ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΩΗΝ ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΗ κ. ΜΑΝΩΛΗ ΓΛΕΖΟΥ

 

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΟΥΜΕ

Ο κ. Μανώλης Γλέζος μιλά για τη μεγάλη προσφορά του κλήρου στην Κατοχή και τον ρόλο Ιεραρχών στην Αντίσταση, και εξηγεί γιατί ποτέ δεν υπήρξε θέμα αντίθεσης ανάμεσα στις δυο πλευρές.Δεν αποτελεί ιδιαίτε­ρα συ­νηθι­σμένο φαινόμενο στη σύγχρονη Ελλάδα μια προσωπικό­τητα - και δη από τον χώρο της πολιτικής - να απολαμ­βάνει πλην ελαχίστων εξαιρέσεων - τον σεβασμό και τον δημόσιο έπαινο φίλων και αντιπάλων.

Ο κ. Μανώλης Γλέζος δεν εί­ναι απλώς ένας παλαίμαχος πολιτικός της Αριστε­ράς με διεθνή απήχηση, καθώς το όνομα του έχει γίνει συνώνυμο του απα­ράμιλλου θάρρους και της αγάπης προς την πατρίδα. Οι σχέσεις του με την Εκκλησία είναι από δε­καετίες γνωστές. 

Η Ιε­ρά Σύνοδος, αναγνωρί­ζοντας τον σεβασμό που έχει δείξει ο ίδιος στον ρό­λο της Εκκλησίας κατά τους εθνικούς και κοινω­νικούς αγώνες, του έχει απονείμει τον Μεγαλό­σταυρο του Αποστόλου Παύλου.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο κ. Γλέ­ζος αναφέρεται στις σχέ­σεις του με τους εκπροσώ­πους της Εκκλησίας αλλά και στη μεγάλη προσφορά του κλήρου τα χρόνια της Κατοχής.  Επίσης, ανα­φερόμενος στις συναντή­σεις του με τον μακαριστό Χριστόδουλο, θυμάται ότι αυτός του απαντούσε κά­θε φορά που διαφωνού­σαν: «Ο Θεός έχει παντού τους ανθρώπους του».

Πριν από περίπου επτά μήνες είχατε συναντη­θεί με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλά­δος κ. Ιερώνυμο, έχοντας και τότε θέμα συζήτησης το Προσφυγικό. Τι δια­φορετικό προέκυψε από την πρόσφατη συνάντη­ση σας για το ίδιο ζήτημα;

Διαπιστώσαμε και οι δύο με ικανοποίηση ότι οι πρωτοβουλίες που πήρε η Ελληνική Εκκλησία σε αυτό το ζήτημα αξίζουν τα συγχαρητήρια. Κατόρθω­σε να κινητοποιήσει όλες τις Εκκλησίες προς μια κατεύθυνση που τη χρειά­ζεται όχι μόνο ο τόπος μας αλλά και ολόκληρη η αν­θρωπότητα.

Από την πλευρά μου μετέφερα στον κ. Ιερώνυ­μο την εξής πρόταση: λόγω του μεγάλου αριθμού των προσφύγων, θα ήταν καλό κάβε ενορία -εφόσον εί­χε αυτή τη δυνατότητα - να μπορούσε να απορροφήσει τέσσερις οικογένειες.  

Είναι μεν δύσκολο αλλά όχι ακα­τόρθωτο ζήτημα. Από την πείρα της Κατοχής γνωρί­ζω την πολύ καλή συνερ­γασία όλων των αντιστασι­ακών οργανώσεων με την Εκκλησία, που είχε απο­τέλεσμα να σώσουμε πολύ κόσμο με τα συσσίτια.

Στη μακρόχρονη πολιτι­κή διαδρομή σας διατη­ρούσατε άρρηκτες σχέ­σεις με τους εκπροσώ­πους της Εκκλησίας. Ποιες είναι οι σημαντι­κότερες αναμνήσεις από εκείνα τα χρόνια;

Από όσα γνωρίζω προσω­πικά, οι σχέσεις Εκκλησί­ας και ΚΚΕ ήταν άριστες ιδιαίτερα στη διάρκεια της Κατοχής, αφού οι σχέσεις αυτές ήταν καθοριστικές για την εξέλιξη του απε­λευθερωτικού αγώνα. Τις καταγράφω στο βι­βλίο μου «Εθνική Αντίστα­ση», όπου τονίζω κατεξοχήν τη στάση του Αρχιεπισκό­που Αθηνών και πάσης Ελ­λάδος Χρύσανθου.

