† ΟΣΙΟΥ ΛΟΥΚΑ ΤΟΥ ΕΝ ΣΤΕΙΡΙΩ (ΒΟΙΩΤΙΑΣ)

Η καταγωγή των προπατόρων τού οσίου Λουκά ήταν από την Αίγινα. Εξ αίτιας όμως των επιδρομών των Σαρακηνών (865-870 μ.Χ.)α­ναγκάσθηκαν μαζί με πολλούς άλλους να μετοικήσουν. Αυτοί έφθασαν στην Φωκί­δα. Στο χωριό Καστόριο (σημ. Κα­στρί) κοντά στους αρχαίους Δελφούς γεν­νήθηκε ό όσιος Λουκάς τό 896 μ.Χ. από τούς γονείς του Στέφανο και Ευφροσύνη.

Ο Όσιος είναι τό τρίτο από τα επτά παι­διά της οικογένειας. Από μικρή ηλικία πα­ρουσίασε έμφυτο και ζωηρό πόθο προς την μοναχική ζωή. Προσηύχετο με θερ­μότητα, αγαπούσε πολύ την νηστεία. Α­πέφευγε τα εκλεκτά φαγητά. Ζούσε λιτά και ασκητικά. 

Έβοσκε τα πρόβατα του σπιτιού τους. Δούλευε στα χωράφια τους. Αγαπούσε πολύ τούς πτωχούς και πο­νεμένους. Γι' αυτό πολλές φορές τούς έ­δινε με πολλή χαρά όχι μόνο τό λιτό του φαγητό αλλά και τα ρούχα του. Σε ηλικία 13 ετών μένει ορφανός από πατέρα. 

Ό πόθος του προς την μοναχική ζωή γίνεται ισχυρότερος. Εκείνες τις ήμε­ρες συμπωματικά πέρασαν από τό χω­ριό τους δύο μοναχοί πού πήγαιναν από τη Ρώμη προς τα Ιεροσόλυμα. Άκουσαν με προσοχή τον αγνό του πόθο. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις της μητέρας του τον οδήγησαν στην Αθήνα και τον παρέδω­σαν στα χέρια ενός ευλαβούς ηγουμένου, Ίσως της Ιεράς Μονής Παντανάσσης στο Μοναστηράκι. 

Εκεί κείρεται μοναχός. Σύν­τομα όμως επιστρέφει στη γενέτειρα του. Για 7 χρόνια θα ασκηθεί στο όρος Ίωαννίτζη (σημ. Βαρδούσια) νότια της Δεσφίνας Φωκίδος. Έζησε εκεί σε ένα μικρό κελλί χωρίς ανέσεις. Είχε σκάψει μάλιστα και ένα λάκκο, για να τού θυμίζει τον θάνατο. Προσευχόταν θερμά και αδιάλειπτα στον Κύριο. Ενώνεται μαζί του. Ζούσε εμπειρίες δυνατές. Φωτίζοταν ό νους του. Καθάρονταν ή ψυχή του από τα πάθη. 

Παράλληλα όμως καλλιεργούσε και ένα μι­κρό κήπο. Ο,τι παρήγαγε, τό προσέφερε ε­λεημοσύνη.  Αλλά και τον πνευματικό του πλούτο και αυτόν τον προσέφερε σε πλή­θος ανθρώπων πού κατέφθαναν εκεί και ζητούσαν βοήθεια, λύσεις στα προβλή­ματα τους, φως στα αδιέξοδα, και είχαν δίψα για γνωριμία με τον Χριστό.

Προς όλους αυτούς ό Όσιος γίνεται πνευματι­κός καθοδηγητης και σοφός σύμβουλος.Άσκησε αξιόλογη κοινωνική, ποιμαντική, φι­λανθρωπική και ιεραποστολική δράσι. Ό­λοι τον σεβόντουσαν και τον αγαπούσαν. Ακόμη και τα άλογα ζώα και τα ερπετά τής γης. Ό Θεός έπροίκισε τον Άγιό του και με χάρι­σμα θαυματουργίας και προφητείας.   

Το 917 λόγω τής απειλητικής επιδρο­μής των Βουλγάρων (την οποία μάλιστα προείδε και προφήτευσε) αναγκάζεται να εγκατάλειψη τον τόπο τής ασκήσεώς του και να πάει στην Κορινθία. Εκεί για 10 χρόνια στο Ζεμενό τού Ξυλοκάστρου ασκείται σε πολύ σκληρή μορφή υπακο­ής σε ενάρετο στυλίτη γέροντα, στον ευκτήριο οίκο του μάρτυρα Προκοπίου. Ό Όσιος εξαγνίζεται εκεί. 

