† Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Ο ΕΝ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ

Ο Άγιος Γεράσιμος (Νοταράς), ο νέος Ασκητής (ο εν Κεφαλληνία), είναι ο  προστάτης και πολιούχος της Κεφαλονιάς. Γεννήθηκε το 1506 στα Τρίκαλα Κορινθίας.

Ήταν γόνος της αριστοκρατικής οικογένειας των Νοταράδων, οι οποίοι ήρθαν στην Κορινθία από την Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 16ου αιώνα. 

Ο προπάππους του, ο Λουκάς Νοταράς, ήταν ο τελευταίος πρωθυπουργός του Βυζαντίου και συγγενής του βυζαντινού αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (ήταν αυτός που είπε το περίφημο «κρειττότερον έστιν ειδέναι εν μέσῃ τη Πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν Λατινικήν»). 

Το σπίτι του (ο πύργος των Νοταράδων) διασώζεται ακόμη και σήμερα, στην Άνω Συνοικία των Τρικάλων Κορινθίας, αν και βρίσκεται σε κακή κατάσταση ενώ δίπλα στον ναό του Αγίου Γερασίμου, στην ίδια περιοχή, διασώζεται και το εκκλησάκι που, σύμφωνα με την παράδοση, γεννήθηκε ο Άγιος. 

Στη Ζάκυνθο

Λόγω της οικογενειακής του κατάστασης αλλά και της ανήσυχης και πνευματικής φύσης του, έλαβε πλούσια φιλολογική και θεολογική μόρφωση, με τη βοήθεια των γονιών του, Δημητρίου και Καλής. 

Στη συνέχεια, θα πάει στη Ζάκυνθο, σημαντικό πνευματικό κέντρο της εποχής, για να συνεχίζει τη μόρφωσή του, παρά το γεγονός ότι οι γονείς του ήθελαν να τον παντρέψουν με μία κοπέλα από την περιοχή των Τρικάλων.

Στη Ζάκυνθο θα γνωρίσει τον μοναχό Παχώμιο Ρουσάνο, Ζακυνθινό λόγιο με πλούσιο συγγραφικό έργο, πολύστροφο πνεύμα και ευρύτητα ενδιαφερόντων, ο οποίος θα τροφοδοτήσει ακόμη περισσότερο το ανήσυχο πνεύμα του Αγίου. 

Ο Παχώμιος θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με δογματικά θέματα, με θέματα εκκλησιαστικής ζωής και ευταξίας (όπως την αμάθεια, την ανακολουθία στα τυπικά, τις δεισιδαιμονίες, την ονοματοδοσία, τη μουσικά κ.α.) 

Ενώ το μεγάλο ενδιαφέρον του για την γλώσσα των Ελλήνων τον οδηγεί στο να μελετήσει συγκριτικά τους κατά τόπους ιδιωματισμούς της καθομιλούμενης γλώσσας με μέθοδο που αργότερα χρησιμοποίησε και ανέπτυξε ο Κοραής. 

Ο Παχώμιος Ρουσάνος περιείχε δύο στοιχεία που ταίριαζαν απόλυτα και ίσως συνδιαμόρφωσαν σε ένα βαθμό την προσωπικότητα του Αγίου Γερασίμου.  Την λιτότητα του βίου και την καλλιέργεια του πνεύματος και της πίστης. 

Η περιπλάνηση του Αγίου Γερασίμου στους άγιους τόπους

Αυτό που χαρακτήριζε τον νεαρό Νοταρά (το βαφτιστικό του ήταν μάλλον Γεώργιος) από παιδί ήταν η βαθειά σχέση του με την ορθόδοξη πίστη. 

Έτσι αφού εγκαταλείψει τη Ζάκυνθο, θα αρχίσει να επισκέπτεται τα σημαντικότερα πνευματικά θρησκευτικά κέντρα της εποχής του, με πρώτο σταθμό, τον τόπο των γονέων του, την Κωνσταντινούπολη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. 

Ο Γεώργιος Νοταράς θα επισκεφτεί επίσης τη Χαλκηδόνα, τα μοναστήρια γύρω από την Προποντίδα και θα καταλήξει στο Άγιο Όρος όπου εκάρη μοναχός και έλαβε το μοναχικό όνομα «Γεράσιμος».

Το 1538 θα μεταβεί μετά από κοπιαστικό ταξίδι στα Ιεροσόλυμα, όπου και θα υπηρετήσει για δέκα χρόνια περίπου στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως του Κυρίου (Πανάγιος Τάφος). Εκεί θα λάβει και το δεύτερο βαθμό της ιεροσύνης, από τον Πατριάρχη Γερμανό τον Α', του οποίου διετέλεσε και στενός συνεργάτης. 

