† ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΥΤΡΙΑΣ

 

1.Καταγωγή καί δράση τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας. Γεννήθηκε καί μεγάλωσε στή Ρώμη στό τέλος τοῦ 3ου μ.Χ αἰῶνος. Ἦταν κόρη ἀρχοντικῆς καί πλούσιας οἰκογένειας. Παρά τήν σκληρή ἐπαγρύπνηση τοῦ εἰδωλολάτρη πατέρα της Πραιτεξτάτου, ἡ Χριστιανή μητέρα της Φαύστα τήν ὁδήγησε στόν Χριστιανό διδάσκαλο Χρυσόγονο πού τῆς δίδαξε τό Χριστιανισμό καί ἄναψε τόν ἔρωτα καί τήν ἀγάπη της πρός τόν Χριστό.

Ἀποφασισμένη νά ζήσει μοναχική ζωή διά βίου, ἐν ἁγνείᾳ καί παρθενίᾳ, ὑποχρεώθηκε ἐν τούτοις πιεζόμενη ἀπό τόν πατέρα της, νά παντρευτεῖ τόν εἰδωλολάτρη ἀξιωματοῦχο τοῦ αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ Πούπλιο, τήν πρός τόν ὁποῖο ὅμως σαρκική συνάφεια ἀπέφευγε, ὅπως λέγει τό συναξάριο, διά τήν ἀπιστίαν αὐτοῦ, προφασιζόμενη ὅτι ἦταν ἀσθενής· «νοσεῖν ἀεί προφασιζομένη».

Ὁ αἰφνίδιος καί θεόσταλτος θάνατος τοῦ συζύγου της ἐλευθέρωσε ὅλες τίς δυνατότητες τῆς Ἀναστασίας, πού διέθεσε στό ἑξῆς, ἡ περικαλλέστατη αὐτή καί ἀρχοντική νεαρή γυναίκα, ὅλα της τά πλούτη, τό χρόνο, τή δράση καί τήν ἀγάπη της στό νά ἐπισκέπτεται στίς φυλακές τούς φυλακισμένους Χριστιανούς, νά τούς ἐνισχύει καί νά τούς ἐνθαρρύνει, ὥστε νά μήν δειλιάσουν μπροστά στό μαρτύριο.

Ἔγινε «ἀλείπτρια», προπονήτρια πολλῶν μαρτύρων πού ὀφείλουν τό ἔνδοξο μαρτυρικό τους τέλος στήν ἐνθάρρυνση τῆς Ἀναστασίας.

2.Ενισχύει στή Θεσσαλονίκη τίς ἀδελφές ὁσιομάρτυρες, Ἀγάπη, Χιονία καί Εἰρήνη. Γιά τό ἔργο της αὐτό δέν περιορίστηκε στή Ρώμη, ἀλλά ἅπλωσε τήν ἀγάπη της μέχρι τήν Ἀνατολή, μέχρι τή Νικομήδεια, ἀφοῦ διέτρεξε τό Ἰλλυρικό καί τή Μακεδονία, ὅπου ἔδρασε ἰδιαίτερα στήν πόλη τῆς Θεσσαλονίκης.

Οἱ τρεῖς γνωστές ἀδελφές Ἀγάπη, Χιονία καί Εἰρήνη πού μαρτύρησαν ἐπί Διοκλητιανοῦ στή Θεσσαλονίκη, πρίν ἀπό τό μαρτυρικό τους θάνατο γνώρισαν τήν φροντίδα καί τήν ἀγάπη τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, ἡ ὁποία γιά τό λόγο αὐτό φυλακίσθηκε καί βασανίσθηκε σέ φυλακή τῆς Θεσσαλονίκης. Εἶναι μάλιστα πολύ πιθανό ὅτι τό ὄρος στό ὁποῖο τοξεύθηκε ἀπό στρατιώτη ἡ τρίτη ἀπό τίς ἀδελφές, ἡ ἁγία Εἰρήνη, εἶναι τό ὄρος ὅπου σήμερα εἶναι ἡ Μονή τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, ἡ ὁποία φρόντισε καί ἐνεταφίασε τά τίμια σώματα τῶν τριῶν ἀδελφῶν παρθενομαρτύρων, τῶν ὁποίων τή μνήμη ἡ Ἐκκλησία γιορτάζει στίς 16 Ἀπριλίου.

