ΤΡΙΤΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ 40 ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

 

 Πρόλογος

του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών

και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου

Ενώπιον της Ιστορίας έθνη και άνθρωποι, κρίνονται. Υπάρχουν γεγονότα, ημερο­μηνίες, λέξεις, πού περιέχουν βασικές αλήθειες, δίδαγμα απαράμιλλο πρός όλους τούς ανθρώπους.

Ή 28η Οκτωβρίου 1940 καί όσα επακολούθησαν, αποτελεί χρονικό σημείο αλήθειας, ή όποια είναι αναγκαίο νά διατυπώνεται όχι μόνον σέ κάθε επέτειο της, άλλά ανά πάσα στιγμή, διότι οί ανδρείοι δέν καταγίνονται μέ τό νά διατυμπανίζουν συνεχώς τήν ανδρεία τους, άλλά διατρανώνουν τούς ιερούς σκοπούς του αγώνα τους.

Λυπούμαι νά ειπώ ότι στήν εποχή μας συμβαίνει κάτι περίεργο. Αντί νά επιδιώκου­με νά πλησιάζουμε νοερά τις υψηλότατες κορυφές του Πνεύματος καί του Πολιτισμού καί νά αναμετρούμε τις δικές μας ευθύνες γιά τό παρόν καί τό μέλλον, νά παραδειγματιζόμαστε καί νά πορευόμαστε στά ύψη τους, προσπαθούμε νά τις «κουρεύουμε», όπως τούς θάμνους σέ πλατείες καί πρασιές, καί νά τις κάνουμε περίπου ομοιόμορφες, επιβάλλο­ντας αναδρομικά θεωρίες, απόψεις, ιδεολογίες, συμφέροντα ή απλούστερα τήν μικροψυχία μας.

Ό λόγος είναι σαφής. Από τίς κορυφές έχει κανείς γενική εποπτεία άλλά καί ευθύ­νη. Στους καιρούς μας τίς κορυφές πού έχουν διάρκεια, όπως είναι ή Ορθοδοξία, πού ξεχωρίζουν, αντέχουν, προσφέρουν, επιχειρούμε νά τίς καταρρίπτουμε μέ ποικίλες δικαιο­λογίες, είτε διότι δέν υπάρχει ή δυνατότητα εκτιμήσεως τους είτε διότι δέν ταιριάζουν στις ξεπερασμένες προσδοκίες καί περισσότερο στή χαλαρή συνείδηση ορισμένων «ισχυρών της ημέρας».

Αυτές οί σκέψεις γεννώνται άπό τήν ανά­μνηση τών λόγων πού, μεταξύ άλλων, άπηύθηνε πρός τούς παριστάμενους κατά τήν παρουσίαση της πρώτης εκδόσεως τού τόμου τούτου τόν Νο­έμβριο του 2000 ό καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών καί τ. Υπουργός Παιδείας, διά Βίου Μά­θησης καί Θρησκευμάτων, κ. Γεώργιος Μπαμπι­νιώτης:

«Αυτό τό βιβλίο έπρεπε νά είχε εκδοθεί άπό καιρό. Αυτό τό βιβλίο είναι ένα αδιάψευστο ντο­κουμέντο, ένα σύνολο ιστορικών μαρτυριών, πού διάλυσε επιτέλους τήν άχλύ ή όποία άπό άγνοια περισσότερο, ενίοτε καί άπό σκοπιμότητες έχει δημιουργηθεί γύρω άπό τη συμμετοχή του κλήρου στήν Εθνική Αντίσταση, γύρω άπό τή στάση του Κλήρου στό Σαράντα καί τήν Κατοχή.

Άπό αυτό τό βιβλίο-ντοκουμέντο προκύπτει πλέον μέ τρόπο πού δέν πρέπει καί δέν μπορεί νά αμφισβητηθεί άπό κανένα, ότι ό απλός παπάς, θά χρησιμοποι­ήσω αυτόν τόν όρο, στήν πατρίδα μας, μαζί μέ εμπνευσμένους Ιεράρχες, καί πολέμησε, καί βα­σανίσθηκε, καί συμμετέσχε στήν Εθνική Αντίστα­ση, (πού ακούσαμε άπό τό στόμα του πιό αρμόδιου ενεργού μέλους τής Αντίστασης), καί στήριξε με αυταπάρνηση τόν λαό στά δεινά πού περνούσε, καί θυσίασε τή ζωή του στόν αγώνα τής Ελευθερίας καί τής Αντίστασης».

Είχαν υπάρξει καί πρίν άπό τήν έκδοση αύτού του συλλογικού τόμου μικρότερες καί έπί μέρους έρευνες καί εκδόσεις. Τό μετά χείρας έργο προσφέρει μέ ευρύτατη καί επι­στημονικά τεκμηριωμένη άπό κάθε πλευρά μελέτη τήν εικόνα εκείνης τής εποποιίας τής Εκκλησίας σέ ήμερες ζοφερές, κατά τίς όποιες τό Έθνος μας στέναζε ύπό στυγνή βία καί σθεναρά αντιστεκόταν.

