ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΤΟ "ΜΠΑΛΑΚΙ" ΣΤΟΝ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΠΕΤΑΞΕ

Χωρίς απόφαση ολοκληρώθηκε η συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου της Τουρκία αναφορικά με την μετατροπή του ναού της Αγιάς Σοφιάς σε Τζαμί. Στην συνεδρίαση, η οποία ολοκληρώθηκε με διαδικασίες εξπρές,  το Ανώτατο Δικαστήριο παρέπεμψε σε παλαιότερη δικαστική απόφαση για το ζήτημα.

Οι δικαστές αν και αποφάνθηκαν ότι είναι σύννομη η προηγούμενη απόφαση που προστατεύει το μουσειακό καθεστώς της Αγιάς Σοφιάς, γνωμοδοτούν ότι αρκεί ένα προεδρικό διάταγμα ώστε αυτό να αλλάξει. Δικηγόρος στην υπόθεση πάντως δήλωσε πως το τουρκικό δικαστήριο συνεδρίασε για την υπόθεση της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και θα ανακοινώσει την απόφασή του εντός 15 ημερών. 

Υπενθυμίζεται ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν έχει προτείνει την επαναφορά της Αγίας Σοφίας, Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στο καθεστώς του μουσουλμανικού τεμένους. Η κυβερνητική απόφαση για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας από τζαμί σε τέμενος χρονολογείται στο 1934, στα πρώτα χρόνια του σύγχρονου τουρκικού κράτους που ιδρύθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Στην υπόθεση που παρουσιάσθηκε ενώπιον του δικαστηρίου, αμφισβητείται η νομιμότητα εκείνης της απόφασης.

Ο υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Μάικ Πομπέο κάλεσε χθες την Τουρκία να επιτρέψει στην Αγία Σοφία να παραμείνει μουσείο, ενώ ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος προειδοποίησε ότι η μετατροπή της εκκλησίας σε τζαμί θα σπείρει διχόνοια, θα απογοητεύσει τους χριστιανούς και θα προκαλέσει ρήγμα ανατολής - δύσης. Τουρκικές οργανώσεις πραγματοποιούν εδώ και χρόνια εκστρατεία για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και ο Ερντογάν υιοθέτησε το αίτημα πριν από τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές του περασμένου έτους.

Νωρίτερα, το Capital.gr μετέδιδε: Εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων, αλλά και ηχηρών παρεμβάσεων, όπως αυτή του υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Μάικ Πομπέο, συνεδριάζει σήμερα το ανώτατο δικαστήριο της Τουρκίας, με θέμα τη μετατροπή ή όχι της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. 

Στην Αθήνα, η κυβέρνηση τηρεί στάση αναμονής, με στελέχη να αναδεικνύουν το "τεράστιο λάθος" της γείτονος, εάν ενδεχομένως προχωρήσει σε μία τέτοια απόφαση, με τις κινήσεις να κορυφώνονται και να περιλαμβάνουν την ενημέρωση της παγκόσμιας κοινότητας για τις προθέσεις της Άγκυρας. 

Η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, για παράδειγμα, μετά από σχετικές οδηγίες του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, απέστειλε επιστολή προς τις αντιπροσωπείες των κρατών-μελών της UNESCO, προκειμένου να τις ενημερώσει για την επιχειρούμενη από την Τουρκική κυβέρνηση αλλαγή του status της Αγίας Σοφίας, τη στιγμή που ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας, επανέλαβε την πάγια ελληνική θέση, όπως αυτή εκφράζεται, σε όλους τους τόνους, τις τελευταίες εβδομάδες.

"Θα ήθελα να τονίσω την αναφορά του Πατριάρχη για το θέμα αυτό. Θα είναι ένα τεράστιο λάθος, αν προχωρήσει σε αυτή την κίνηση η Τουρκία. Θα δημιουργήσει ένα μεγάλο ψυχικό χάσμα -ενδεχομένως αγεφύρωτο- ανάμεσα στους Χριστιανούς, όχι μόνο τους Έλληνες, αλλά του Χριστιανούς παντού στον κόσμο, και στις τουρκικές Αρχές. 