3.Χρυσόγονος καί Ζωΐλος.Δέν εἶναι ὅμως μόνον οἱ τρεῖς παρθενομάρτυρες τῆς Θεσσαλονίκης μέ τίς ὁποῖες συνδέθηκε ἡ Ἁγία Ἀναστασία. Ἀναφερθήκαμε προηγουμένως στόν διδάσκαλό της Χρυσόγονο, ὁ ὁποῖος ὑπέστη μαρτυρικό θάνατο στήν Νικομήδεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας κατά τόν συναξαριστή, κατ' ἄλλους δέ στήν Ἀκυϊλία τῆς Ἰλλυρίας.

Σώζεται ἀλληλογραφία μεταξύ τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, τόν καιρό πού τήν εἶχε φυλακίσει ὁ ἄνδρας της, γιά νά ἐμποδίσει τήν φιλάνθρωπη δράση της, καί τοῦ Χρυσογόνου, πού τόν εἶχαν φυλακίσει, γιατί δίδασκε μέ παρρησία καί πολλή ἐπιτυχία τό Χριστιανισμό. Τόν Χρυσόγονο ἀκολούθησε ἡ Ἀναστασία στήν μαρτυρική του πορεία ἀπό τή Ρώμη στή Νικομήδεια, ἀφοῦ ἐν τῷ μεταξύ ἀποφυλακίσθηκε μετά τό θάνατο τοῦ συζύγου της.

Τοῦ συμπαρεστάθη καί τον ἐνεδυνάμωσε, ἡ τολμηρή αὐτή μαθήτρια τόν πρεσβύτη δάσκαλο. Μετά τόν δι' ἀποκεφαλισμοῦ μαρτυρικό του θάνατο, ὁ Χρυσόγονος ἐμφανίσθηκε σέ ὅραμα στόν ἱερέα Ζωΐλο, τοῦ ὑπέδειξε τόν τόπο πού βρισκόταν τό ἅγιό του λείψανο καί τοῦ ἀπεκάλυψε ὅτι ὁ αὐτοκράτωρ Διοκλητιανός ἔδωσε ἐντολή νά βασανιστοῦν οἱ τρεῖς ἀδελφές Ἀγάπη, Χιονία καί Εἰρήνη, τίς ὁποῖες ὅμως θά ἐρχόταν νά ἐνθαρρύνει ἡ Ἀναστασία, ὅπως καί ἔγινε.

Τό ἴδιο ὅραμα εἶδε συγχρόνως καί ἡ Ἀναστασία, πού ἀνέλαβε πράγματι νά συμπαρασταθεῖ στίς τρεῖς μέλλουσες μάρτυρες. Ὁ ἱερεύς Ζωΐλος, πλησίον τοῦ ὁποίου ἔμεναν οἱ τρεῖς ἀδελφές, δέχτηκε σέ λίγες μέρες τήν προαναγγελθεῖσα ἐπίσκεψη τῆς Ἀναστασίας, ἡ ὁποία προσκύνησε τό ἅγιο λείψανο τοῦ διδασκάλου της καί ἀνέλαβε τίς τρεῖς ἀδελφές, οἱ ὁποῖες ὅπως εἴπαμε, μαρτύρησαν στή Θεσσαλονίκη.

Ὁ Ζωΐλος ἐντός ὀλίγου ἀπέθανεν ἐν Κυρίῳ, ὅπως τοῦ εἶχε προαναγγείλει ὁ Χρυσόγονος, μαζί μέ τόν ὁποῖο ἑορτάζεται στίς 22 Δεκεμβρίου, ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου καί τῆς μνήμης τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας. Στόν συναξαριστή ὁ Ζωΐλος παρουσιάζεται ὡς μάρτυς. Χρυσόγονος, Ζωΐλος, Ἀγάπη, Χιονία, Εἰρήνη ἀποτελοῦν τήν πρώτη ὁμάδα ἁγίων, μέ τήν ὁποία συνδέθηκε ἡ Ἁγία μας, ἀκολουθοῦν ὅμως καί ἄλλες.

4.Ἡ Θεοδότη καί τά παιδιά της.Κατά τήν παραμονή της στή Νικομήδεια, ὅπου εἶχε φθάσει συνοδεύοντας τόν διδάσκαλό της Χρυσόγονο, ἡ Ἀναστασία ἔγινε γνωστή γιά τίς ἀγαθοεργίες καί τήν χριστιανική της δράση. Στήν πόλη αὐτή ζοῦσε ἐν χηρείᾳ, μετά τό θάνατο τοῦ συζύγου της, ἡ Θεοδότη μέ τά τρία παιδιά της.