Ό γέροντάς του διδά­σκεται και συγκινείται από τό παράδειγμα τού νέου αυτού βιαστού τής Βασιλείας των ουρανών...Όταν τό 927 ό νέος τσάρος Βουλγαρί­ας Πέτρος υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με τούς Βυζαντινούς και τα πράγματα ηρέ­μησαν, ό Όσιος επιστρέφει και πάλι στο αγαπητό του όρος Ίωαννίτζη. 

Εκεί για 12 χρόνια φωτίζει και πάλι με την πλού­σια πνευματική του δράσι και τις ακα­ταπόνητες ιεραποστολικές προσπάθειές του για να συνδέσει με τον Χριστό τούς ανθρώπους. Ζεί ταπεινά και απλά.  Λέγε­ται ότι κάποτε τον έπεσκέφθη ό αρχιεπί­σκοπος Κορίνθου, ό όποιος βλέποντας την πτωχεία τού κελίου του θέλησε να τού προσφέρει χρήματα για τον άνακαινισμό του. 

Και ό Όσιος σεβαστικά τα αρ­νήθηκε λέγοντας ότι «έχω ανάγκην τών προσευχών σας και τών διδαχών σας και όχι τών χρημάτων». Καθώς τα χρόνια περνούν, ή φήμη τού ενάρετου και όσιου αυτού γέροντος α­πλώνεται παντού.  Φοβήθηκε όμως ό άγι­ος τον εγωισμό του. Γι αυτό αποσύρεται σε πιο ήσυχο μέρος, στο λιμανάκι «Καζάμιον» κοντά στα Αντίκυρα τής Φωκί­δος. 

Αλλά και από εκεί νέες επιδρομές των Ούγγρων τον οδήγησαν στη βραχο­νησίδα Άμπελών. Από εκεί ενίσχυε τούς θαλασσινούς, παρηγορούσε και γαλή­νευε τις ταραγμένες ψυχές των ανθρώ­πων πού τον αναζητούσαν επίμονα. Ύστερα όμως από επώδυνη ασθένεια πιέζεται από τούς μαθητάς του και επι­στρέφει πάλι στην Φωκίδα τό 946. Τού υποδεικνύουν τό Στείριον όρος. 

Εκεί σε ήσυχο και μαγευτικό τόπο έζησε τα τελευταία επτά χρόνια τής ζωής του. Οργάνωσε κοινόβιο αυστηρό. Συνέ­χιζε να ακτινοβολεί με την αγάπη του και τα θαύματά του. Πολλοί ζητούσαν τη φιλία του, απλοί αλλά και επώνυμοι, όπως ό στρατηγός τού θέματος τής Ελλάδος Πό­θος.Βλέπουν θαύματα στις οικογένειές τους από τις ολόθερμες προσευχές τού όσιου Λουκά. 

Και προς όλους αισθά­νεται υποχρεωμένος να ξεχρεώνει καθη­μερινά τό γραμμάτιο τής αγάπης και τής θυσίας. Το βράδυ τής 7ης Φεβρουαρίου τού έ­τους 953 μ.Χ. ό όσιος Λουκάς σε ηλικία 56 ετών και μετά από ολιγοήμερη ασθένεια, αφού χαιρέτησε για τελευταία φορά τούς συνασκητές και μαθητές του και τούς παρακάλεσε να προσεύχονται γι' αυτόν, αναχώρησε για τό ουράνιο ταξίδι, την Βα­σιλεία των ουρανών, πού τόσο έπόθησε και αγάπησε.

Παρά την κακοκαιρία των ήμερων εκεί­νων πλήθος λαού ευεργετημένου έτρεξε για να ασπασθεί και να κηδεύση με ευ­γνωμοσύνη τον Όσιό του. Από τον τάφο του ανέβλυζε έλαιο αρωματικό και θερα­πευτικό. Τον 11ο αιώνα ό ηγούμενος Φιλόθεος έκτισε επιβλητικό καθολικό. 

