ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΒΗΘΛΕΕΜ

 

Η ΑΓΙΑ ΒΗΘΛΕΕΜ

Εκατόν τριάντα χρόνια μετά την γέννηση του Χριστού, το Άγιο Σπήλαιο αποτελούσε τόπο προσκυνήματος για τους Χριστιανούς. Ο ειδωλολάτρης αυτοκράτορας Ανδριανός, θέλοντας να παραδώσει στην λήθη τον τόπο, ανήγειρε ναό αφιερωμένο στον Άδωνη, όπως είχε πράξει και στον Γολγοθά, με την ανέγερση ιερού αφιερωμένου στην Αφροδίτη.

Η προσπάθειά του δεν τελεσφόρησε. Η μαρτυρία του Ωριγένη, που επισκέφθηκε την Παλαιστίνη το 213 μ.Χ. δείχνει, ότι ο τόπος ήταν περιφανής και το χριστιανικό προσκύνημα ξακουστό, ακόμα και ανάμεσα στους εθνικούς. Στις αρχές του Δ' αι. η Αγία Ελένη ανήγειρε χριστιανικό ναό και αφιέρωσε πολύτιμα κειμήλια.Το οικοδόμημα συμπλήρωσε ο Μ. Κωνσταντίνος και στόλισε με χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους τα αναθήματα, κατά την μαρτυρία του Ευσέβιου Καισαρείας.

Την μαρτυρία αυτή επιβεβαιώνει και ο συγγραφέας  του οδοιπορικού της Βουρδιγάλης, γράφοντας για την εκκλησία της Βηθλεέμ: δύο μίλια πέρα του τάφου της Ραχήλ είναι η Βηθλεέμ, όπου γεννήθηκε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός εκεί οικοδομήθηκε εκκλησία κατά διαταγή του Μ. Κωνσταντίνου. Η εκκλησία διατηρήθηκε για δύο αιώνες.

Τον Ε' αι. ο Ιουστινιανός ανήγειρε μεγαλύτερη και περιφανέστερη εκκλησία. Ήθελε το οικοδόμημα αυτό να είναι το λαμπρότερο απ' όλα της Παλαιστίνης.Ο αρχιτέκτονας, όμως από σεβασμό στο αρχαίο έθος διατήρησε το αρχικό σχήμα του ναού, εν μέρει. Την επιβεβαίωση της πληροφορίας, ότι ο ναός στην Βηθλεέμ είναι έργο δικό του, λαμβάνουμε από ανώνυμο Αραβικό χρονικό.

Μετά τον Ιουστινιανό σπανίζουν οι πληροφορίες για τον ναό αυτό. Η περσική εισβολή του 614 μ.Χ., ενδεχομένως να επέφερε καταστροφή και στην Βηθλεέμ, όμως η στιβαρή κατασκευή δεν επέτρεψε εκτεταμένες βλάβες. Η ζημιά διορθώθηκε εύκολα και επανήλθε στην πρότερη λαμπρή κατάσταση.

Οι Αρκούλφος και Βιλιβάρδος περιγράφουν με θαυμασμό τον ναό, τους Ζ' και Η' αι. αντίστοιχα, ενώ ο Βερνάρδος την Θ' εκατονταετηρίδα γράφει: «στην Βηθλεέμ υπάρχει μεγάλη εκκλησία, στο μέσο της οποίας είναι ένα σπήλαιο υπόγειο, του οποίου η είσοδος βρίσκεται προς νότο και η έξοδος προς ανατολάς (ίσως προς βορά) μέσα στο σπήλαιο δυτικά δεικνύεται η Αγία Φάτνη».

Όταν τον ΙΑ' αι. όλες οι εκκλησίες της Αγίας Γης κατεδαφίσθηκαν από τον Χακίμ ιμπν Αμρ-ιλλάχ μόνο η εκκλησία της Βηθλεέμ σώθηκε. Ο Γάλλος χρονογράφος Ademar έγραψε ότι, όταν οι Σαρακηνοί αποπειράθηκαν να καταστρέψουν τον ναό, φως ως αστραπή έπεσε πάνω τους και θανάτωσε πολλούς.