Ο πρεσβύτερος πλέον Γεράσιμος, θα ζήσει αυστηρά ασκητική ζωή, γεμάτη περισυλλογή και πίστη, και θα αποσύρεται συχνά στα ιερά μοναστήρια γύρω από τον Ιορδάνη ποταμό. Επίσης μετά από άδεια από τον Πατριάρχη θα νηστέψει και θα παλέψει με τους πειρασμούς, κατά τον τρόπο του Ιησού, στο Σαραντάριο Όρος.

Στον Πανάγιο Τάφο θα αναλάβει καντηλανάφτης, κλεισμένος μάλιστα συνεχώς μέσα σε αυτόν, αφού εκείνη την εποχή οι Τούρκοι είχαν επιβάλλει βαριά φορολογία στους προσκυνητές, η οποία δίνονταν στην τουρκική φρουρά κατά την είσοδο.

Τέλος, την περίοδο αυτή ο Άγιος Γεράσιμος θα ταξιδέψει και σε άλλους τόπους με έντονη θρησκευτικότητα, όπως τη Συρία, τη Δαμασκό, το Σινά, την Αντιόχεια, την Αλεξάνδρεια και την έρημο της Θηβαΐδας.

Η Κρήτη και η επιστροφή στη Ζάκυνθο

Το 1548, ο Άγιος αφήνει τα Ιεροσόλυμα για ένα ταξίδι στην Κρήτη όπου και παρέμεινε 1 ή 2 χρόνια. Στη συνέχεια, και μετά από 20 περίπου χρόνια γόνιμων περιπλανήσεων και πνευματικής αναζήτησης θα επιστρέψει στη Ζάκυνθο.

Εκεί θα ασκητέψει σε μία σπηλιά, στον Άγιο Νικόλαο Γερακαρίου, όπου μέχρι και σήμερα οι Ζακυνθινοί την ονομάζουν, τη σπηλιά του Αγίου Γερασίμου.

Η σπηλιά του Αγίου Γερασίμου, στη Ζάκυνθο

Οι Ζακυνθινοί δεν θα αργήσουν να καταλάβουν τη σημαντικότητα του Αγίου και θα προστρέχουν συχνά στο ασκητήριό του για να ακούσουν το λόγο του Θεού και τις σοφές συμβουλές του. 

Αυτό προσέκρουε στη ταπεινοφροσύνη του και τον ίσως τον ενοχλούσε. Στην σπηλιά αυτή, στην απόκρυμνη και δύσβατη πλαγιά κοντά στη θάλασσα, θα μείνει για 5 χρόνια τρώγοντας μόνο βραστά κολοκύθια χωρίς αλάτι και όσπρια βρασμένα στο νερό. 

Ο βιογράφος του μάλιστα αναφέρει ότι όπως ο Όσιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης, ο Γεράσιμος δεν θα συνόδευε με ψωμί το φαγητό του για 30 ολόκληρα χρόνια, τόσο κατά τις περιηγήσεις του όσο και και αργότερα, μετά την εγκατάστασή του  στην Κεφαλονιά.

Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, ο Άγιος Γεράσιμος βάπτισε τον πολιούχο της Ζακύνθου, Άγιο Διονύσιο, ο οποίος γεννήθηκε την ίδια εποχή. Ακόμη και αν αυτό δεν αληθεύει όμως, ήταν τόσο μεγάλη η αγάπη των Ζακυνθινών για τον Άγιο Γεράσιμο και τόσο εμβληματική η φυσιογνωμία του που είναι πολύ πιθανό να επηρέασε την προσωπικότητά του προστάτη της Ζακύνθου.

Η Κεφαλονιά

Βρισκόμαστε στο 1555. Ο αριστοκράτης Γεώργιος Νοταράς, γόνος της πλούσιας και ιστορικής οικογένειας των Νοταράδων, αφού περιηγήθηκε για περισσότερα από 20 χρόνια σχεδόν σε όλους τους ιερούς τόπους ενδυναμώνοντας τη θρησκευτική του πίστη, 

Αφού μετέτρεψε τον εαυτό του σε έναν ταπεινό αλλά γεμάτο πνευματικότητα και σοφία ασκητή, είχε φτάσει ο καιρός να επισκεφτεί και το νησί της Κεφαλονιάς, στο οποίο του έμελε η μοίρα να παραμείνει μέχρι και τον θάνατό του. Ένα νησί που επηρέασε τόσο βαθειά ώστε να κερδίσει τον τίτλο του προστάτη και πολιούχου της.