Γιατί η Αγία Σοφία είναι ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και επομένως πρέπει να διαφυλαχθεί η ιστορικότητα αυτού του μνημείου.", τόνισε (Mega) ο κ. Πέτσας. "Δε συζητήθηκαν τέτοια θέματα στην επικοινωνία που είχαν ο πρωθυπουργός και Τούρκος πρόεδρος. Συζητήθηκαν θέματα επικαιρότητας και χαμηλής πολιτικής. 

Τα θέματα, δηλαδή, της πανδημίας, της αντιμετώπισής της, και της επανέναρξης των τουριστικών ροών. Δε μπήκαν σε τέτοιου είδους συζητήσεις. Οι δύο ηγέτες ήθελαν να έχουν μία επικοινωνία μετά από πολύ καιρό και έναν ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας αν χρειαστεί. 

Αλλά όσον αφορά στην Αγία Σοφία, δεν είναι μόνο η Ελλάδα, αλλά και πολλά μεγάλα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και άλλα, καθώς και όλοι οι διεθνείς Οργανισμοί, που συνιστούν στην Τουρκία να μην κάνει αυτό το λανθασμένο βήμα", σημείωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.

Ηχηρή παρέμβαση Πομπέο.Πέρα από την αναμενόμενη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Άγκυρας, που μπορεί να ανοίξει το δρόμο για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, το ζήτημα, για τα κυβερνητικά στελέχη, είναι κατεξοχήν πολιτικό, με παγκόσμιες θρησκευτικές και πολιτισμικές προεκτάσεις. 

"Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι υπήρξε παρέμβαση  του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, ο οποίος  ζήτησε από την Τουρκία να σέβεται τις θρησκευτικές παραδόσεις και τη διαφορετική ιστορία και να μην προχωρήσει σε μια τέτοια ενέργεια. 

Ο κ. Πομπέο ανέφερε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν ότι μια αλλαγή στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας θα υπονομεύσει την κληρονομιά αυτού του αξιοσημείωτου κτηρίου και της αξεπέραστης ικανότητάς του -τόσο σπάνια στον σύγχρονο κόσμο- να προσφέρει στην ανθρωπότητα μια πολύ απαραίτητη γέφυρα μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων και πολιτισμών", σχολιάζουν κυβερνητικοί παράγοντες, με το βλέμμα στραμμένο στη συνεδρίαση του ανώτατου δικαστηρίου της γείτονος.

"Θα ήταν τεράστιο λάθος της Τουρκίας να προχωρήσει σε αυτή την κίνηση γιατί θα δημιουργούσε ένα μεγάλο ψυχικό χάσμα, ενδεχομένως αγεφύρωτο, ανάμεσά σε αυτήν και τους Χριστιανούς, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο  κόσμο. 

Επιπλέον η Αγία Σοφία είναι ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς προστατευόμενο από την UNESCO, η οποία οφείλει να κινητοποιηθεί για να διαφυλαχθεί η ιστορικότητα του μνημείου", αναφέρουν παράγοντες της κυβέρνησης. Στην επιστολή της προς τις αντιπροσωπείες των κρατών-μελών της UNESCO, η κ. Μενδώνη, την ίδια στιγμή, επισημαίνει πως από το 1934 η Αγία Σοφία λειτουργεί ως μουσείο και τονίζει: 

"Το 1985 η Αγία Σοφία εντάσσεται στον Κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η αλλαγή του status ενός τέτοιου μνημείου προϋποθέτει την απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO. Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει. 

Η Τουρκία έχει υπογράψει την Σύμβαση της UNESCO του 1972, άρα είναι υποχρεωμένη να τηρήσει την υπογραφή της. Αυτό το οποίο επιδιώκεται σήμερα από την τουρκική κυβέρνηση και τον πρόεδρο Ερντογάν επαναφέρει και αναζωπυρώνει εθνικούς και θρησκευτικούς φανατισμούς. 

