ΟΠΩΣ ΠΕΡΑΣΑΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ!

 

ΕΙΝΑΙ αλήθεια πως όταν μιλάμε για εκλογές, από νομικής τουλάχιστον πλευράς, είναι η άσκηση του δικαιώματος όλων των πολιτών που έχουν το δικαίωμα ψήφου για την ανάδειξη εκείνων που θέλουν να τους αντιπροσωπεύουν στη βουλή (βουλευτικές εκλογές) ή στην τοπική αυτοδιοίκηση (δημοτικές εκλογές) κτλ.

Η διάδοση και ανάπτυξη του θεσμού των εκλογών είναι συνδεδεμένη με την ανάπτυξη του αντιπροσωπευτικού θεσμού που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία. Σύμφωνα με το εκλογικό δίκαιο που ισχύει στην Ελλάδα, οι εκλογές (βουλευτικές και δημοτικές) γίνονται κάθε τετραετία. Τα προσόντα των εκλογέων καθορίζει βασικά το σύνταγμα και αναλυτικότερα η εκλογική νομοθεσία. Όλοι οι πολίτες ηλικίας πάνω από 18 χρονών έχουν δικαίωμα ψήφου.

Από το έτος 1952, για πρώτη φορά, αναγνωρίζεται με τους ίδιους όρους και το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Το πρώτο κράτος που εφάρμοσε ολοκληρωτικά την καθολική ψηφοφορία είναι το Ηνωμένο Βασίλειο (1918). Σήμερα στα περισσότερα κράτη έχει υιοθετηθεί η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας και σύμφωνα με αυτή αποκλείονται μόνο οι πνευματικά καθυστερημένοι, οι ανήλικοι και όσοι βρίσκονται υπό δικαστική απαγόρευση.

Για να ασκήσει ο πολίτης το εκλογικό του δικαίωμα πρέπει απαραίτητα να είναι γραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους ενός δήμου ή μιας κοινότητας της χώρας και η εγγραφή αυτή είναι υποχρεωτική. Οι κατάλογοι αυτοί στις αρχές κάθε χρόνου αναθεωρούνται με την εποπτεία της δικαστικής αρχής και αυτό γίνεται για να εγγράφονται όλοι οι νέοι που απόκτησαν δικαίωμα ψήφου και να διαγράφονται όσοι πέθαναν ή έχασαν το δικαίωμα ψήφου λόγω καταδίκης.

Η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους και η άσκηση του δικαιώματος της ψήφου είναι υποχρεωτικές και τιμωρούνται όσοι αποφεύγουν να το ασκήσουν. Για το λόγο αυτόν η ψήφος θεωρείται όχι μόνο δικαίωμα αλλά και υποχρέωση. Σύμφωνα με το «Πρόσθετο Πρωτόκολλο» της ευρωπαϊκής σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων (1953) που διακηρύσσει την υποχρέωση διενέργειας «ελεύθερων εκλογών», υπογραμμίζεται η σημασία της ψήφου ως πολιτικού δικαιώματος.

Για την εκλογή βουλευτών, η χώρα διαιρείται σε εκλογικές περιφέρειες και σε καθεμιά από αυτές γίνονται εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων της περιφέρειας. Ο νόμος ορίζει για εκλογική περιφέρεια το νομό και σε κάθε νομό εκλέγεται ορισμένος αριθμός βουλευτών, ανάλογα με τον πληθυσμό. Εξαιρετικά ο νομός Αττικής διαιρείται σε 5 εκλογικές περιφέρειες και ο νομός Θεσσαλονίκης σε 2. Ο αριθμός των βουλευτών που θα εκλεγούν σε όλη τη χώρα ορίζεται από το σύνταγμα.

Οι βουλευτικές και οι δημοτικές εκλογές γίνονται κάθε τετραετία, ωστόσο μπορούν να γίνουν και νωρίτερα. Οι εκλογές διεξάγονται την ίδια μέρα (υποχρεωτικά Κυριακή) ταυτόχρονα σε όλη την επικράτεια, και με την εποπτεία της δικαστικής αρχής, για να μην επηρεάζονται τα αποτελέσματα μιας περιφέρειας από τα αποτελέσματα άλλων περιφερειών. Για τη διευκόλυνση των εκλογέων σε κάθε περιφέρεια δημιουργούνται, ανάλογα με τον πληθυσμό, περισσότερα εκλογικά τμήματα στα οποία κατανέμονται οι εκλογείς, με βάση τους εκλογικούς καταλόγους.

Ο έλεγχος του κύρους και της καλής διεξαγωγής των εκλογών γίνεται από το εκλογοδικείο, στο οποίο υποβάλλονται οι ενστάσεις κατά του κύρους των εκλογών. Το εκλογοδικείο κάνει δικαστικό έλεγχο και οι αποφάσεις του είναι υποχρεωτικές. Πριν από το 1923 ως μέσο εκδήλωσης της προτίμησης του ψηφοφόρου χρησιμοποιούνταν το σφαιρίδιο, το οποίο έριχναν σε ειδικές ψηφοδόχες. 

Από το 1923 όμως και μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται το ψηφοδέλτιο, στο οποίο είναι γραμμένα τα ονόματα των υποψηφίων κάθε συνδυασμού. Στη διεξαγωγή των εκλογών έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα διάφορα συστήματα εκλογής.

  

Ο εκλογικός νόμος που ψηφίζεται από τη Βουλή ορίζει όλες τις λεπτομέρειες του συστήματος το οποίο ισχύει κάθε φορά, προκειμένου να υπολογιστούν οι βουλευτικές έδρες που κερδίζει το κάθε κόμμα στη νέα Βουλή που προκύπτει. Στην Ελλάδα μέχρι το 1926 επικρατούσε κυρίως το σύστημα της σχετικής πλειοψηφίας με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Μετά τη χρονιά αυτή επικράτησε το αναλογικό σύστημα με διάφορες παραλλαγές, όπως είναι η ενισχυμένη αναλογική. Για την εκπροσώπηση και της μειοψηφίας και στα συμβούλια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (δημοτικά, κοινοτικά, νομαρχιακά), ο κώδικας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης περιέχει ειδικές διατάξεις. Με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής έγιναν και οι εκλογές του 1985.

Στις εκλογές του Ιουνίου και του Νοεμβρίου 1989, καθώς και στις εκλογές του Απριλίου 1990, ίσχυσε αναλογικότερο σύστημα, με ρύθμιση και για την εκπροσώπηση στη Βουλή των κομμάτων που θα συγκέντρωναν το 1% των ψήφων. 

Το φθινόπωρο του 1990 η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας καθιέρωσε νέο εκλογικό νόμο, ο οποίος ψηφίστηκε από τη Βουλή και καθιέρωσε και πάλι την ενισχυμένη αναλογική.Πρέπει να σημειωθεί ότι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ισχύει παγίως η απλή αναλογική με ενιαίο ψηφοδέλτιο (λίστα) για όλη τη χώρα.