Και σήμερα ή Μονή τού οσίου Λουκά Βοιωτίας είναι ένα από τα λαμπρότερα βυζαντινά μνημεία τής πατρίδος μας με δύο περικαλλείς Να­ούς, περίφημα ψηφιδωτά, προπαντός δε με τον θησαυρό τού ιερού σκηνώματος τού οσίου Λουκά τού Στειριώτου.

Ό όσιος Λουκάς ό νέος ό Στειριώτης διδάσκει πώς μόνον όποιος αγαπά τον Θεόν «έξ όλης τής καρδίας και διανοίας και ισχύος» μπορεί να αγαπήσει αληθινά και σωστά τούς ανθρώπους. Διότι τότε τούς βλέπει όλους σαν παιδιά τού Θεού αγαπητά και αυτά. 

Στο πρόσωπό τους βλέπει τον Θεό. Και Αυτόν υπηρετεί και διακονεί. Αυτόν τον συνδυασμό ό όσιος Λουκάς άριστα συνδύασε στη ζωή του. Ασκητισμός, θείος έρωτας και αγάπη προς όλους. Δίκαια τό Απολυτίκιο του τον ονομάζει «όσιων καύχημα», «Στειρίου φω­στήρα», «Ελλάδος κλέος»

 

Το Ιστορικό της Μονής

 Η Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά του εν Στειρίω είναι ένα μοναστήρι 1.000 και πλέον ετών, προστατευόμενο μνημείο της UNESCO, υποδέχεται καθημερινά πλήθος επισκεπτών που υποκλίνονται στην απαράμιλλη αισθητική και την αναμφισβήτητη αρχιτεκτονική του αξία.

H απαράμιλλη αισθητική της Μονής του Οσίου Λουκά και η φύση ολόγυρά της, στους δυτικούς πρόποδες του Ελικώνα, σε γαληνεύουν, είτε ανάψεις κερί και προσκυνήσεις είτε όχι. Διατηρώντας την απόλυτα θρησκευτική ταυτότητά της, είναι συγχρόνως ένα σημαντικό - προστατευόμενο από την UNESCO- μνημείο, που προσελκύει καθημερινά πλήθη τουριστών.

Μαζί με τη Νέα Μονή της Χίου και εκείνη του Δαφνίου, αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα και μεγαλύτερα επιτεύγματα της μεσοβυζαντινής εποχής (843-1204 μ.Χ.), τόσο για την αρχιτεκτονική όσο και για την εσωτερική της διακόσμηση.

Εδώ ασκήτεψε ο Οσιος Λουκάς ο Στειριώτης (896-953 μ.Χ.), γνωστός για το θεραπευτικό του χάρισμα και τη φιλήσυχη ιδιοσυγκρασία του. Ο τόπος μοιάζει να διατηρεί ακόμα και σήμερα κάτι από το «άγγιγμά» του, μια καταπραϋντική επίδραση.

Εκεί όπου βρισκόταν το μικρό, απέριττο κελί του, συναντάμε σήμερα την Κρύπτη της Αγίας Βαρβάρας και τον μαρμάρινο τάφο του, που μαζί με δύο μεγαλύτερους και επιβλητικούς ναούς ακριβώς από πάνω (λόγω του επικλινούς εδάφους) αποτελούν το κεντρικό κτιριακό σύμπλεγμα.

Ο Ναός της Θεοτόκου, που λειτουργεί τακτικά, και ακριβώς δίπλα του ο κεντρικός επιβλητικός Ναός του Οσίου Λουκά, ένα αρχιτεκτονικό επίτευγμα του 10ου αιώνα που (μαζί με τα ψηφιδωτά) κάνει το μοναστήρι ξακουστό στα πέρατα του κόσμου.

Μοιάζουν και οι δύο σφιχταγκαλιασμένοι, σε αέναη επικοινωνία μεταξύ τους. «Τα ψηφιά του Οσίου Λουκά δεν έχουνε απαλά χρώματα όπως του Δαφνιού, μηδέ τη μαστοριά τ’Αη Δημήτρη της Σαλονίκης», γράφει ο Φώτης Κόντογλου. 

«Μπροστά τους δείχνουνε φτωχά κι απλοϊκά, σα να τα’φτιαξε κανένας άμαθος. Μα ίσα-ίσα τούτη είναι η ιδιαίτερη χάρη τους που τα κάνει να ξεχωρίζουν.Κείνοι οι τεχνίτες δείχνουνε τη σοφία και την αξιοσύνη τους, τούτοι λένε την προσευχή τους σαν αγράμματοι ψαράδες μ’ απλότη και με πίστη».