Επιδιώκεται η απομείωση της αξίας και της παγκόσμιας ακτινοβολίας του μνημείου. Ένα μνημείο οικουμενικής αξίας, όπως η Αγία Σοφία, εργαλειοποιείται για να εξυπηρετήσει εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες...Να γίνει κατανοητό ότι σε καμία περίπτωση η Αγία Σοφία δεν πρέπει να απωλέσει τον οικουμενικό της χαρακτήρα και να μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος".

Η παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριάρχη. Λίγες ημέρες πριν την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Τουρκίας για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, αίσθηση είχε προκαλέσει η παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριάρχη, Βαρθολομαίου.

"Το έτος 2016 απεστείλαμεν γράμμα εις τον τότε διευθυντή Θρησκευτικών Υποθέσεων και εκφράσαμε την ανησυχία μας για την αλλαγή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας. Δε θα πρέπει αυτός ο Ναός να γίνει αιτία συγκρούσεων μεταξύ των δύο λαών. Δεν ανήκει μόνο σε αυτόν που κατέχει το μνημείο, αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. 

Και ο τουρκικός λαός έχει την ευθύνη της ανάδειξης αυτής της οικουμενικότητας του μνημείου. Η Αγία Σοφία ως μουσείο αποτελεί τόπος και σύμβολο συναντήσεως, αλληλεγγύης και αλληλοκατανοήσεως Χριστιανισμού και Ισλάμ. 

Η τυχόν μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος θα στρέψει εκατομμύρια χριστιανών σε όλο τον κόσμο εναντίον του Ισλάμ. Το ζητούμενο, όμως, είναι η ενότητα. Έχουμε την προσδοκία ότι στο τέλος θα επικρατήσει η σύνεση και η λογική", είχε επισημάνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης

Εντός 15 ημερών η απόφαση για την Αγία Σοφία από τον ΕρντογάνΕντός 15 ημερών θα ανακοινώσει την εισήγησή του για τη μετατροπή ή όχι της Αγίας Σοφίας σε τέμενος το τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας.Η ακρόαση στο ανώτατο δικαστήριο της γείτονος διήρκεσε, σύμφωνα με τουρκικά μέσα, μόλις 17 λεπτά το πρωί της Πέμπτης.

Οι Δικαστές αν και αποφάνθηκαν ότι είναι σύννομες οι αποφάσεις του 10ου Τμήματος του 2008 και η Υπουργική Απόφαση του 1934, που προστατεύει το μουσειακό καθεστώς της Αγιάς Σοφιάς, γνωμοδοτούν ότι αρκεί ένα προεδρικό διάταγμα ώστε αυτό να αλλάξει, παραπέμποντας επί της ουσίας στο τι θα αποφασίσει ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος τονίζει, πάντως, ότι σε περίπτωση θετικής απόφασης, εικάζεται ότι στις 15 Ιουλίου, κατά την επέτειο τεσσάρων ετών από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, θα μπορεί να πραγματοποιηθεί η πρώτη προσευχή, κάτι που δεν αποκλείεται να επηρεάσει τον χρόνο έκδοσης της τελικής απόφασης. 

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ζήτημα με σαφώς ευρύτερες πολιτικές προεκτάσεις σε ελληνοτουρκικό επίπεδο, καθώς θεωρείται το πρώτο καθοριστικό τεστ για τις σχέσεις Αθήνας – Αγκυρας μετά την πρόσφατη επικοινωνία Μητσοτάκη – Ερντογάν. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ζήτημα ετέθη στη συνομιλία των δύο ηγετών. 

Σε διεθνές επίπεδο, οι ΗΠΑ έχουν εντείνει την πίεση προς την τουρκική πλευρά, όπως φάνηκε και από τη χθεσινή παρέμβαση του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Μάικ Πομπέο. Ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει το υπάρχον καθεστώς του μνημείου, σε συνέχεια ανάλογων τοποθετήσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τις τελευταίες ημέρες.

Απαντώντας, πάντως, η Αγκυρα εξέφρασε την έκπληξή της για τη δήλωση του Αμερικανού ΥΠΕΞ,  τονίζοντας πως η Αγία Σοφία είναι ιδιοκτησία της Τουρκίας, όπως όλα τα πολιτιστικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στη χώρα, κάνοντας λόγο για εσωτερικό ζήτημα, στο πλαίσιο των κυριαρχικών δικαιωμάτων της.