Προσκολλήθηκε στήν Ἀναστασία, ὡς συνεργάτης καί βοηθός στίς ἀτέλειωτες ἐπισκέψεις τῶν φυλακισμένων καί διωκομένων Χριστιανῶν. Ἐπειδή ἀρνήθηκε νά ὑπανδρευθεῖ τόν ἄρχοντα Λευκάδιο, πού τήν θαύμαζε γιά τήν ὀμορφιά της, ἡ Θεοδότη ὁδηγήθηκε σέ δίκη, κατά τήν ὁποία προτίμησε νά μαρτυρήσουν αὐτή καί τά τρία παιδιά της μέσα σέ καμίνι φωτιᾶς, παρά νά ἀρνηθοῦν τόν Χριστό· ἡ μητρότητα στίς ὡραιότερες στιγμές της, ἀφοῦ θέτει σέ δεύτερη μοῖρα τή ζωή τή σαρκική τῶν παιδιῶν της, προκειμένου νά κερδίσουν τήν αἰώνια καί ἀγέραστη ζωή τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἄλλη μία ὁμάδα μαρτύρων ἀπό τόν κύκλο τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, πού γιορτάζουν ἐπίσης μαζί της στίς 22 Δεκεμβρίου.

5.Οἱ ἑκατόν εἴκοσι κατάδικοι.῎Εφθασε ὅμως καί ὁ καιρός καί τοῦ δικοῦ της μαρτυρίου, πρίν ἀπό τό ὁποῖο ἔγινε αἰτία νά πλουτίσει ἡ ᾿Εκκλησία μας μέ ἑκατόν εἴκοσι ἀκόμη μάρτυρες. Μετά ἀπό ἐπίμονες προσπάθειες οἱ ἄρχοντες, ἄλλοτε μέ ὑποσχέσεις καί γλυκόλογα καί ἄλλοτε μέ φρικτά βασανιστήρια, δέν κατόρθωσαν νά πείσουν τήν ᾿Αναστασία νά ἀρνηθεῖ τή χριστιανική της πίστη.

Η Θεοδότη ἐμφανιζόταν στόν ὕπνο της, μήνυμα ἀπό τόν οὐρανό, γιά νά τήν ἐνισχύσει, ἀνταποδίδοντας ἔτσι ὅσα εἶχε κάνει ἡ ᾿Αναστασία γι᾿ αὐτήν. Κατά θαυματουργικό τρόπο ἡ ᾿Αναστασία, ἀντί νά βγαίνει ταλαιπωρημένη καί ἐξουθενωμένη ἀπό τίς φυλακές καί τά βασανιστήρια, ἐμφανιζόταν ἀκμαία καί χαρούμενη.

Στήν ἀπόγνωσή του ὁ εἰδωλολάτρης ἄρχοντας διατάσσει νά βάλουν τήν ᾿Αναστασία μαζί μέ ἄλλους ἑκατόν εἴκοσι εἰδωλολάτρες καταδίκους καί ἕνα Χριστιανό, τόν Εὐτυχιανό, μέσα σέ μεγάλη βάρκα, νά ἀνοιχθοῦν στή θάλασσα καί, ἀφοῦ ἀνοίξουν ὀπές στή βάρκα, νά τούς ἀφήσουν νά πνιγοῦν, ὅπως καί ἔγινε.

῾Ο Θεός ὅμως δέν ἐπέτρεψε νά εὐοδωθοῦν τά σχέδια τοῦ ἄρχοντα, γιατί τό δικό του σχέδιο προέβλεπε τή σωτηρία καί ἄλλων ἀνθρώπων. Ξαφνικά ἐμφανίζεται στό τιμόνι τῆς βάρκας ἡ Θεοδότη καί τήν ὁδηγεῖ μέ ἀσφάλεια στή στεριά.

 ῎Εκθαμβοι οἱ ἑκατόν εἴκοσι κατάδικοι ἀπό τό θαῦμα πού ἔζησαν, πίστεψαν στόν Χριστό, ὁμολόγησαν καί αὐτοί μέ παρρησία τήν πίστη τους ἑνώπιον τοῦ ἄρχοντος, μέ συνέπεια νά ἀποκεφαλισθοῦν καί νά κερδίσουν τόσο γρήγορα τήν αἰωνιότητα.

6.Τό μαρτύριο τῆς ῾Αγίας.῾Η ἄκαμπτη καί ἀνυποχώρητη ᾿Αναστασία τελικά δέθηκε σέ πασσάλους καί, δεμένη ὅπως ἦταν, παραδόθηκε στή φωτιά, στίς 22 Δεκεμβρίου, πού ἡ ᾿Εκκλησία γιορτάζει τή μνήμη της. Τό λείψανο τῆς ῾Αγίας τό πῆρε μία γυναίκα ἀρχόντισσα, πού λεγόταν ᾿Απολλωνία, ἀφοῦ χρησιμοποίησε τή γνωριμία της μέ τή σύζυγο τοῦ ἐπάρχου.