Το 1099 μ.Χ. έφτασαν οι σταυροφόροι στα Ιεροσόλυμα. Βρήκαν την εκκλησία της Βηθλεέμ άθικτη. Ο Γοδεφρείδος απέστειλε τον Ταγκράδο με 100 ιππότες και κατέλαβαν την Βηθλεέμ μέσα σε μια μέρα.

Το 1103 μ.Χ. γράφει, ότι όλη η περιοχή είχε ερημώσει και μόνο ο ναός έστεκε ακόμη όρθιος. Στον επόμενο μισό αιώνα η φθορά είχε επέλθει σε τέτοιο σημείο, ώστε ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων κυρ Μανουήλ Κομνηνός με μεγαλοδωρία επισκεύασε αυτόν.

Ο Ιωάννης Φωκάς στο σύγγραμμά του για τους Αγίους Τόπους δασώζει, ότι ο Λατίνος επίσκοπος έστησε την μορφή του αυτοκράτορα Μανουήλ στο Θυσιαστήριο του Αγίου Σπηλαίου. Μετά την διάλυση των σταυροφορικών βασιλείων, οι αυτοκράτορες της Κωνσταντινούπολης, διατήρησαν τον ορθόδοξο   κλήρο στην Βηθλεέμ, κατευνάζοντες με πλούσια δώρα την εκδικητική μανία των μουσουλμάνων.

Έτσι το 1348, ο Καντακουζηνός απέστειλε πρεσβεία στον Σουλτάνο των Μαμελούκων της Αιγύπτου Νασρεντίν Χασάν, υπό τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Λάζαρο, που μεσίτευσε υπέρ του Ναού της Αναστάσεως και των άλλων προσκυνημάτων.

Το 1435 μ.Χ. ο βασιλιάς της Τραπεζούντας Αλέξιος Κομνηνός ανακαίνισε την μολυβδοσκέπαστη στέγη του ναού.

Το 1561,ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Σοφρώνιος έκτισε τις τέσσερις κάμαρες που βρίσκονται σε αμφότερα τα μέρη του Αγίου Σπηλαίου. Η στέγη του ναού έχρηζε ήδη εκ νέου επισκευή επί πατριαρχίας του Παϊσίου, αλλά αυτός δεν κατόρθωσε να φέρει εις πέρας το έργο, λόγω έλλειψης χρημάτων.

Ο διάδοχός του Νεκτάριος έπεισε κάποιον επιφανή Μανωλάκη Καστοριανό να συνδράμει στις εργασίες και ξεκίνησε την διαδικασία της έκδοσης της σχετικής άδειας από την Πύλη. Οι εργασίες εκίνησαν τελικά από τον Πατριάρχη Δοσίθεο.

Ο προαναφερθείς Μανωλάκης Καστοριανός συγκέντρωσε την απαραίτητη ξυλεία στην Ιόππη. Από εκεί με άμαξες κατευθύνθηκαν στα Ιεροσόλυμα. Αλλά στην κοιλάδα του χείμαρρου Σαλάμ, βόρεια από τους Εμμαούς, ο δρόμος ήταν δύσβατος και οι άμαξες δεν μπορούσαν να διέλθουν.

Εξήλθαν λοιπό οι Ορθόδοξοι από τις πόλεις Ρεμπλί, Ραμμάλα και Λύδδα καθώς και από Ιερουσαλήμ και με την δική τους προσωπική εργασία διάνοιξαν την οδό προς Ιερουσαλήμ. Έτσι η μεταφορά διήρκεσε από Αύγουστο ως Δεκέμβριο.

Τον Σεπτέμβριο του 1672 ξεκίνησαν η επισκευή που συμπεριελάμβανε την ανακαίνιση της στέγης, συντήρηση στους τοίχους, διάνοιξη θυρών κεκλεισμένων και παραθύρων κι αντίστοιχη τοποθέτηση, μαρμαρόστρωση και ασβέστωμα. Για την κάλυψη της στέγης με μόλυβδο αναχωνεύθηκε ο ήδη υπάρχων και συμπληρώθηκε όσο έλειπε.