Τό 1940, τό Έθνος σύσσωμο αντιτάχθηκε χωρίς περιστροφές στους έκ δυσμών βαρβάρους εχθρούς του καί προετοίμαζε τήν ανάστασή του: Κλήρος, Μοναχοί καί Λαός!Άλλωστε ή Εκκλησία δέν είναι ένας οποιοσδήποτε ξεκομμένος οργανισμός. Είναι ακριβώς ό Κλήρος μαζί καί ό Μοναχισμός καί ό Λαός, πού συγκεντρώνεται ενώπιον τού Ιερού Θυσιαστηρίου καί μετέχει ενωμένος στήν κοινή τράπεζα τής Θείας Ευχαριστίας.

Όπως πολύ γλαφυρά είχε τονίσει άλλος ομιλητής στήν ίδια εκδήλωση, ό ήρως τής Εθνικής Αντίστασης, δημοσιογράφος, συγγραφεύς καί πολιτικός Μανώλης Γλέζος, «ό Κλήρος ό δι­κός μας δέν είναι φυτευτός. Είναι μέσα στόν λαό. Είναι καί εργάτης σέ ορυχείο, είναι καί αγρότης...».

Αναφερόμενος ό ίδιος στήν έκδοση του βιβλίου αυτού, τόνισε μέ πάθος, ότι τήν ώρα πού γινόταν ή παρουσίαση γραφόταν ιστορία. «Κατά κάποιο τρόπο τελετουργούμε στά θυρανοίξια τής ιστορίας καί τής αλήθειας του τόπου μας. Γιατί δέν μπορεί νά ξεχάσει κανείς καί νά λησμονήσει.

Θά είναι μεγάλο λάθος, γιατί ή λησμοσύνη έχει απόλυτη σχέση μέ τό λάθος, καί έχει απόλυτη σχέση εξ αντιθέτου μέ τήν αλήθεια. Όποιος λησμονεί κάνει λάθος καί όποιος κάνει λάθος δέν βρίσκεται στήν αλήθεια, δέν βρίσκεται στό φώς.

Αυτό είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός, γι' αυτό ή παρουσίαση του έργου του σημερινού έχει δύο πλευρές. Άπό τή μία δείχνει καί παρουσιάζει τήν συμμετοχή του Κλήρου καί τής Εκκλησίας στήν Εθνική Αντίσταση καί άπό τήν άλλη πλευρά αναγνωρίζει αυτή τήν ίδια τήν Εθνική Αντίσταση».

Οί λόγοι καί οί απόψεις τών δύο αυτών διακεκριμένων δημοσίων ανδρών του τό­που μας, διατυπωμένοι σέ καιρούς πού ευρίσκονται σέ αρκετή χρονική απόσταση άπό αυτούς πού διερχόμαστε, μέ ευθύτητα άλλά καί ευθύνη θίγουν μία σημερινή πραγματι­κότητα πού πρέπει πολύ νά προσεχθεί καί μέ περίσκεψη νά τύχει σωστής αντιμετώπισης.

Ή Ορθοδοξία είναι απόλυτα συνδεδεμένη μέ τήν Ελλάδα καί τούς Έλληνες δύο χιλιετίες πλέον. Δέν πρόκειται γιά ιδεολόγημα πού ξεφτίζει συχνά πολύ γρήγορα, ούτε καταχω­νιάζεται στό «χρονοντούλαπο» τής Ιστορίας καί δέν είναι μόνον αυτοί πού γνωρίζουν καί αναγνωρίζουν τήν προσφορά, τίς θυσίες, τή μέριμνα, τά θαύματα του πολέμου.

Ίσως κάποιοι νά λησμονούν πώς διασώθηκε ή πίστη μας σέ τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, ίσως και νά τούς συμφέρει νά τό λησμονούν. «Θά είναι μεγάλο λάθος...»!

Τό έθνος μας οφείλει ιδιαιτέρως στους καιρούς πού διανύουμε νά εγκύψει μέ ειλι­κρίνεια, σοβαρότητα καί κατάνυξη έπί τής σημασίας τών αγώνων του καί τών αγωνιστών του, άλλά καί τής κληρονομιάς πού μάς άφησαν.

Όσο γιά τήν Εκκλησία, όπως προσφυώς τονίσθηκε στό τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, πού επιγράφεται «Μαρτυρικό Συναξάρι»: «Τό προσκλητήριο τών νεκρών στό τε­λευταίο κεφάλαιο του βιβλίου μέ τά ονόματα καί τά στοιχεία τών ιερέων πού θανατώθηκαν γιά τήν πατρίδα, θά αποτελεί έφ' εξής τήν τεκμηριωμένη απάντησή της γιά τήν στάση του Κλήρου στό Σαράντα καί τήν Κατοχή».

† Ο ΑΘΗΝΩΝ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Β'