Υπενθυμίζεται ότι, μεταξύ εκείνων που είχαν τοποθετηθεί τις τελευταίες ημέρες για το ζήτημα, ήταν και ο Οικουμενικός Πατριάρχης, τονίζοντας ότι μία τέτοια απόφαση «θα στρέψει εκατομμύρια χριστιανούς σε όλο τον κόσμο εναντίον του Ισλάμ». SOS της διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας για την Αγία Σοφία

Σήμερα 2 Ιουλίου του 2020 ήταν να ανακοινωθεί η απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας της Τουρκίας σχετικά με το καθεστώς του Ναού της Αγίας Σοφίας, ο οποίος, με διάταγμα του Κεμάλ Ατατούρκ, λειτουργεί ως μουσείο από τα μέσα της δεκαετίας του ’30. Η τουρκική δικαστική αρχή συνεδρίασε όντως την Πέμπτη το πρωί. Η συνεδρίαση διήρκεσε μόνο 17 λεπτά της ώρας. Η απόφαση θα ανακοινωθεί σε 15 ημέρες.

Το κλίμα που επικρατεί στην Τουρκία και που έχει συστηματικά και μεθοδικά καλλιεργηθεί από τους μηχανισμούς προπαγάνδας είτε των Ισλαμιστών του κυβερνητικού κόμματος ΑKP, είτε των εθνικιστικών ακροδεξιών κύκλων του κόμματος MHP, είτε από τους παραδοσιακούς ακροδεξιούς «Γκρίζους Λύκους».

Ευνοεί την αλλαγή του καθεστώτος λειτουργίας του Ναού της Αγίας Σοφίας ως μουσείου και τη μετατροπή του σε χώρο προσευχής για τους μουσουλμάνους, αλλά ενδεχομένως και σε μουσειακό χώρο με συγκεκριμένες τεχνικές παρεμβάσεις και μετατροπές. 

Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο Ταγίπ Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα «παίζουν» με τις ψήφους μίας καθοδηγούμενης κοινής γνώμης, η οποία περίπου κατά 90% υποστηρίζει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας εκ νέου σε λατρευτικό χώρο του Ισλάμ (τέμενος).

Για τον λόγο αυτόν και προκειμένου να ανατραπεί κάθε τέτοια προοπτική, μία ομάδα διανοούμενων, δημοσιογράφων και επιφανών πολιτών του Κόσμου, οι «Φίλοι της Αγίας Σοφίας», πήρε την πρωτοβουλία και δημοσίευσε ένα κείμενο αρχών το οποίο υπογράφουν πλήθος πανεπιστημιακών, γνωστοί επιστήμονες, άνθρωποι των Τεχνών και των Γραμμάτων της διεθνούς κοινότητας. Το κείμενο αναρτήθηκε στο διαδίκτυο στα αγγλικά, τα ελληνικά και τα τουρκικά.

Το κείμενο των «Φίλων της Αγίας Σοφίας»

«Στις 2 Ιουλίου το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας θα ανακοινώσει την απόφασή του σχετικά με το καθεστώς της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Εν αναμονή των εξελίξεων, πολλές επιστημονικές οργανώσεις έχουν ήδη εκδηλώσει την ανησυχία τους. 

Οι υπογράφοντες, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και μελετητές της τέχνης και του πολιτισμού του Βυζαντίου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχουμε στόχο όχι τη διαμαρτυρία για αποφάσεις που δεν έχουν ακόμα ληφθεί, αλλά την έκφραση της ανησυχίας μας με βάση τα όσα ήδη γνωρίζουμε για το θέμα.

»Κατά τη γνώμη μας, το επίδικο σήμερα δεν είναι το αν η Αγία Σοφία πρέπει να είναι μουσείο ή τζαμί, αλλά το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος, για να προστατεύσουμε το μνημείο. Με άλλα λόγια, είναι αναγκαία η διάκριση ανάμεσα στη λειτουργία του χώρου και την επιμέλειά του. 