Τα εγκαίνια έγιναν τον Ιούλιο του ίδιου (εκκλησιαστικού) έτους από την σύνοδο που απήλλαξε τον Κύριλλο Λούκαρη από τις κατηγορίες των Ιησουιτών. Άλλες μικρότερες επισκευές έγιναν το 1689 μ.Χ. με την άδεια του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Β' και το 1775 μ.Χ. επί πατριαρχίας Αβραμίου.

Το 1842 μ.Χ. έγινε άλλη μια μεγάλη ανακαίνιση του οικοδομήματος επί Αθανασίου του Γ'. Η στέγη αντικαταστάθηκε και μολυβδοσκεπάστηκε. Το έδαφος του Καθολικού στρώθηκε με μάρμαρα, ενώ έξω στις κολώνες στρώθηκε με ντόπια πέτρα. Όλοι οι τοίχοι, των οποίων το μωσαϊκό κατέπεσε από την πολυκαιρία, καλύφθηκαν με μαρμαρόσκονη. Αυτή ήταν και η τελευταία μεγάλη ανακαίνιση του ναού.

Το άστρο της Βηθλεέμ

Το άστρο της Βηθλεέμ ξεπροβάλλει μέσα από το ζοφώδη και ομιχλώδη ορίζοντα της σημερινής πραγματικότητος, της οικονομικής υφέσεως και κρίσεως, της πολιτικής αστάθειας, της ανεργίας και της πτωχεύσεως, των συρράξεων και των πολέμων. Ανατέλλει για να μας γεμίσει χαρά.

Με τη χαρά των Μάγων, αυτή που αισθάνθηκαν οι σοφοί της Περσίας που χρόνια καρτερούσαν να το δούν, να ανατείλει. Είχαν διαβάσει στα βιβλία τους και το πρόσμεναν από χρόνια. Γι’ αυτό και η χαρά τους ήταν ανείπωτη.

-Πως προσμένουμε όλοι μας τον ερχομό ενός αγαπημένου μας προσώπου;

-Πως προσμένουμε τη γέννηση ενός παιδιού μας;

-Πως προσμένουμε τις μεγάλες γιορτές μας;

Η αγωνία της προσμονής αυξάνει τη χαρά μας, γι’ αυτό και τις μεγάλες στιγμές της ζωής μας νιώθουμε ανείπωτη χαρά και αγαλλίαση. Τι πρόσμεναν οι Μάγοι; Μα, την έλευση του Μεσσία, που θα συνοδευόταν από ένα φωτεινό αστέρι διαφορετικό από τα άλλα αστέρια του ουρανίου στερεώματος. 

Ένα θεϊκό αστέρι που θα τους οδηγούσε στον τόπο της γεννήσεως του Θείου Βρέφους, αυτού του άγνωστου, για το οποίο προφήτευαν οι γραφές. Γι’ αυτό και χαίρονταν και πανηγύριζαν μόλις το αντίκρισαν. «Ιδόντες τον αστέρα εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα» (Ματθ. β΄ 10). Πως να μη χαρούν; Πως οι καρδιές τους να μη γεμίσουν από θεϊκό ενθουσιασμό και υπερκόσμια χαρά; 

Το αστέρι αυτό επιβεβαίωνε τις γραφές και τους έδειχνε ότι η πορεία των συλλογισμών τους βρισκόταν στη σωστή κατεύθυνση.Ότι οι κόποι τους, αλλά και η οδοιπορία που είχαν ξεκινήσει δεν θα ήταν χωρίς αίσιο τέλος. Ήταν όχι μόνο σοφοί, αλλά και πιστοί στην έλευση του ουράνιου Βασιλιά, στον οποίο θα τους οδηγούσε αυτό το αστέρι.