᾿Ενεταφίασε τό σῶμα στόν κῆπο της, ὅπου ἀργότερα ἔκτισε καί νάο πρός τιμήν της. Ποιός ἀκριβῶς ἦταν ὁ τόπος αὐτός τοῦ μαρτυρίου καί τοῦ ἐνταφιασμοῦ της δέν γνωρίζουμε.

Τό μαρτύριό της ἔγινε τό 303 ἤ 304 κατά τό Διωγμό τοῦ Διοκλητιανοῦ, κατά πολλούς στή Θεσσαλονίκη, κατά ἄλλους στό Σίρμιο, ἐνῶ ὑπάρχουν καί μερικοί πού πιστεύουν ὅτι ἐμαρτύρησε στή Ρώμη.

7.Τά λείψανα τῆς ῾Αγίας. Εἶναι πάντως ἱστορικά ἐξακριβωμένο ὅτι τό λείψανό της βρέθηκε στό Σίρμιο, ἀπ᾿ ὅπου μεταφέρηθκε στήν Κωνσταντινούπολη ἐπί πατριάρχου Γενναδίου (457-471) καί αὐτοκράτορος Λέοντος Α´ (457-474).

Τοποθετήθηκε κατ᾿ ἀρχήν στόν ἐπ᾿ ὀνόματί της ναό πού βρισκόταν στόν Ἱππόδρομο, τόν μοναδικό πού εἶχε ἀπομείνει στούς ᾿Ορθοδόξους κατά τήν ἐποχή τοῦ ᾿Αρειανισμοῦ.  

Στόν μικρό αὐτό ναό ἔδωσε τή μεγάλη μάχη του ἐναντίον αὐτῆς τῆς αἱρέσεως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ἐπανέφερε τήν ᾿Ορθοδοξία στήν Κωνσταντινούπολη μέ τούς περίφημους Θεολογικούς Λόγους πού ἐξεφώνησε ἐκεῖ.

Σήμερα, μέρη τῶν ἱερῶν λειψάνων τῆς ῾Αγίας, ἡ ἁγία κάρα της καί μέρος ἀπό τό δεξιό της πόδι βρίσκονται στήν Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή τῆς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας στήν Μακεδονία.

8. Γιατί ὀνομάζεται «Φαρμακολύτρια».

α).Δίδει φάρμακα καί θεραπεύει σωματικές καί ψυχικές ἀσθένειες. Τό ἐπίθετο «Φαρμακολύτρια» τῆς ῾Αγίας ἔχει δύο ἔννοιες, μία γενική καί μία εἰδική.

Κατά τήν εὐρύτερη, τήν γενική ἔννοια, ἡ ῾Αγία ὀνομάζεται ἔτσι, διότι ὅπως λέει ὁ Τρύφων Εὐαγγελίδης στό βιβλίο του Βίοι ῾Αγίων (σελ. 994) «εἶχεν ἄνωθεν παρά Θεοῦ τήν δύναμιν νά λύῃ καί καταστρέφῃ τῶν φαρμάκων καί τῶν δηλητηρίων τά κακά ἀποτελέσματα καί τάς ἐνεργείας» ἤ διότι παρέχει ἡ ἴδια ἀφθόνως φάρμακα, «ἐκλύει» φάρμακα γιά τήν θεραπεία τῶν σωματικῶν καί ψυχικῶν ἀσθενειῶν,

Όπως λέγει τό Μεγαλυνάριο μιᾶς ἀκολουθίας της: «Φάρμακα προχέουσα μυστικά ψυχῶν καί σωμάτων θεραπεύεις πάθη δεινά, ὦ ᾿Αναστασία, τῇ θείᾳ ἐνεργείᾳ· διό τάς χάριτάς σου πάντες κηρύττομεν».

β).Διότι λύνει τίς φαρμακεῖες, δηλαδή τά μάγια

Κατά τήν εἰδική ἔννοια ἡ ῾Αγία ὀνομάζεται «Φαρμακολύτρια», διότι ἀνάμεσα στίς πολλές ἄλλες ἰάσεις καί θεραπεῖες πού ἐπιτελεῖ ἔλαβε ἀπό τόν Θεό τή Χάρη καί τή δύναμη νά γλυτώνει ὅσους ἔπεσαν στά δίχτυα τῶν φαρμακῶν καί τῶν φαρμακευτριῶν, δηλαδή τῶν μάγων καί τῶν μαγισσῶν.