Αυτό που μας ανησυχεί είναι ότι η συνεχιζόμενη διαμάχη δυσκολεύει την εκπόνηση μιας νέας στρατηγικής διαχείρισης του μνημείου που να στέκεται στο ύψος των προκλήσεων που εκείνο αντιμετωπίζει σήμερα: τη συντήρηση των δομικών του στοιχείων, τη διατήρηση του διακόσμου του σε δημόσια έκθεση, την υπεύθυνη διαχείριση του όγκου των τουριστών που το επισκέπτονται και την προστασία του από τους σεισμούς.

»Από το 1453 έως το 1934, την περίοδο που η Αγία Σοφία λειτουργούσε ως τζαμί, υπεύθυνο για τη λειτουργία της ήταν το οικείο ευαγές ίδρυμα (βακούφι). Με την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923, τη διαχείριση αυτών των ιδρυμάτων ανέλαβε μια νέα κυβερνητική υπηρεσία, η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων. 

Η Αγία Σοφία συνέχισε να λειτουργεί ως χώρος λατρείας μέχρι το 1931, όταν οι συντηρητές άρχισαν να αποκαλύπτουν τον ψηφιδωτό διάκοσμο στο εσωτερικό της. Το 1934, ως απάντηση στην τεράστια επιτυχία των έργων συντήρησης, το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε να μεταφέρει το μνημείο από τη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας.

»Η αλλαγή στο φορέα διαχείρισης του μνημείου συνέπεσε με τη μεταβολή στο καθεστώς λειτουργίας του, καθώς η Αγία Σοφία έπαψε να αποτελεί χώρο λατρείας. Σήμερα το κτίριο ανήκει στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, το οποίο διαδέχτηκε το Υπουργείο Παιδείας στον ρόλο αυτό. 

Παράλληλα τα τελευταία χρόνια η χρήση του χώρου έχει διευρυνθεί, ώστε να επιτρέπει και πάλι την έκφραση της ισλαμικής πίστης. Το 1991 ένα από τα κτίρια του συμπλέγματος της Αγίας Σοφίας άρχισε να λειτουργεί ως χώρος προσευχής. 

Από το 2016 και μετά η Αγία Σοφία διαθέτει το δικό της ιμάμη, από το μιναρέ της αντηχεί το κάλεσμα στην προσευχή. Επιπλέον κάθε χρόνο, στην εορτή της Νύχτας του Θεσπίσματος (λαϊλάτ αλ-καντρ), το κτίριο φιλοξενεί την ανάγνωση του Κορανίου και οι πιστοί είναι ελεύθεροι να προσευχηθούν στο εσωτερικό του.

»Υπό μία έννοια, λοιπόν, η Αγία Σοφία ήδη λειτουργεί συγχρόνως ως μουσείο και ως τζαμί. Η διεύρυνση του θρησκευτικού χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας δεν έχει προκαλέσει ζημιές στο κτίριο ή στον ψηφιδωτό του διάκοσμο. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού παραμένει ένας ευσυνείδητος διαχειριστής του μνημείου.

»Ωστόσο, στην Τουρκία ακούγονται εδώ και καιρό φωνές που υποστηρίζουν ότι η απόδοση της Αγίας Σοφίας στο υπουργείο ήταν παράνομη. Ισχυρίζονται ότι το υπουργικό συμβούλιο δεν είχε το δικαίωμα να "εκκοσμικεύσει" το μνημείο το 1934, καθώς το νομικό καθεστώς των βακουφιών είναι αμετάβλητο και ορίζεται στο διηνεκές. Για αυτούς, ο νόμιμος φορέας διαχείρισης της Αγίας Σοφίας είναι η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων.

 »Στην Τουρκία, κατά τα τελευταία χρόνια, πολλά άλλα βυζαντινά μνημεία έχουν περάσει στη δικαιοδοσία της Γενικής Διεύθυνσης και έχουν μετατραπεί σε χώρους ισλαμικής λατρείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αγία Σοφία της Τραπεζούντας, το νομικό καθεστώς της οποίας αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης από το 2013. 

