Η ΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ TΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί πάντα ένα αίνιγμα για τους ομολόγους του ηγέτες, πολλώ δε μάλλον όταν πρόκειται για τους Έλληνες γείτονες.

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο έκτος κατά σειράν Έλληνας πρωθυπουργός, στα τελευταία 15 χρόνια πολιτικής κυριαρχίας του Ερντογάν στην Τουρκία. Είναι, ωστόσο, ο πρώτος που τον συναντά με την Τουρκία να διανύει φάση σοβαρής και πολυεπίπεδης κρίσης. 

Η τρέχουσα κατάσταση της Τουρκίας δικαιώνει όσους τα τελευταία χρόνια διέβλεπαν σημεία στρατηγικής «υπερεξάπλωσης» της Αγκυρας. Από την πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» με τις γειτονικές χώρες, η Τουρκία βρίσκεται αυτή τη στιγμή με ανοικτά μέτωπα σχεδόν προς κάθε κατεύθυνση.

Η Συρία μετατράπηκε σε πεδίο μάχης με πραγματικά πυρά για τον τουρκικό στρατό, αλλά και μια αφορμή για τη συγκρότηση μιας, μέχρι πρότινος αντιληπτής ως μάλλον αφύσικης, συμμαχίας με τη Ρωσία και το Ιράν. 

Η συμμαχία της Τουρκίας με τον παραδοσιακό «άξονα του κακού», αλλά και η αντιαμερικανική «έκρηξη» που ακολούθησε την απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν τον Ιούλιο του 2016, οδήγησε τις σχέσεις με την Ουάσιγκτον στο σημερινό ναδίρ.

Ο μόνος σύμμαχος

 Η προσέγγιση με το Ιράν αποξένωσε την Αγκυρα και από τις φιλοδοξίες του ρόλου «προστάτη» του σουνιτικού Ισλάμ. 

Ο άξονας Ισραήλ – Ιορδανίας – Σαουδικής Αραβίας είναι πλέον σαφώς συγκροτημένος υπό αμερικανικό συντονισμό (και έμπνευση), ενώ και η Αίγυπτος είναι σαφώς εχθρική απέναντι στην Τουρκία του Ερντογάν. 

Ο Τούρκος πρόεδρος χαιρετά ως Αδελφός Μουσουλμάνος (η ραμπιά, ο χαιρετισμός των τεσσάρων δακτύλων) και υποθάλπει μέλη της οργάνωσης αυτής στην Τουρκία, πρακτικά προσφέροντας βοήθεια σε όσους επιθυμούν να ανατρέψουν το σημερινό στάτους κβο στην Αίγυπτο. 

Με καχυποψία γίνεται αντιληπτή από τα μεγάλα μουσουλμανικά έθνη της Ανατολής (Ινδονησία, Μαλαισία, Μπανγκλαντές) και η τουρκική μεγαλοθυμία να προβάλει ρόλο προστάτη στη Μιανμάρ, η οποία διώκει απηνώς τους ομόδοξους Ροχίνγκια. Εντέλει, το Κατάρ αποτελεί τη μόνη σουνιτική χώρα που συμμαχεί ανοικτά με την Άγκυρα.

Από την εξίσωση δεν θα πρέπει να αφαιρείται η εμπλοκή της Τουρκίας και στα Βαλκάνια. Οι Τούρκοι διαθέτουν μία από τις δύο ναυτικές βάσεις τους εκτός της χώρας τους στην Αλβανία (η άλλη βρίσκεται στη Σομαλία). 

Ενώ παράλληλα επιχειρούν να αυξήσουν το οικονομικό αποτύπωμά τους στην ΠΓΔΜ, στην Αλβανία, τη Βοσνία και τη Σερβία. 

Όσο το γεωπολιτικό άπλωμα της Τουρκίας συνεχίζεται, τόσο πιο επισφαλής γίνεται η οικονομική θέση της. Αυτή τη στιγμή η ισοτιμία δολαρίου – τουρκικής λίρας είναι ένα προς έξι, με την αναλογία να έχει φθάσει ακόμα και στις επτά. 

Παράλληλα, ο πληθωρισμός τον Σεπτέμβριο άγγιξε το 24,52%, υψηλότερο ποσοστό 15ετίας. Η συγκεκριμένη πραγματικότητα δυσχεραίνει σημαντικά την προσπάθεια της Τουρκίας να επεκταθεί οικονομικά στα Βαλκάνια.