Αρχικά, πιστός πάντα στο αυστηρά ασκητικό του χαρακτήρα, θα εγκατασταθεί σε μία σπηλιά στο Αργοστόλι, κοντά στην περιοχή της σημερινής Λάσσης. Στη σπηλιά αυτή, η οποία έπαιρνε φως από μία τρύπα διαμέτρου περίπου 30 εκ., θα παραμείνει και θα ασκητέψει για 6 περίπου χρόνια.

Σήμερα, το σπήλαιο αυτό έχει ενσωματωθεί μέσα σε μικρό μετόχι της Ιεράς Μονής Αγ. Γερασίμου Ομαλών. Όταν όμως ο κόσμος άρχισε πάλι (όπως και στη Ζάκυνθο) να συρρέει συχνά στο ησυχαστήριό του, εκείνος θα αποφασίσει να φύγει.

Η Νέα Ιερουσαλήμ

Ακολούθως, θα αναζητήσει έναν νέο ερημικό τόπο που τελικά θα τον βρει στα Ομαλά, στην περιοχή που βρίσκεται στους πρόποδες του Αίνου, στην κοιλάδα των 40 πηγαδιών όπως λέγεται μέχρι και σήμερα. 

Εκεί, ο ιερέας Γεώργιος Βάλσαμος, θα του παραχωρήσει το ερημοκλήσι της Θεοτόκου, με την εξουσιοδότηση «νά ποιήση (ὁ Γεράσιμος) ὡς αὐτός θέλει εἰς αὐτό τό μοναστήριον, εἰς ἀνακαινισμόν καί δόξαν Θεοῦ», όπως διασώζεται στο σχετικό «παραχωρητήριον» έγγραφο του έτους 1561.

Ο Άγιος λοιπόν, αφού καθαρίσει τη γύρω περιοχή, αφού φυτέψει δέντρα, ελιές και αμπέλια, θα ανακαινίσει στη συνέχεια εκ βάθρων το ναό, κτίζοντας κελιά και οικίσμους, περιτειχίζοντας τη μονή και αυξάνοντας τον αριθμό των μοναζουσών (δεν επιτρέπονταν οι άντρες).

Το μοναστήρι θα πάρει το όνομα Νέα Ιερουσαλήμ, με την άδεια και την ευλογία του τότε επίσκοπου του νησιού Παχώμιου Μακρή. 

Από τότε η φήμη του εξαπλώνεται σε όλο το χριστιανικό κόσμο και μετά από αίτηση του Αγίου που προώθησαν οι μοναχές μετά το θάνατό του, το Πατριαρχείο θέτει τη μονή υπό την υψηλή του προστασία ορίζοντάς την ως Πατριαρχικό Σταυροπήγιο.

Τα θαύματα του Αγίου Γερασίμου

Πολλά είναι τα θαύματα που αποδίδονται στον Άγιο Γεράσιμο. Ιδιαίτερη θέση σε αυτά έχουν οι θεραπείες δαιμονισμένων και ψυχικά ασθενών. Δεν θα κρίνουμε την αλήθεια ή το μύθο πίσω από τα θαύματα, άλλωστε πολλά απ' αυτά οφείλονται στην παράδοση. 

Θα αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια από αυτά που βρήκαμε στο βίο του Αγίου.Πρώτα απ' όλα οι Κεφαλονίτες, όπως αναφέρει ο βιογράφος του, αποδίδουν σ' αυτόν τη προφύλαξη της Κεφαλονιάς από τους «αιμοχαρείς Αγαρηνούς» (Τούρκους και Άραβες)».

Όπως και τη σωτηρία του νησιού από λοιμώδεις νόσους το 1760 (πανώλη), το 1816 και το 1854, ύστερα από λιτάνευση του Ιερού Του Λειψάνου.

Λίγο μετά την κοίμησή του επίσης, μία δαιμονισμένη η οποία διέμενε στη Μονή, για θεραπευτικούς λόγους, έπεσε τη νύχτα σε φρεάτιο και κινδύνευε με πνιγμό. Ενώ όλοι κοιμόντουσαν, ξύπνησαν ξαφνικά νομίζοντας ότι άκουσαν τη φωνή του Αγίου να τους λέει ότι η δαιμονισμένη βρίσκεται σε κίνδυνο. 

Τρέχοντας για να τη βρουν είδαν με έκπληξη έναν καλόγηρο να την κρατάει στην επιφάνεια και να της λέει να μη φοβάται γιατί θα σωθεί και από το νερό αλλά και από τον δαίμονα. Όπως και έγινε.

