ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΙΣ ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Η Μονή Παντοκράτορος είναι ελληνική και η έβδομη στην ιεραρχία του Αγίου Όρους. Έχει μορφή οχυρωμένου μεσαιωνικού κάστρου. Μέχρι τα μέσα του ΙΖ' αιώνα ήταν κοινόβιος και αργότερα  «ιδιόρρυθμη». Και το 1992 από ιδιόρρυθμη, κοινοβιακή, όταν εισήλθε στη μονή νέα αδελφότητα προερχόμενη από τη Μονή Ξενοφώντος. Πρώτος ηγούμενος της κοινοβιακής μονής ήταν ο αρχιμανδρίτης Βησσαρίων, ο οποίος πέθανε το 2001 σε ηλικία 47 ετών από καρκίνο. Σημερινός ηγούμενος είναι ο γέροντας Γαβριήλ. 

 Η Ιερά Μονή Παντοκράτορος 

Η Μονή είναι 7η στην τάξη των Αγιορείτικων Μοναστηριών και είναι παραθαλάσσια. Το Καθολικό της είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Κατέχει ως μέγα θησαύρισμα τη θαυματουργό εικόνα της Παναγίας της Γερόντισσας. Στη βόρεια μεριά της λιτής βρίσκεται και το παρεκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τους βυζαντινούς, πλην όμως Ενετούς πολίτες, αξιωματούχους κατά σάρκα αδελφούς Αλέξιο στρατοπεδάρχη και Ιωάννη πριμικήριο. Οι τάφοι των κτιτόρων βρίσκονται στην λιτή του καθολικού. Στην εδραίωση και ενίσχυση της μονής συνέβαλαν οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου Ιωάννης Ε' ο Παλαιολόγος και Μανουήλ Β' ο Παλαιολόγος. Περί το τέλος της ΙΔ' εκατονταετηρίδας πυρπολήθηκε και καταστράφηκε. Επανιδρύθηκε όμως τάχιστα. 

Το αρχικό εμβαδόν της Μονής διπλασιάστηκε μετά από χορηγίες Ρουμάνων Ηγεμόνων, (16ος αιώνας). Αρκετά μονύδρια της εποχής εκείνης όπως του Ραβδούχου, του Φαλακρού, του Αγίου Δημητρίου, του Αυξεντίου προσαρτήθηκαν στην νεοσύστατη μονή Παντοκράτορος. Την οικονομική κρίση που δέχθηκε εξ΄ αιτίας των κατακτήσεων του Όρους από τους Τούρκους την αντιμετώπισε με την βοήθεια των ελληνικής καταγωγής ηγεμόνων παραδουναβίων περιοχών, Φαναριωτών, της Αυτοκράτειρας Αικατερίνης B' της Ρωσίας και ευσεβών Χριστιανών. H μονή Παντοκράτορος διαθέτει οκτώ παρεκκλήσια εντός του μοναστηριακού της συγκροτήματος και επτά εκτός από αυτό. Ξεχωρίζει αυτό της Κοίμησης της Θεοτόκου που βρίσκεται στη λητή με τοιχογραφίες κρητικής τεχνοτροπίας του 1538, επιζωγραφισμένες όμως το 1868. 

Κοντά στην είσοδο της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου τοιχογραφημένο από τον 18ο αιώνα. Στην δυτική πτέρυγα , στη θέση του παλιού πύργου, βρίσκεται το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου. Το παρεκκλήσι είναι ιστορημένο με τοιχογραφίες 18ου αιώνα. Στο τελευταίο όροφο του μεγάλου πύργου της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αναλήψεως, ενώ στο δεύτερο πύργο της πάνω από την είσοδο βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονος. H μονή Παντοκράτορος διαθέτει δύο κοιμητηριακούς ναούς. Ο παλιός βρίσκεται στο χείλος απότομων βράχων νοτιοανατολικά της μονής και τιμάται στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη. 

Ο νεότερος είναι των Αγίων Αναργύρων, κτισμένος το 1771 αποτελεί το ναό ενός πρώην Καθίσματος. Ενδιαφέρον ιδιαίτερο παρουσιάζει το εικονοφυλάκιο της μονής. Σε απόσταση μισής ώρας δυτικά είναι η Σκήτη του Προφήτη Ηλία, η οποία υπάγεται στη μονή. Η μονή Παντοκράτορος έχει και δέκα πέντε κελιά. Πέντε από αυτά βρίσκονται μέσα στα όρια των Καρυών. Τα υπόλοιπα είναι στην ευρύτερη περιοχή της μονής. Το ιστορικότερο κελί είναι το πρώην μονύδριο του Ραβδούχου, το οποίο στα τέλη του 12ου αιώνα είχε την 14η θέση στην ιεραρχία των εικοσιπέντε μονών της εποχής εκείνης. Διατηρεί υπολείμματα τοιχογραφιών του 12ου αιώνα με τις ολόσωμες παραστάσεις των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. 