O οποί­ος από την πρώτη κιόλας ημέρα αρνήθηκε να παρα­βρεθεί στην παράδοση της πόλης των Αθηνών από τον στρατηγό Καβράκο (1941) στους κατακτητές και να κάνει την τελετή δοξολογί­ας, λέγοντας χαρακτηριστι­κά: «Η Ελληνική Εκκλησία παρευρίσκεται και τελεί δο­ξολογίες για την απελευθέρωση των λαών και όχι στη σκλαβιά τους».

Αρνήθηκε επίσης να ορκίσει την κυβέρνηση Τσολάκογλου και απέπεμψε τον στρατιωτικό διοικητή των κατακτητών από το γραφείο του. Τα γεγονότα αυτά ήταν η αιτία να υποχρεώσουν οι Γερμανοί την Ιερά Σύνοδο να συνεδριάσει και ν' αποφασίσει, δυστυχώς, την καθαίρεση του.

Έδειξε όμως ο ίδιος με την πράξη του ποια θα έπρεπε να είναι η στάση της Εκκλησίας. Το παράδειγμα του ακολούθησαν σχεδόν όλοι οι Ιεράρχες και οι απλοί ιερωμένοι. Κάποιοι Ιεράρχες έπαιξαν έναν ρόλο πιο κοντινό στο πνεύμα του Βυζαντίου.

Δηλαδή αυτό στην πράξη μεταφραζόταν: «Και τούτο ποιείν κακείνο μη αφιέναι». Ο Δαμασκηνός, ως Αρχιεπίσκοπος - και διάδοχος του Χρύσανθου  έπαιξε έναν τέτοιο ρόλο. Και εφοδίαζε τους Εβραίους με τα κατάλληλα πιστοποιητικά βοηθώντας τους σε μεγάλο βαθμό να σωθούν, ενώ συγχρόνως όρκιζε τις κυβερνήσεις που επιθυμούσαν οι Γερμανοί.

Από την πλευρά των δυ­νάμεων που πολεμούσαν τις κατοχικές δυνάμεις τι ίσχυε;

Το ΕΑΜ, από την πλευρά του συνεργάστηκε στενά με τους ιερωμένους σε κάθε ενορία για τα συσσίτια επιβίωσης του λαού. Όπως και για τη συνδρομή υπέρ των φυλακισμένων αγωνιστών.   

Επίσης, το ΕΑΜ συνεργάστηκε απόλυτα στην ενεργό συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση και την ένοπλη μορφή της. Υπήρξαν Μητροπολίτες, μάλιστα, οι οποίοι ανήκαν στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ. Δημιουργήθηκε, επίσης, η Παγκληρική Ενωση, η οποία ήταν ειδική αντιστασιακή οργάνωση των κληρικών.

Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι πολλοί στρατευμένοι αριστεροί διατηρού­σαν έντονο το θρησκευτικό στοιχείο;

Σαφώς και υπήρχαν πολλοί θρησκευ­όμενοι στις τάξεις των αγωνιστών. Εμείς δεν βάζαμε όρο να μην πιστεύ­ει κάποιος για να ενταχθεί στην Αντί­σταση ούτε η Αριστερά είχε βάλει στό­χο να εκριζωθεί το θρησκευτικό αίσθη­μα από τις συνειδήσεις των αριστερών! Δεν υπάρχει καμία αντίθεση ανάμεσα στο αριστερό κίνημα και την Εκκλη­σία. Μη δημιουργούμε ζητήματα εκεί όπου δεν υπάρχουν!

Η σημερινή κυβέρνηση θα μπορού­σε, επαναπροσδιορίζοντας τις σχέ­σεις κράτους - Εκκλησίας, να ανοί­ξει έναν δρόμο συνεργασίας και διαλόγου με την Εκκλησία;

Κάθε κυβέρνηση οφείλει όχι μόνο να βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με την Εκκλησία, αλλά και να συνεργάζεται μαζί της για τη σωτηρία του τόπου και του ανθρώπου.