Καθώς μεγάλο κομμάτι της ανάπτυξής της στην περιοχή στηρίζεται στον τραπεζικό τομέα (κυρίως μέσω της κρατικής Halk Bank, η οποία εγκρίνει δάνεια στην ΠΓΔΜ σχεδόν σε όποιον περνάει την πόρτα υποκαταστήματός της) και στις κατασκευές.

Το σκέλος του φαινομένου «υπερεξάπλωσης», που φαίνεται να απειλεί την Τουρκία, αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, ως εκ τούτου αναγκαστικά την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία. 

Οι απειλές των τελευταίων ημερών από την Αγκυρα κατά πάντων, Λευκωσίας, ξένων εταιρειών και τρίτων χωρών, έχουν σε σημαντικό βαθμό αφετηρία το σύνδρομο περικύκλωσης που παραδοσιακά κατατρύχει την Τουρκία. 

Συνδέονται, ωστόσο, και με τις ενεργειακές ανάγκες της Αγκυρας, εάν επιθυμεί να διατηρήσει κοινωνικά ανεκτά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης. Και εξηγούν σε σημαντικό βαθμό τη σχεδόν απόλυτη ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία και το Ιράν. 

Ακόμη ένα ανταγωνιστικό ενεργειακό τόξο, που θα συνδέει το Ισραήλ και την Αίγυπτο με την Κύπρο και από εκεί με την Ελλάδα (Κρήτη), πρακτικά αφήνει την Τουρκία με μικρό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το οικόπεδο 10

 Μένει να φανεί πώς η Τουρκία θα προβάλει τις θέσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και έως ποιο σημείο είναι διατεθειμένη να φθάσει προκειμένου να τις προασπίσει. 

Το πρόσφατο ανακοινωθέν του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο περιγράφει το οικόπεδο 7 της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας να επικάθηται της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας, στοχεύει κυρίως να αποτρέψει όσους ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν έρευνες εκεί. 

Οι πιθανότητες να παρέμβουν στο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ οι Τούρκοι στην παρούσα φάση είναι μάλλον αμελητέες. 

Αφενός διότι δεν θέλουν να αναμετρηθούν με τις ΗΠΑ σε ένα τεμάχιο το οποίο βρίσκεται σαφώς έξω από τα όρια ακόμα και της υφαλοκρηπίδας που υποστηρίζουν ότι έχουν. 

Επίσης το κονσόρτσιουμ που θα προχωρήσει σε γεωτρήσεις στο οικόπεδο 10 αποτελείται από τον αμερικανικό κολοσσό ExxonMobil αλλά και την Qatar Petroleum. 

Το Κατάρ λειτουργεί ως alter ego των Τούρκων και αυτό έχει αποδειχθεί επανειλημμένως, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία δύο χρόνια, μετά τη συμμαχία της Τουρκίας με το Ιράν και τη Ρωσία και την απομόνωση του Κατάρ από τα μεγαλύτερα κράτη του αραβικού περιγύρου του.

Εικονικές αερομαχίες στο Αιγαίο

 Ευλόγως, με βάση όσα επαναλαμβάνονται το τελευταίο χρονικό διάστημα από την πλευρά της Άγκυρας σε ρητορικό επίπεδο, γεννάται το ερώτημα περί του τρόπου με τον οποίο η Αθήνα εκτιμά ότι:

Η ένταση στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να αποκλιμακωθεί. Σε γενικές γραμμές, πάντως, η Αθήνα εκτιμά ότι η στάση της έναντι της Τουρκίας τα τελευταία κρίσιμα δύο χρόνια είναι η πλέον ενδεδειγμένη.

Καθώς παρά τις αναταραχές, οι εντάσεις διατηρήθηκαν σε επίπεδα διαχειρίσιμα. Παρ’ όλα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν ενδείξεις ανωμαλίας στην τουρκική συμπεριφορά. 

Την εβδομάδα που πέρασε, οι Τούρκοι οδήγησαν απλές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου σε εικονικές αερομαχίες μαχητικών, ενώ επανέκαμψαν στην τακτική των υπερπτήσεων. 

Και τούτο, παρότι είναι σαφές ότι η στρατιωτική παρουσία των Τούρκων σε ποσότητα έχει μειωθεί αισθητά, ιδιαίτερα στο Αιγαίο Πέλαγος. Επίσης, οι Τούρκοι φαίνεται να μην είναι ευχαριστημένοι με τις αλλαγές που έχει προωθήσει η Αθήνα για τη μειονότητα στη Θράκη.