Σημαντικότατο εξάρτημα της μονής είναι και το κελί Άξιον Εστίν όπου παλαιότερα εφυλάσσετο η ομώνυμη εικόνα, που βρίσκεται πλέον στο ναό του Πρωτάτου. Στη περιοχή της Καψάλας, στον ομώνυμο ασκητικό οικισμό, υπάρχουν πενήντα καλύβες της μονής Παντοκράτορος. Στα κελιά οι γέροντες ασχολούνται με εργόχειρο, ξυλογλυπτική αλλά και με γεωργικές εργασίες. Η Μονή Παντοκράτορος έχει τέσσερα Καθίσματα στη περιοχή γύρω από το μοναστήρι. Αυτά είναι το Κάθισμα των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Τρύφωνα στο κηπόσπιτο, των Αγίων Aναργύρων που αποτελεί και το κοιμητηριακό ναό και το Κάθισμα Πέτρου και Ονουφρίου, όπου ασκήτεψε τον 16ο αιώνα ο Άγιος Θεωνάς Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης 

Η Μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 70-80 άτομα. Σε απόσταση μίας ώρας νότια βρίσκεται η Μονή Σταυρονικήτα. Το μονοπάτι είναι εξαιρετικού κάλλους. Σε απόσταση μιάμισης ώρας νοτιοδυτικά βρίσκεται η Μονή Κουτλουμουσίου και οι Καρυές, ενώ στα βόρεια βρίσκεται η Μονή Βατοπεδίου, σε απόσταση 2:30 ωρών σε ένα αρκετά δύσκολο μονοπάτι..Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες, στο καθολικό, την ολόσωμη εικόνα της Παναγίας της Γερόντισσας, καθώς επίσης και στον πύργο της Μονής το ιερό σκευοφυλάκιο με τις περίφημες εικόνες του 14ου αιώνα.

 

 Η Ιερά Μονή Ξηροποτάμου

Η Μονή Ξηροποτάμου είναι 8η στην ιεραρχία των Αγιορείτικων Μονών. Ιδρύθηκε από τον μοναχό Παύλο Ξηροποταμινό που μόνασε την εποχή του Οσίου Αθανασίου τον Αθωνίτη, (τέλη του 10ου αιώνα). Η δε ακμή της οφείλεται στους Παλαιολόγους. Στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατά τον 16ο αιώνα στη Μονή αυτή στάθηκε μέγας ευεργέτης ο Σουλτάνος Σελίμ Β΄ που τη νίκη του εναντίον των Μαμελούκων της Τυνησίας, κατόπιν θαυματουργού εμφάνισης σαράντα πολεμιστών, την απέδωσε στους Αγίους τεσσαράκοντα μάρτυρες, προστάτες της Μονής. 

Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες. Μεταξύ των κειμηλίων που φυλάσσονται στο Καθολικό συμπεριλαμβάνεται το μεγαλύτερο τεμάχιο Tιμίου Ξύλου που υπάρχει στον κόσμο (Έχει μήκος 31 εκατοστά, πλάτος 16 και πάχος 25 εκατοστά. Κατά μία παράδοση είναι δώρο του αυτοκράτορα Pωμανού A', ενώ κατά μία άλλη αποτελεί αφιέρωμα της Αυτοκράτειρας Πουλχερίας), άλλα μικρότερα τεμάχια του ίδιου ξύλου, λειψανοθήκη με οστά των Aγίων Σαράντα και άλλες με λείψανα αγίων. H μονή διαθέτει πολλά και αξιόλογα κειμήλια. Φυλάσσεται επίσης μέρος από τα δώρα των Mάγων που προσκύνησαν τη γέννηση του Χριστού, τμήμα από τον Aκάνθινο Στέφανο, το Σπόγγο και τη Xλαμύδα. Σε λειψανοθήκες, βρίσκονται τα λείψανα εξήντα ενός Aγίων. 

Η μονή Ξηροποτάμου έχει συνολικά εντός και εκτός του μοναστηριακού της συγκροτήματος 16 παρεκκλήσια. Μέσα είναι επτά από τα οποία τα 5 είναι αγιογραφημένα. Στο Καθολικό αμφίπλευρα της λιτής υπάρχουν δύο αγιογραφημένα παρεκκλήσια των Αρχαγγέλων και των Aγίων Kωνσταντίνου και Eλένης. Από αυτά, που βρίσκονται στις πτέρυγες της μονής, τοιχογραφημένο είναι εκείνο της Υψώσεως του Tιμίου Σταυρού στη νοτιοδυτική γωνία.Τα υπόλοιπα φέρουν μόνον φορητές εικόνες και είναι του Προδρόμου και των Eισοδίων της Θεοτόκου στη δυτική πτέρυγα, και του Aγίου Θεοδοσίου και του Aγίου Γεωργίου στην ανατολική πτέρυγα της μονής. Έξω από τη μονή βρίσκονται τα άλλα εννέα παρεκκλήσια. 

Το κοιμητήριο της μονής  Ξηροποτάμου είναι αφιερωμένο στους Άγιους Πάντες Βρίσκεται επί της δυτικής πλευράς της χερσονήσου, πάνω από τη Δάφνη. Χρόνος βαδίσματος: Δάφνη - Ξηροποτάμου περίπου 45 λεπτά Ξηροποτάμου Δάφνη 30 λεπτά. Όταν κινείσαι προς το Λιμάνι της Δάφνης η μισή διαδρομή είναι από μονοπάτι που ξεκινά από το πίσω μέρος του μονοστηρίου (από το Κυπαρρίση - Κοιμητήριο) και η άλλη μισή λιθόστρωτος δρόμος. Το μονοπάτι είναι ευδιάκριτο και σε μερικά σημεία του αρκετά κατηφορικό. 

Προσοχή χρειάζεται μόνον όταν βρέχει ή έχει παγωνιά. Στις μέρες μας, στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου εγκαταβιώνουν (μοναστηριακοί και εξαρτηματικοί) περίπου είκοσι πέντε μοναχοί.Τη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες το καθολικό με τις τοιχογραφίες του 1783, το μοναδικό σωζόμενο πρόπλασμα του καθολικού και στο ιερό σκευοφυλάκιο το δίσκο της Πουλχερίας. Η συνέχεια αύριο......