Έτσι, το ακολούθησαν με επιτυχία. «Καί ιδού ο αστήρ ον είδον εν τη ανατολή προήγεν αυτούς, έως ελθών έστη επάνω ου ην το παιδίον» (Ματθ. β΄ 9).Η χαρά των Μάγων είναι και χαρά δική μας. Όλων των πιστών που βαδίζουμε το δρόμο προς τη Βηθλεέμ των ουρανών. Ο Χριστός άφησε τους ουρανούς και ήλθε στη γήινη Βηθλεέμ, για να μας ανεβάσει όλους στην ουράνια. Εκεί που Αυτός βρίσκεται όχι ως φτωχό βρέφος, αλλά ως Θεός Παντοδύναμος.

Αυτός μας έχει στείλει το αστέρι της εντολής της αγάπης και του ασφαλούς μας ταξιδίου μέσα από αυτή στη πάμφωτη Βηθλεέμ της αιωνιότητας. Μας φωτίζει το αστέρι Του το σκοτεινό μονοπάτι της ζωής και, αλλοίμονο σε εμάς, όταν δεν το ξεχωρίσουμε και παραμένουμε περπατώντας στο σκοτάδι. Δεν θα φθάσουμε ποτέ να τον προσκυνήσουμε στη φάτνη των ουρανών.

Δεν θα χαρούμε τη μεγάλη χαρά των Μάγων, που θα γίνει και δική μας χαρά, όταν δεχθούμε το θεϊκό αστέρι οδηγό στη ζωή μας, πυξίδα στην απλανή εκπλήρωση του φυσικού μας προορισμού, του προορισμού μας «συν Χριστώ είναι» (Φιλιπ. α΄ 23), της ατελεύτητης συνυπάρξεώς μας με το Χριστό, το εφετό των καρδιών μας. Οι Μάγοι εχάρηκαν, γιατί το αστέρι σφράγιζε την επιτυχή τους πορεία.

Ας χαιρόμαστε, και εμείς αυτή τη μεγάλη χαρά.

Ας χαιρόμαστε, γιατί είμαστε Ορθόδοξοι Χριστιανοί με σαφή προσανατολισμό προς την Άνω Βηθλεέμ.

Ας χαιρόμαστε, γιατί είμαστε γνώστες των σκοτεινών σχεδίων των δυνάμεων του σκότους, γνώστες της πανουργίας του αντιχρίστου, του οποίου «τα νοήματα ουκ αγνοούμεν» (Β΄ Κορ. β΄ 11). Αυτή η γνώση δεν θα μας αποτρέψει από την πορεία μας προς τον όλεθρο.

Ας χαιρόμαστε, γιατί το αστέρι των Μάγων θα μας οδηγήσει στο Λυτρωτή μας, όταν κάνουμε φάτνη την καρδιά μας με μετάνοια, εξομολόγηση, ώστε με τη θεία κοινωνία να δεχθούμε το βρέφος Ιησού, το οποίο ζητάει να αναπαυθεί στις αγνές, τις καθαρές καρδιές μας.

Ας χαιρόμαστε, γιατί στην ευλογημένη πατρίδα μας, το νέο Ισραήλ, υπάρχουν πιστοί που υπέρ πάντας αγαπούν το Θείο Βρέφος, άνθρωποι κάθε ηλικίας και επιπέδου, απλοί οικογενειάρχες, αξιωματούχοι του πνεύματος και της πολιτείας που έχουν αναγεννηθεί με την αγάπη του Χριστού μας και ως τρόπαιο την περιφέρουν στην δύσμοιρη κοινωνία μας.

Έφθασαν και τα φετεινά Χριστούγεννα! Ημέρα χαράς, ημέρα αγάπης! Όμως ο Χριστός γεννάται καθημερινά στις καρδιές μας και η αγάπη δεν συμβολίζει μόνο αυτή την εύσημη ημέρα. Με τη χαρά της προσφοράς που είναι χαρά προσφοράς στο νεογέννητο Χριστό.

Αμυδρή η χαρά που σκορπίζουν τα φανταχτερά στολίδια των ημερών, οι χριστουγεννιάτικες μελωδίες και τα δώρα, χαρά που εξανεμίζεται με την πάροδο των εορτών. Μετά από αυτές παραμένουν τα σκοταδιασμένα πρόσωπα και τα χλωμά τοπία.