Πάνω στο ίδιο θέμα ο γνωστός Άγγλος Βυζαντινολόγος S. Runciman τοποθετείται ως εξής: «Στον Όσιο Λουκά δεν υπάρχει τίποτε από το εγκόσμιο που αρχίζει να υπεισέρχεται στα μεταγενέστερα έργα του Δαφνίου και θριαμβεύει τον 14ο αιώνα...

Όλα είναι σοβαρά, όλα ισορροπημένα και δεμένα μέσα στην υψηλή κλασική παράδοση του Βυζαντίου, αλλά ζωντανεμένα από ένα αίσθημα αιωνιότητας, με κάποια τραχύτητα εκεί όπου χρησιμοποιήθηκαν κατώτεροι τεχνίτες, ασυναγώνιστα όμως στις μεγάλες συνθέσεις».

Μαζί τους ξεχωρίζουν τα μωσαϊκά και τα μαρμαροθετήματα, τα αλαβάστρινα παράθυρα, τα μαρμάρινα κιονόκρανα και φυσικά το σύνθετο και ασύμμετρο κτίσμα των τριών εκκλησιών.Το Ηγουμενείο και τα αρχονταρίκια, τα παρακείμενα εξωκλήσια, ο ελαιώνας και ο αμυγδαλεώνας, οι κήποι και τα περιβόλια που θα ανακαλύψει όποιος περιπλανηθεί λίγο παραπάνω.

Αυτά έρχονται να θαυμάσουν τουρίστες απ’ όλο τον κόσμο. Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες τον Όσιο Λουκά επισκέπτονται περίπου 2.000 άτομα ημερησίως. Δέχονται ως κέρασμα το παραδοσιακό λουκουμάκι, με αποτέλεσμα η μονή να καταναλώνει 2 τόνους λουκούμια ετησίως, αλλά κυρίως μυούνται στη βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική.

Άπειρες φωτογραφικές μηχανές έχουν απαθανατίσει το μοναστήρι, τόσες που κάποια στιγμή ο εκεί ιερομόναχος αποφάσισε (ή αναγκάστηκε) να περάσει στην πίσω πλευρά της κάμερας. Ο ίδιος, έχει ανέβει περπατώντας σε γειτονικές κορυφές για πανοραμικά πλάνα και έχει καταγράψει λεπτομέρειες της καθημερινότητας.

Εκεί συναντήθηκε με μαθητές και καθηγητές της Leica και άλλους φίλους της φωτογραφίας, όπως ο αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Χριστοδουλάκης. Όλοι οι παραπάνω μαζί εξέδωσαν πρόσφατα το πολυσέλιδο λεύκωμα «Η Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά. Η αποτύπωση του συναισθήματος σε εικόνες».  

Στην παρουσίαση της αξιόλογης έκδοσης, στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος, ο οποίος αγαπά ιδιαίτερα το μοναστήρι κι έχει διατελέσει ηγούμενος από το 1977 έως το 1981.

Επίσης πρέπει να επισημάνουμε εδώ ότι με δικές του ενέργειες ως Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας ο Μακαριώτατος μετά από 5 αιώνες την 13η Δεκεμβρίου 1986 επεστράφη στην Ιερά Μονή Οσίου Λουκά στο Στείρι Βοιωτίας από την Βενετία  το Ιερό Σκήνωμα του Αγίου.

Εστίασε σε μια άλλη σημαντική διάσταση, εκείνη του καθοριστικού ρόλου που είχε το μοναστήρι του Οσίου Λουκά (το οποίο είχε ήδη επιβιώσει από τις λεηλασίες της Φραγκοκρατίας) στην Ελληνική Επανάσταση.

Εξάλλου από το 1460, που η Βοιωτία υποτάχθηκε στον οθωμανικό ζυγό, η μονή έζησε μαζί με την υπόλοιπη Ελλάδα τις δυσχερείς συνθήκες της Τουρκοκρατίας. Στα τέλη του 18ου αιώνα, αποτέλεσε ορμητήριο του Ανδρίτσου, του περίφημου αρματολού της Ρούμελης, πατέρα του Οδυσσέα Ανδρούτσου. 

