ΤΟ ΝΑΤΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ;

 

«Κάποτε, στις Βρυξέλλες, ο μανάβης μου με ρώτησε:“Ξέρω ότι δουλεύετε στο ΝΑΤΟ. Ποια, ακριβώς, είναι η δουλειά που κάνετε εκεί;”. Του απάντησα:“Περιμένω να μου επιτεθούν. Αυτή είναι η δουλειά που κάνω”». Τη φράση αυτή που συνοψίζει πανέμορφα το λόγο που ιδρύθηκε η Βορειοατλαντική Συμμαχία και την αιτία της ύπαρξής της μέχρι την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.

Τη λέει ο Καθ.Τζέιμι Σέϊ, πρώην ανώτερο στέλεχος του ΝΑΤΟ, μιλώντας στον καθ. Ρωμανό Γεροδήμο, δημιουργό του ντοκιμαντέρ «Deterrence/Αποτροπή». Το εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό ντοκιμαντέρ γυρίστηκε με αφορμή την επέτειο των 70 χρόνων από την ίδρυση του ΝΑΤΟ και μέρος των συνεντεύξεων/μαρτυριών καταγράφηκαν στην πανηγυρική, επετειακή συνδιάσκεψη του οργανισμού τον Δεκέμβριο του 2019 στο Λονδίνο, στη συνδιάσκεψη που έγινε περισσότερο φανερή από ποτέ η κρίση ταυτότητας που διέρχεται η Συμμαχία.

Τα πρώτα αφηγηματικά μέρη του ντοκιμαντέρ θυμίζουν στους παλαιότερους και διδάσκουν τους νεότερους και μάλιστα μετ’επιτάσεως ότι η φιλοσοφία της αποτροπής ήταν στον πυρήνα της ταυτότητάς του ΝΑΤΟ και τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι χάρις σε αυτή η Ευρώπη δεν γνώρισε άλλο πόλεμο.

Σύμφωνα με τη στρατηγική της αποτροπής, ο αντίπαλός σου πρέπει να γνωρίζει πως αν σου επιτεθεί θα αντιμετωπίσει χτύπημα πολλαπλάσιας ισχύος. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που διευκολύνει την κατανόηση της έννοιας είναι αυτό: Άμυνα είναι να προστατέψουμε το σπίτι μας από τις κλοπές με κάποιο συναγερμό. Αποτροπή είναι να πυροβολήσουμε όποιον το πλησιάσει με δηλωμένες, εχθρικές προθέσεις.

Η νατοϊκή αποτροπή οικοδομήθηκε γύρω από τα πυρηνικά όπλα που γέμισαν τα οπλοστάσια της Δύσης αλλά και της Ρωσίας τη δεκαετία του ‘60, πριν αρχίσει από τα μέσα του 1970 η προσπάθεια να πέσουν οι ταχύτητες στην ανταγωνιστική κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών.

Στη συνέχεια παρακολουθούμε τη χαλάρωση που μοιραία επέφερε η απώλεια του «μεγάλου αντιπάλου», της Σοβιετικής Ένωσης, μέχρι να μεταφερθούμε στο πολύπλοκο, σύνθετο και εξαιρετικά επικίνδυνο σήμερα των υβριδικών πολέμων, των κυβερνοεπιθέσεων και της ανοιχτής προσπάθειας της Ρωσίας να αποσταθεροποιήσει τη Δύση.

Το ντοκιμαντέρ είναι άλλη μια δημιουργία του υπερδραστήριου Ρωμανού Γεροδήμου, αναπληρωτή καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth, σε συνεργασία με ομάδα φοιτητών του. Το βιβλίο του Ρωμανού Γεροδήμου «Ανταποκρίσεις από τον 21ο αιώνα» που εκδόθηκε φέτος, διαβάζεται ήδη εκτενώς και έχει γίνει δεκτό από την κριτική και την κοινή γνώμη με ενθουσιασμό, το συστήνουμε κι αυτό ανεπιφύλακτα, αν ψάχνετε κάτι ενδιαφέρον να διαβάσετε τον Αύγουστο. 