Ανείπωτη η εσωτερική χαρά που δίνει η κενωτική αγάπη στις ανάγκες των άλλων, μικρών και μεγάλων, όλων εκείνων που, όπως και εμείς, περιμένουν να υποδεχθούν τη γέννηση του Χριστού μας, αυτή που με το άστρο της φωτίζει τις καρδιές μας με ελπίδα, με θαλπωρή, με ζεστασιά, αυτή τη ζεστασιά των χνώτων των ζώων του ταπεινού σπηλαίου της Βηθλεέμ.

Η κοινωνία μας χρειάζεται καθημερινά Χριστούγεννα και το αστέρι της αγάπης δεν πρέπει να αφήσουμε να δύσει την επόμενη ημέρα της εορτής.

Τα φετεινά Χριστούγεννα, όμως, δεν είναι ίδια με αυτά των περασμένων χρόνων. Η οικονομική κρίση και η γενικότερη ανασφάλεια για το μέλλον με πρώτιστη την ανεργία, ιδίως των νέων, έρχεται να επισκιάσει τη χαρά των εορτών. Δεν αφήνει το αστέρι της χαράς να καταυγάσει τις καρδιές μας.

Όμως ο Χριστός είναι το «χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας» (Εβρ. ιγ΄ 8). Το αστέρι της Βηθλεέμ δεν δύει ποτέ θυμίζοντάς μας ότι ο Χριστός είναι το μοναδικό φως, «ο αστήρ ο λαμπρός ο πρωινός» (Αποκ. κβ΄ 16).

Η «αγάπη ουδέποτε εκπίπτει» (Α΄ Κορ.ιγ΄ 8) και φωτίζει την πορεία μας προς τη Βηθλεέμ του ουρανού, τη Βηθλεέμ της χαράς και της ατελεύτητης αγαλλιάσεως. Έφθασαν και τα φετεινά Χριστούγεννα! Ημέρα χαράς, ημέρα αγάπης! Αυτή θα μας γεμίσει με χαρά. Με τη χαρά της προσφοράς που είναι χαρά προσφοράς στο νεογέννητο Χριστό.

Αμυδρή η χαρά που σκορπίζουν τα φανταχτερά στολίδια των ημερών, οι χριστουγεννιάτικες μελωδίες και τα δώρα, χαρά που εξανεμίζεται με την πάροδο των εορτών. Μετά από αυτές παραμένουν τα σκοταδιασμένα πρόσωπα και τα χλωμά τοπία.

Καλούμαστε λοιπόν και φέτος να εορτάσουμε το μεγάλο και ανεπανάληπτο μυστήριο της σαρκώσεως του Υιού και λόγου του Θεού. Με την ενανθρώπιση του Χριστού η εκκλησία μας υπενθυμίζει τη μεγάλη θεολογική αλήθεια, ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να μπορέσει ο άνθρωπος να γίνει κατά χάριν Θεός.

Χωρίς να γνωρίζουμε πάντοτε σε βάθος και πλάτος την θεολογική σημασία της εορτής, όλοι όμως αντιλαμβανόμαστε την σπουδαιότητά της. Γι' αυτό ο καθένας μας με τον τρόπο του προβαίνει σε κάποιου είδους προετοιμασία, μόνο που πρέπει να προσέξουμε να μην είναι εξωτερική-κοσμική.

Διότι τι ωφελεί άραγε να στολίσουμε τα σπίτια μας και τους δρόμους και να μην ευπρεπίσουμε τις καρδιές μας και να μην τις καθαρίσουμε από τα πάθη του εσωτερικού μας κόσμου. Αν θέλουμε να εορτάσουμε αληθινά Χριστούγεννα πρέπει να ακολουθήσουμε το πρόγραμμα προετοιμασίας που μας προτείνει η εκκλησία μας.

