QE θα αναιρεθεί.

Ανησυχούν ορθά μήπως προκαλέσουν μια απότομη αντίδραση της αγοράς σε ενδείξεις ότι οι αγορές περιουσιακών στοιχείων θα μειωθούν, ωστόσο όσο περισσότερο παραμένει η σύγχυση, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η τελική πιθανή ζημία. Η κεντρική τράπεζα του Ην. Βασιλείου (Bank of England) φαίνεται να έχει αλλάξει γνώμη σχετικά με το πώς θα πραγματοποιηθεί η μετάβαση προς μια αυστηρότερη νομισματική πολιτική: όπως φαίνεται, το σχέδιο τώρα είναι να μειώσει το QE πριν από την αύξηση των επιτοκίων. Η έκθεσή μας παροτρύνει πολύ μεγαλύτερη σαφήνεια στον σχεδιασμό και την εξήγηση των μελλοντικών προσαρμογών στο QE.

Ας ελπίσουμε ότι αυτά τα σημεία - κλειδιά θα ληφθούν υπ' όψη - και όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το απόθεμα των περιουσιακών στοιχείων τα οποία αγοράστηκαν υπό το καθεστώς του QE είναι τεράστιο: ανέρχεται στο 30% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) στις ΗΠΑ και στο 40% στη Βρετανία.

Τις τελευταίες ημέρες, ανταποκρινόμενοι στα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό, μέλη τόσο της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ανοιχτής Αγοράς (FOMC) της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve) όσο και της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της ΒοΕ δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να επανεξετάσουν την πορεία των αγορών περιουσιακών στοιχείων. Το πώς ακριβώς, όμως, οι κεντρικές τράπεζες θα πραγματοποιήσουν αυτήν την προσαρμογή και πώς θα την ανακοινώσουν στους επενδυτές παραμένει ασαφές.

Σε καμία περίπτωση "πολιτική παντός καιρού", δήλαδή τάχα κατάλληλη απάντηση σε οποιοδήποτε οικονομικό σοκ, το QE είναι επιθυμητό μόνο όταν απαιτείται νομισματική επέκταση. Σήμερα δεν είναι μια τέτοια περίοδος.Ο ρυθμός του QE πρέπει να περιοριστεί τους επόμενους μήνες και οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να βοηθήσουν τους επενδυτές να πραγματοποιήσουν τον σχεδιασμό τους με το παραπάνω ως δεδομένο.