Μια απόπειρα να ανοίξει ο χώρος στην ισλαμική λατρεία συνοδεύτηκε από την κατασκευή περίπλοκων καλυμμάτων που έκρυβαν τα βυζαντινά ψηφιδωτά. Ένα δεύτερο παράδειγμα, λιγότερο γνωστό, είναι η Αγία Σοφία της Βιζύης, τη μετατροπή της οποίας σε τζαμί το 2006 ακολούθησαν εργασίες συντήρησης υπό της εποπτεία της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων, που προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο κτίριο.

»Αυτό λοιπόν που μας κάνει να ανησυχούμε είναι το ενδεχόμενο η μέχρι τώρα λεκτική αντιπαράθεση να οδηγήσει σε αντίστοιχα ανεύθυνες επεμβάσεις στην Αγία Σοφία, με αποτέλεσμα τη φθορά ιστορικών και αρχαιολογικών στοιχείων και την απόκρυψη των έργων τέχνης στο εσωτερικό της.

»Ένα μνημείο τόσο όμορφο, ένα ιστορικό κειμήλιο τόσο πολύτιμο όσο η Αγία Σοφία δεν πρέπει να καταλήξει εργαλείο σε παιχνίδια εξωτερικής πολιτικής. Στους αιώνες της ύπαρξής της, η Αγία Σοφία προστατεύτηκε από τη φθορά του χρόνου χάρη στο έργο των Βυζαντινών, Οθωμανών και Τούρκων διαχειριστών της, που κράτησαν ζωντανή τη σημασία του μνημείου όχι μόνο για τους εαυτούς τους αλλά και για τις επόμενες γενιές. 

Ως μελετητές της τέχνης και του πολιτισμού του Βυζαντίου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό η τουρκική κυβέρνηση να συνεχίσει αυτήν την παράδοση της ευσυνείδητης διαχείρισης.

»Με σεβασμό,

»Ακολουθεί ο κατάλογος με τις υπογραφές 

προσωπικοτήτων από την διεθνή επιστημονική

 κοινότητα  που έχουν συγκεντρωθεί έως αυτήν την ώρα:

Elizabeth Agaiby, University of Divinity, Melbourne

Panagiotis A. Agapitos, Max-Planck Institute, Frankfurt

Suzanne Conklin Akbari, Institute for 

Advanced Study, Princeton, NJ

Ladan Akbarnia, The San Diego Museum of Art

Engin Akyürek, Koç Üniversitesi

Nabil Al-Tikriti, University of Mary Washington

Joseph Alchermes, Connecticut College

Juan Antonio Álvarez-Pedrosa, Universidad 

Complutense Madrid

Benjamin Anderson, Cornell University

Achim Arbeiter, Georg-August-Universität, Göttingen

Tülay Artan, Sabancı University

Kameliya Atanasova, Washington and Lee University

Marie-France Auzépy, Université Paris 8

Michele Bacci, Universität Freiburg

Heather A. Badamo, University of 

California, Santa Barbara

Jennifer Ball, City University of New York

Thomas M. Banchich, Canisius College, Buffalo

Charles Barber, Princeton University

Karen Barkey, University of California, Berkeley

Sarah Bassett, Indiana University

Floris Bernard, Ghent University

Patricia Blessing, Princeton University

Elizabeth S. Bolman, Case Western Reserve University

Antje Bosselmann-Ruickbie, Justus-

Liebig-Universität, Gießen

Emmanuel C. Bourbouhakis, Princeton University

Ra’anan Boustan, Princeton University

Grigor Boykov, Austrian Academy of Sciences

Sarah T. Brooks, James Madison University

Suna Çağaptay, University of Cambridge

and Bahçeşehir University

Averil Cameron, University of Oxford

Merih Danali Cantarella, Wake Forest University

Giancarlo Casale, European University Institute

Sinem Casale, University of Minnesota

Marica Cassis, University of Calgary

Manuel Antonio Castiñeiras González, 

Universitat Autònoma de Barcelona

Annemarie Weyl Carr, Southern Methodist University

Anne-Laurence Caudano, University of Winnipeg

Michail Chatzidakis, Humboldt University, Berlin

Mehreen Chida-Razvi, SOAS, University of London

Christina Christoforatou, Baruch College,

City University of New York

Juan Signes Codoñer, University of Valladolid

Barbara Crostini, Uppsala University

James Crow, University of Edinburgh

Jon C. Cubas Díaz, Georg-August-Universität, Göttingen

Anthony Cutler, Pennsylvania State University

Vladimir Cvetkovic, University of Belgrade

Manuela De Giorgi, Università del Salento

Aitor Fernández Delgado, Universidad de Alcalá

Nathan S. Dennis, University of San Francisco

Stefanos Dimitriadis, Westfälische Wilhelms-

Universität, Münster

Heidemarie Doganalp-Votzi, University of Vienna

Anastasia Drandaki, National and 

Kapodistrian University of Athens

Ivan Drpić, University of Pennsylvania

John M. Duffy, Harvard University

A. Asa Eger, University of North 

Carolina at Greensboro

Susanna Elm, University of California, Berkeley

Olga Etinhof, Russian State

 University for the Humanities

Vera von Falkenhausen, Università degli

Studi di Roma “Tor Vergata”

Mary Farag, Princeton Theological Seminary

Elizabeth Fisher, George Washington University

Vicky Foskolou, University of Crete

Georgia Frank, Colgate University

Peter Frankopan, University of Oxford

Stig Frøyshov, University of Oslo

Ivan Foletti, Masaryk University

Miguel Gallés, Universitat Autònoma de Barcelona

Fani Gargova, University of Vienna

Niels Gaul, University of Edinburgh

Rachel Goshgarian, Lafayette College

Sharon Gerstel, University of California, Los Angeles

Elina Gertsman, Case Western Reserve University

Ludovico V. Geymonat, Louisiana State University

Rossitsa Gradeva, American University in Bulgaria

Susan L. Graham, Saint Peter’s University

Geoffrey Greatrex, University of Ottawa

Heather Grossman, University of Illinois 

Urbana-Champaign

Christiane Gruber, University of Michigan

John F. Haldon, Princeton University

Susan Ashbrook Harvey, Brown University

Ayşe Henry, Bilkent University

Judith Herrin, King’s College London

Ernest Marcos Hierro, Universitat de Barcelona

Cecily Hilsdale, McGill University

Martin Hinterberger, University of Cyprus

Renata Holod, University of Pennsylvania

Brad Hostetler, Kenyon College

Sergey Ivanov, Russian National Research 

University —Higher School of Economics

Hugh Jeffery, University of Edinburgh

Elizabeth M. Jeffreys, University of Oxford

Kaelin Jewell, The Barnes Foundation

Mark J. Johnson, Brigham Young University

Catherine Jolivet-Lévy, École Pratiqu

des Hautes Études, Paris

Jacqueline Jung, Yale University

Veronica Kalas, independent scholar, USA

Ioli Kalavrezou, Harvard University

Gül Kale, Carleton University, Canada

Kevin Kalish, Bridgewater State University

Sophia Kalopissi-Verti, National and

Kapodistrian University of Athens

Ceyda Karamursel, SOAS, University of London

Anna Kartsonis, University of Washington

Armen Kazaryan, Research Institute of the Theory and 

History of Architecture and Urban Planning, Moscow

Bente Kiilerich, University of Bergen

Young Richard Kim, University of Illinois, Chicago

Dale Kinney, Bryn Mawr College

Holger A. Klein, Columbia University

Tia Kolbaba, Rutgers University

Elias Kolovos, University of Crete

Fotini Kondyli, University of Virginia

Kader Konuk, Universität Duisburg-Essen

Yavuz Köse, University of Vienna

Dickran Kouymjian, California

State University, Fresno

Dimitrios Krallis, Simon Fraser University

Klaus Kreiser, Otto-Friedrich-Universität, Bamberg

Carol H. Krinsky, New York University

Derek Krueger, University of North 

Carolina at Greensboro

B. Harun Küçük, University of Pennsylvania

Maximilian Lau, Hitotsubashi University, Tokyo

Τομέας Ενημέρωσης: Voiotosp.blogspot.gr