Το 1785, μία γυναίκα έφερε στο μοναστήρι την εικοσάχρονη θυγατέρα της, «ονόματι Σωσάναν, πάσχουσα εκ πνεύματος πονηρού και κωφαλάλου». Μετά από ένα χρόνο, η κοπέλα είχε αρχίσει να τραγουδάει τη νύχτα και να φωνάζει αλλά την ημέρα «έμενε πάντα κωφάλαλος και διετέλει εις κατάστασιν βλακώδη».

Ένα απόγευμα, κατά τη διάρκεια του εσπερινού, το κορίτσι άρχισε να φωνάζει και να κλαίει και να προξενεί τόσο θόρυβο, ώστε ο εφημέριος, ονόματι Νεόφυτος, εξοργίστηκε τόσο πολύ που την χτύπησε. 

Το αποτέλεσμα ήταν η Σωσάνα (Σουζάνα;), να κλαίει και να φωνάζει ακόμη περισσότερο. Την ίδια νύχτα, ο Νεόφυτος, είδε στον ύπνο του ότι ξαφνικά άνοιξε η λάρνακα του Αγίου λειψάνου και ο Άγιος έκανε νεύμα σ' αυτόν να πλησιάσει. 

Τότε «διά τινός βιβλίου, το οποίον εφαίνετο ότι εκράτει εις χείρας του ο Άγιος, εκτύπησε τον Νεόφυτον εις την κεφαλήν ται τω είπε 'σου επόνεσε; ούτω επόνεσε και εις εμέ το ράπισμα, το οποίον έδωκες χθες εις ασθενή μου Σωσάναν».

 Μετά από αυτό, ο Νεόφυτος πήγε και ζήτησε συγχώρηση από τον Άγιο και μετά από λίγο «κατέφθασε και η Σωσάνα, σωφρονούσα πλέον και ομιλούσα και κατανυκτικώς προσευχόμενη και ευχαριστούσα τον Άγιον δια την από του πονηρού δαίμονος απολύτρωσίν της».

Ο Άγιος Γεράσιμος κοιμήθηκε, 19 χρόνια μετά την έλευσή του στα Ομαλά, σε ηλικία 70 χρονών, στις 15 Αυγούστου του 1579.

Όπως αναφέρει ο συναξαριστής του, όταν κατάλαβε ότι θα πεθάνει, φώναξε κοντά του τα πνευματικά του παιδιά, τον Πατέρα Ιωαννίκιο, τον πατέρα Γερμανό και την ηγουμένη Λαυρεντία, οι οποίοι έμειναν κοντά του μέχρι το τέλος (χαρακτηριστική έχει μείνει η φράση που, σύμφωνα με την παράδοση, είπε λίγο πριν κοιμηθεί 

«Τεκνία ειρηνεύετε εν εαυτοίς και μη τα υψηλά φρονείτε». Μετά την κοίμησή του, τον έντυσαν με τα άμφια τα οποία φέρει μέχρι και σήμερα, και μετά από κατανυκτική εξόδια ακολουθία, στην οποία χοροστάτησε ο Επίσκοπος Κεφαλληνίας, Φιλόθεος ο Λοβέρδος, ενταφίασαν το σώμα του δίπλα και μέσα στο νότιο τοίχο του Ναού.

Δύο χρόνια μετά, ο πατριαρχικό έξαρχος του οικουμενικού Θρόνου της Κωνσταντινούπολης, έκανε την ανακομιδή του λειψάνου το οποίο όμως βρέθηκε στον τάφο ακέραιο.

Οι Ενετοί θορυβημένοι από την εξέλιξη αυτή ζήτησαν και πέτυχαν το λείψανο να ενταφιαστεί και πάλι. Μετά από οκτώ μήνες, έγινε και δεύτερη ανακομιδή με τα ίδια όμως αποτελέσματα. 

Το λείψανο ήταν και πάλι σώο και ακέραιο, μαζί με τα ιερά με τα οποία είχε ενταφιαστεί αλλά και «απέπνεε και άρρητη ευωδία, ενώ έφερε επάνω του και όλα τα αισθητά σημεία της αγιότητας και της θείας χάριτος».

Γι' αυτό το λόγο, η κυριώνυμος εορτή του Αγίου Γερασίμου ορίστηκε στις 20 Οκτωβρίου. Αργότερα όμως, οι χριστιανοί καθιέρωσαν το να γιορτάζουν την μνήμη του στην επέτειο της κοίμησής του, μεταφέροντάς την όμως κατά μία μέρα (από τις 15 στις 16 Αυγούστου), λόγω της τίμησης της Κοίμησης της Παναγίας.Τον Ιούλιο του 1622, το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον ανακήρυξε Άγιο.