Μου έχουν διηγηθεί ότι ορισμένοι ιερείς σάς βλέπουν στον δρόμο και σας φιλούν το χέρι, ειδικά μετά την επίσκεψή σας στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και τη δήλωση σας ότι επιθυμείτε θρησκευτική κηδεία. Είναι αλήθεια;

Για όσους το επιχειρούν δεν το δέχομαι και με φέρνει σε δύσκολη θέση. Μου λένε - και το γνωρίζω - ότι το κάνουν από σεβασμό. Αλλά ο σεβασμός έχει και άλλους τρόπους να εκδηλωθεί.

Ποτέ, βέβαια, δεν ζήτησα σεβα­σμό για τις απόψεις μου και ης πράξεις μου. Αντίθετα, ζήτησα αντίκρουση με επιχειρήματα. Διότι μόνο από την αντι­παράθεση, από τον διάλογο, επιτυγχά­νονται η σύνθεση και η πρόοδος.

Υπάρχουν κάποια άλλα περιστατικά τα οποία αναφέρονται στις σχέσεις σας με το περιβάλλον της Εκκλησί­ας και τους ανθρώπους της;

Θυμάμαι ότι στα χρόνια του '60 ένας Γάλλος αβάς είχε εντυπωσιαστεί από όσα έλεγα για την Ελληνική Εκκλη­σία στους Γάλλους και ζήτησε να με γνωρίσει.

Συναντηθήκαμε και του είπα ότι υπάρχει μια τεράστια διαφο­ρά ανάμεσα στις δύο χώρες, αφού οι ιερείς στην Ελλάδα είναι εργάτες ή αγρότες, δηλαδή μεροκαματιάρηδες. «Σε εσάς οι ιερείς βγαίνουν από σχο­λές» του είπα. Όταν ήρθε στην Ελλά­δα, μου ζήτησε να τον πάω στον παπά της ενορίας μου.

Πάμε, λοιπόν, στον Άγιο Αιμιλιανό, στον λόφο Σκου­ζέ. Μόλις με βλέπει ο παπάς, έρχε­ται, με αγκαλιάζει και με φιλά. «Για­τί τόση αγάπη;» ρωτά ο Γάλλος. «Μα αφού τον έχω παντρέψει εγώ» απα­ντά ο Έλληνας ιερέας.

Αναφερόταν στον γάμο μου με την Αναστασία, την πρώτη γυναίκα μου, η οποία έχει πε­θάνει, δυστυχώς. Είχε μείνει έκπλη­κτος, δεν πίστευε αυτά που άκουγε ο αβάς! Τους δικούς μας ιερωμένους τους μορφώνει η ίδια η ζωή πρώτα απ' όλα και τους κάνει να είναι μαζί με τον λαό.

Από τα νεανικά χρόνια σας ποιες αναμνήσεις έχετε;

Ως μαθητής γυμνασίου πήγαινα στο κατηχητικό σχολείο της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας, στην οδό Αιό­λου. Εκεί όμως έθετα ερωτήματα τα οποία δεν ήταν σε θέση να μου απα­ντήσει ο ιερέας.

Κάποια στιγμή μου λέει: «Παιδί μου, θα σε στείλω να πα­ρακολουθήσεις μαθήματα στη Θεολογική Σχολή του πανεπιστημίου, για να λύσεις τις απορίες σου».

Εκεί δίδασκε ο γνωστός θεολόγος Παναγιώτης Τρεμπέλας. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι δεν μπορούσα να θέσω ερωτήσεις! Εί­χα το δικαίωμα μόνο να παρακολουθώ.

Έχει αποδειχθεί ότι είναι δυνατή η συνύπαρξη της θρησκευτικής συνείδησης με όσα πρεσβεύει η κοσμο­θεωρία του διαλεκτικού υλισμού;

Παρά τα διάφορα ιδεολογικά βάθρα και κίνητρα, ο σκοπός, όσο και αν φαί­νεται παράδοξο, είναι ο ίδιος: η σωτη­ρία του ανθρώπου. Συνεπώς, χρειάζε­ται η συνεργασία τους, για να επιτευ­χθεί ο κοινός στόχος.