Σημαντικό ορμητήριο υπήρξε και το 1821, με τον Ησαΐα, επίσκοπο Σαλώνων, να ευλογεί τα όπλα στις 27 Μαρτίου κηρύσσοντας επίσημα την Επανάσταση στη Ρούμελη. Ενώ παράλληλα ο Αθανάσιος Διάκος δρούσε από το μοναστήρι της Λυκούρεσης στη Χαιρώνεια.

Αργότερα, στην Κατοχή, θα υποστεί πάλι καταστροφές, όπως αυτή όλης της νότιας πτέρυγας από βομβαρδισμούς το 1943. Στην κεντρική σιδεροδεμένη ξύλινη πύλη της μονής υπάρχουν ακόμα οι τρύπες από βόλια. Της δίνουν μια επιπλέον γοητεία.

Ακόμα και λυπηρά σημάδια της ιστορίας δένουν απίθανα σ’ αυτό το μοναστηριακό σύμπλεγμα, το οποίο, ανεξάντλητο σε λεπτομέρειες, σε κερδίζει λίγο παραπάνω σε κάθε επίσκεψη. Ο τεράστιος πλάτανος της αυλής, το ηλιακό ρολόι, το παλιό φωτάναμμα - ένα από τα πιο καλά διατηρημένα στο είδος του. 

Οι ψαλμωδίες των μοναχών και τα αναμμένα κεριά στους πολυελαίους. Ο ήχος του σήμαντρου, το κελάηδισμα των πουλιών και η φύση αυτή την εποχή, ακόμη και οι διαφορετικές προσεγγίσεις ξεναγών από όλο τον κόσμο καθηλώνουν το ενδιαφέρον κάθε θρησκευόμενου ή απλώς θρησκευτικού τουρίστα.

Η “ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ” ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

 ΠΟΥ ΚΛΕΙΝΕΙ 1000 ΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗΣ!

Ένα μοναστήρι 1.000 ετών, προστατευόμενο μνημείο της UNESCO, υποδέχεται καθημερινά πλήθος επισκεπτών που υποκλίνονται στην απαράμιλλη αισθητική και την αναμφισβήτητη αρχιτεκτονική του αξία.

Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά, που βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του Όρους Ελικών, κάτω από την ακρόπολη του Αρχαίου Στείριου, είναι γνωστό ως «Η Αγία Σοφία της Ρούμελης» και χτίστηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. 

Υπήρξε κέντρο γραμμάτων και τεχνών και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε ως κρυφό σχολειό. Είναι ίσως το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα στο οποίο νιώθετε ότι βρίσκεστε πίσω στο χρόνο, απευθείας στην εποχή του Βυζαντίου. 

Ο Ναός του Οσίου Λουκά είναι ένα μέρος που θα πρέπει να επισκεφτεί κάθε Έλληνας έστω και μια φορά στην ζωή του.Ιδρύθηκε τον 10ος αιώνα από τον όσιο που ασκήτεψε εκεί και υπήρξε πολύ αγαπητός στον κόσμο, στα μάτια του οποίου έβλεπε έναν φιλάνθρωπο και θεραπευτή με προφητικές ικανότητες.

Όταν «κοιμήθηκε» χτίστηκε προς τιμήν του ένα εκκλησιαστικό συγκρότημα με όλο το μεγαλείο και τον πλούτο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που αποτέλεσε υπόδειγμα για τα μεταγενέστερα. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως όπως είναι ο Παρθενώνας το σύμβολο για την αρχαία Ελλάδα, έτσι είναι και ο Όσιος Λουκάς το σύμβολο για την βυζαντινή Ελλάδα. 

Καθαρά από θέμα μηχανικής, είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, με τέλεια ακουστική και εκπληκτική εκμετάλλευση του φυσικού φωτισμού. Και το δέος που νιώθει κανείς επισκεπτόμενος το χώρο, γίνεται ακόμα μεγαλύτερο αν σκεφτούμε ότι χτίστηκε πριν από μια χιλιετία με πολύ λιγότερα τεχνικά και υπολογιστικά μέσα από την σημερινή εποχή.

Είναι ένα οικοδόμημα που την ίδια στιγμή είναι αυτοκρατορικά μεγαλοπρεπές με μοναδικά και εντυπωσιακά χρυσά ψηφιδωτά, αλλά με έναν μαγικό τρόπο μπορεί και σου μεταδίδει και το πνεύμα της κατάνυξης και της ταπεινότητας.

Π.ΒΟΙΩΤΟΣ