Όπως συνηθίζει στην αρθρογραφία του αλλά και στις «Ανταποκρίσεις», έτσι και στο ντοκιμαντέρ «Αποτροπή», ο Γεροδήμος επισημαίνει πεισματικά ότι μπορεί η ρευστότητα και η αβεβαιότητα να χαρακτηρίζουν το σημερινό δυτικό κόσμο όμως, οι απειλές που αντιμετωπίζει, είναι απολύτως συγκεκριμένες και η απλή περιγραφή τους και η ατέρμονη συζήτηση περί αυτών δεν θα βοηθήσει στο να εξαφανιστούν δια μαγείας.

Η Δύση πρέπει να συσπειρωθεί, να οργανωθεί για να αντιμετωπίσει την απειλή συντεταγμένα. Το ΝΑΤΟ με την εμπειρία και την τεχνογνωσία των στελεχών του παραμένει ένα καλό σημείο συνάντησης των δυτικών δυνάμεων.Το ντοκιμαντέρ έχει χρηματοδοτηθεί από το ΝΑΤΟ, οπότε είναι επόμενο να είναι τόσο αιχμηρό όσο επιτρέπουν οι ισορροπίες εντός της Συμμαχίας.

Ναι μεν η κριτική στην προβληματική ηγεσία των ΗΠΑ στη συγκυρία της διακυβέρνησης Τραμπ γίνεται και μάλιστα με παρρησία αλλά αποφεύγεται επιμελώς η συζήτηση για άλλα σοβαρά προβλήματα του ΝΑΤΟ όπως είναι η Τουρκία και οι μεθοδεύσεις της που τελικά καταλήγουν να λειτουργούν διαλυτικά. Θα θέλαμε πολύ να μάθουμε τι σκέφτονται για το ρόλο της Τουρκίας οι επιτελείς του ΝΑΤΟ.

Σε κάθε περίπτωση αυτό που κατά τη γνώμη μας κάνει το ντοκιμαντέρ ενδιαφέρον και άξιο να αφιερώσετε το λίγο χρόνο που απαιτείται για να το δείτε είναι ότι πραγματεύεται την έννοια της απειλής στο ιστορικό της κόντεξτ και ο θεατής μπορεί να αντιληφθεί όλα τα στάδια που περάσαμε από τον Ψυχρό Πόλεμο και τον Σταλινισμό για να βρεθούμε αντιμέτωποι με τη Ρωσία του Πούτιν και της μεθόδους KGB που εκείνος εφαρμόζει.

Αυτό όμως που συμβαίνει στο θεατή της «Αποτροπής» είναι ότι διαλύονται οι φαντασιώσεις που μπορεί να έχει πως όλα αυτά μπορούν να επιλυθούν με στρατηγικές κατευνασμού ή μόνο με διάλογο. Για το ντοκιμαντέρ και τον δημιουργό του είναι σαφές πως θα έπρεπε να έχουμε μπει προ πολλού και μάλιστα δυναμικά σε μια λογική αποτροπής, πιο πολυδιάστατη, πιο σύνθετη, πιο έξυπνη, πιο ευέλικτη από αυτή που σχεδίαζε και εφάρμοζε μέχρι τώρα το ΝΑΤΟ.

Δεν έχουμε τις γνώσεις για να αποτιμήσουμε την ποιότητα της κινηματογράφησης της «Αποτροπής» αλλά σε μια εποχή γεμάτη από εντυπωσιακές παραγωγές podcast και φανταιζί ντοκιμαντέρ που προβάλλονται σε πλατφόρμες όπως το Netflix αλλά και αλλού, προϊόντα που εμείς τουλάχιστον καταναλώνουμε σε μεγάλες ποσότητες, μπορούμε να αξιολογήσουμε το περιεχόμενο.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό που ο Γεροδήμος με ελάχιστα μέσα και μόνο μια κάμερα έφτιαξε αυτό το ντοκιμαντέρ και δεν είναι τυχαίο που ήδη κερδίζει τα βραβεία το ένα μετά το άλλο. Μετράει ήδη δύο βραβεία στο Awards of Excellence στo The Indie Fest για τις κατηγορίες Documentary Feature και Webserie και ένα Award of Excellence στο Impact DOCS Awards.

Θα θέλαμε να είχαμε δει την «Αποτροπή» ως βρετανική κατασκοπευτική ταινία. Όμως ο Γεροδήμος δεν αφήνει στο θεατή κανένα τέτοιο περιθώριο. Δεν είναι ταινία, δεν είναι επιστημονικη φαντασία. Είναι μια πραγματικότητα στην οποία η Δύση οφείλει να αντιδράσει.