Πιστεύετε ότι υπάρχει ένα επόμενο στάδιο μετά το βιολογικό τέλος του ανθρώπινου σώματος;

Νομίζετε ότι σε μια συνέντευξη είναι δυνατόν να αναλυθεί και να γίνει κα­τανοητό το οντολογικό πρόβλημα;

Το ίδιο θέμα συζητήσαμε στην Αθήνα με την Καθολική Εκκλησία και κράτησε τρεις πολύωρες συζητήσεις, χωρίς κοι­νό συμπέρασμα. «Ο Θεός έχει παντού τους ανθρώπους του, έλεγε ο Χριστόδουλος όταν διαφωνούσαμε»

Με ποιους κληρικούς έχετε συνδεθεί περισσότερο, σε σημείο μάλιστα οι προσωπικότητές τους να αποτελούν σημείο αναφοράς για εσάς;

Διατηρούσα και διατηρώ ακόμη και σήμερα καλές σχέσεις με τους ιερείς στις Εκκλησίες του Προφήτη Δανιήλ και της Αγίας Μαρκέλλας την περιοχή του Βοτανικού, όπου εκεί ήταν η ενορία μου.

Εκεί ήταν το πρώτο σχολείο μου και διατηρώ αναμνήσεις από την αγαπημένη μου δασκάλα. Αργότερα, είχα αναπτύξει καλές σχέσεις με τον παπα-Στάθη Κτενά, τον θρυλικό ιερέα στη Λευκάδα. Ήταν επικεφαλής της οργάνωσης των Ελλήνων ιερέων που είχε δημιουργηθεί στην Κατοχή υπέρ του απελευθερωτικού αγώνα.

Επίσης, μετά τον πόλεμο γνωρίστηκα με τους Μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση.

Γνωρίστηκα και συνδέθηκα επίσης μεταπολεμικά και με τον τότε Μητροπολίτη Σάμου. Δεν ήταν όμως μόνο αυτοί. Πρέπει να τονίσω ότι με τους περισσότερους Ιεράρχες είχα πάντα μια καλή σχέση.

Με τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο διατηρούσατε μια εγκάρδια σχέση. Τι θυμάστε από τις συναντήσεις που είχατε μαζί του; Υπάρχει κάτι που σας είχε εκμυστηρευτεί και θα θέλατε να μας το μεταφέρετε;

Βρέθηκα δίπλα του λίγες ώρες προτού πεθά­νει. Δεν πρόκειται, βέβαια, να σας εκμυστηρευτώ όσα μου έχει εξομολογηθεί, επειδή θα διαπράξω αδίκημα. Θυμάμαι ωστόσο τις συ­στήσεις που είχα με τον μακαριστό Αρχιεπί­σκοπο Χριστόδουλο, ο οποίος, όταν διαφω­νούσαμε, μου έλεγε: «Ο Θεός έχει παντού τους ανθρώπους του».

Ο μακαριστός με είχε καλέσει και ήμουν ανάμεσα στους συμπαρουσιαστές με τους Μπαμπινιώτη και Πασαλάρη, το 2000, ενός βιβλίου που εξέδωσε η Μορφωτική Υπηρεσία της Εκκλησίας της Ελλά­δος με τον τίτλο «Μνήμες και μαρτυρίες από τo 1940 και την Κατοχή».

Η δε ομιλία μου είχε προκαλέσει εντύπωση, επειδή σε αυτήν είχα χρησιμοποιήσει εκκλησιαστικούς όρους. Στη δε αφιέρωση του στο βιβλίο ο Χριστόδουλος είχε γράψει για μένα: «Στον ανιδιοτελή, σεμνό αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης κατά του στρατού κατοχής. Με εκτίμηση και σε­βασμό στους συνεπείς αγώνες του».

Υπήρξαν στιγμές στη ζωή σας που νιώσα­τε την ανάγκη να προσευχηθείτε ή να απευ­θυνθείτε σε κάποιον ιερέα, ώστε να μοιρα­στείτε και να νιώσετε μια ψυχική ανακού­φιση για ένα θέμα που σας απασχολούσε;

Ως κοινωνικό ον, έχω την ανάγκη όλων των συνανθρώπων μου.

H Συνέντευξη παραχωρήθηκε στον Δημοσιογράφο κ. Σωτήρη Λέτσιο στην Εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ 18/5/2016