Τι προτείνει η εκκλησία.Την εσωτερική καθαρότητα που επιτυγχάνεται με την καθαρή εξομολόγηση και την νηστεία όχι μόνο των τροφών αλλά και των παθών. Είναι πλάνη να πιστεύουμε, ότι μία ολιγοήμερη δίαιτα μας εξαγνίζει. Εκείνο που μας καθαρίζει πνευματικά είναι η αποχή από κακές συνήθειες και η απόταξη του παλαιού ανθρώπου. 

Η νηστεία όταν δεν συνοδεύεται από την μετάνοια και την εξομολόγηση δεν ωφελεί. Η προέκταση του πνευματικού αγώνα, που αρχίζει πριν τα Χριστούγεννα και συνεχίζεται μετά από αυτά, συντελεί στην βίωση αυτής καθ' εαυτής της εορτής. Ο Χριστός δεν περιμένει τα Χριστούγεννα για να εγκατασταθεί στις καρδιές μας. Γεννιέται καθημερινά μέσα μας, όταν εμείς δημιουργήσουμε τις κατάλληλες προϋποθέσεις.

Ένα άλλο μέσο προετοιμασίας που προτείνει η εκκλησία είναι η προσευχή και οι ιερές ακολουθίες, που τελούνται κατά την διάρκεια της Σαρακοστής στους Ιερούς Ναούς μας. Στην εκκλησία ήδη από τις 21 Νοεμβρίου ψάλλονται οι καταβασίες των Χριστουγέννων,«Χριστός γεννάται δοξάσατε...» και όσο προχωρούμε προς την εορτή η θ.Λατρεία εμπλουτίζεται με περισσότερα Χριστουγεννιάτικα τροπάρια και αναγνώσματα.

Για να τα βιώσουμε όλα αυτά όμως χρειάζεται η ενεργός συμμετοχή και στις Ι. ακολουθίες. Και τέλος ένα τρίτο σημαντικό στοιχείο προετοιμασίας μας είναι η ελεημοσύνη. Τα Χριστούγεννα μας υπενθυμίζουν τη φιλανθρωπία του Θεού για τον άνθρωπο.

Το Θείο Βρέφος μας καλεί με την ενανθρώπησή Του να γίνουμε και εμείς φιλάνθρωποι και ελεήμονες. Γι' αυτό και οι εκδηλώσεις φιλανθρωπίας πληθαίνουν αυτή την περίοδο της προετοιμασίας μας. Η φιλανθρωπία μας όμως δεν πρέπει να περιορίζεται πριν από τα Χριστούγεννα. Οι ανάγκες των ενδεών ανθρώπων δεν τελειώνουν με το τέλος των εορταστικών διακοπών αλλά συνεχίζονται και μετά της διακοπές.

Τί είναι το Άγιο Δωδεκαήμερο;

Δωδεκαήμερο, καλείται η περίοδος που βρίσκεται ανάμεσα στις δύο μεγάλες ακίνητες εορτές

α)-των Χριστουγέννων (25/12) και

β)-των Θεοφανείων (6/1).

Αυτό το διάστημα καταλαμβάνεται αφενός από την μεθέορτο περίοδο των Χριστουγέννων μέχρι της αποδόσεως αυτής (31/12), όσο και των ακολουθουσών την εορτή αυτή, όπως:

Η σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου (26/12) την μνήμη των Θεοπατόρων, Ιωσήφ του μνήστορος, Ιακώβου του αδελφόθεου και Δαυίδ του Βασιλέως και της μνήμης των αναιρεθέντων νηπίων υπό Ηρώδου στην Βηθλεέμ (29/12) και αφετέρου της Κυριακής προ των Φώτων, των προεορτίων αυτής και της ίδιας της εορτής των Θεοφανείων (2-6/1).

Μεταξύ αυτών παρεμβάλεται και η 8 ημέρα από της Γεννήσεως του Σωτήρος η εορτή της περιτομής του Σωτήρος (1/1).Έτσι η όλη περίοδος προσλαμβάνει εορταστικό χαρακτήρα, είναι κατεξοχήν  χαρμόσυνη και για τον λόγο αυτό υπάρχει κατάλυση σε όλα, εκτός της ημέρας της παραμονής των Θεοφανείων που είναι ημέρα νηστίσιμη.