ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΙΣ ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

 

Αγαπητοί Επισκέπται του Ιστολογίου,

Από σήμερα μέχρι και  τις 13 Δεκεμβρίου κάθε απόγευμα στις 5 θα ξεκινήσουμε ένα Οδοιπορικό επισκεπτόμενοι δυο Ιερές Μονές του Αγίου Όρους καθημερινά λόγω της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων. Το Άγιο Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους, που βρίσκεται στη χερσόνησο του Άθω της Χαλκιδικής στη Μακεδονία. Περιλαμβάνει είκοσι Ιερές Μονές και άλλα μοναστικά ιδρύματα και ανεπίσημα χαρακτηρίζεται ως "Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία". Αποτελεί το κέντρο του Ορθόδοξου χριστιανικού μοναχισμού με μνημεία μεγάλης εθνικής, ιστορικής, θρησκευτικής, γραμματειακής και πολιτισμικής αξίας σε παγκόσμια κλίμακα. Από το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

 

 Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας

Η Μονή της Μεγίστης Λαύρας είναι η πρώτη στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών και η μεγαλύτερη σε έκταση. Άλλες ονομασίες με τις οποίες φέρεται σε παλαιότερα έγγραφα είναι "Λαύρα των Μελανών", "Λαύρα του κυρού Αθανασίου", "Λαύρα του αγίου Αθανασίου", "Μεγάλη Λαύρα", ή και απλώς "Λαύρα" που σημαίνει πολυάνθρωπο μοναστήρι. Βρίσκεται λίγο βορειότερα του νοτιοανατολικού άκρου της χερσονήσου του Άθω, πάνω σ΄ ένα πλάτωμα βράχου. Απέχει 1,5 ώρα από τις Καρυές με αυτοκίνητο και γύρω στις 7 ώρες πεζοπορία, ενώ από την ακτή περίπου 20 λεπτά, όπου και βρίσκεται ο αρσανάς της μονής. Γενικά ο δρόμος αυτός είναι δύσκολος. Χωμάτινος, με πολλές και απότομες στροφές, στενός και από κάτω γκρεμός και η θάλασσα. Ποτάμια πέρναγαν πάνω από το δρόμο και πάνω από τα ποτάμια πέρναγε το λεωφορειάκι. Μια βροχή 2 ωρών να πέσει και η διάβαση γίνεται απαγορευτική. 

Γι αυτό άλλωστε στην είσοδο της μονής δημιουργήθηκε πρόσφατα ελικοδρόμιο, εξ ανάγκης. Το μοναστήρι είναι πολύ μεγάλο, με οχυρωματικούς πύργους με προβολικούς οχετούς, τις "ζεματίστρες" στις εισόδους της μονής από όπου έριχναν καυτό λάδι για να αντιμετωπίζουν τις επιδρομές των πειρατών, κατά ιδία αρχιτεκτονική εφαρμογή των κάστρων. Ακόμα, έξω βρισκόταν ένας νερόμυλος, καλλιέργειες (λαχανικά) και το νεκροταφείο, ενώ ψηλά στο βουνό το ασκηταριό του Αγ. Αθανασίου. Η μονή ιδρύθηκε, πάνω στο σημείο που πιθανολογείται ότι ήταν η αρχαία πελασγική πόλη Ακρόθωσι, από τον Άγ. Αθανάσιο τον Αθωνίτη το 963 μ.Χ. που ο ίδιος με την ακολουθία του έκτισε στην αρχή το τετράπλευρο τείχος στη συνέχεια το καθολικό της Μονής και τέλος τις σειρές των κελιών, κατά προτροπή και χρηματοδότηση του φίλου του, αυτοκράτορα του Βυζαντίου Νικηφόρου Φωκά. Μια ερμηνεία για τη στάση αυτή του αυτοκράτορα είναι η φιλοσοφία του για το μοναχισμό. 

Τον προτιμούσε σε απόκρημνα και δύσβατα μέρη. Συνηγορούν προς αυτό τόσο η απαγόρευση του για την ίδρυση μονών σε αγροτικές περιοχές, όσο και η βαριά φορολογία στην εκκλησιαστική περιουσία. Λέγονταν επίσης ότι επιθυμούσε σφόδρα να εγκαταλείψει αργότερα το θρόνο και να μονάσει στη Μεγίστη Λαύρα. Βεβαίως, μπορεί να υπάρχουν και άλλες ερμηνείες. Εκείνο που είναι σίγουρο είναι πως δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει τον πόθο του να μονάσει, καθώς δολοφονήθηκε ενώ κοιμόταν από την γυναίκα του Θεοφανώ και τον ανιψιό του Ιωάννη Τσιμισκή, μετέπειτα αυτοκράτορα. Και όπως αναφέρει η παράδοση, βρέθηκε να κοιμάται πάνω σε ένα μοναχικό ράσο.Μπαίνοντας από την κεντρική πύλη, στα αριστερά του θόλου που σχηματίζεται, βρίσκεται μια τοιχογραφία της Παναγίας. Κάποιος αλλόθρησκος την πυροβόλησε με τρεις σφαίρες (τα σημάδια των οποίων φαίνονται). Μια από αυτές εξοστρακίστηκε και τον πέτυχε στην καρδιά. 

Στο περίβολο υφίσταται το παρεκκλήσιο (ένα από τα 37 της μονής) της Παναγίας της Κουκουζελιώτισσας, όπου και η θαυματουργός εικόνα. Πήρε το όνομα της από τον Αγ. Ιωάννη τον Κουκουζέλη, περίφημος για την ψαλτική του ικανότητα και πρωτοψάλτης των ανακτόρων. Ποθώντας όμως το μοναχικό βίο έφυγε κρυφά και ήρθε στη Μ. Λαύρα με άλλο όνομα για να μη το βρει ο αυτοκράτορας και παριστάνοντας τον αγράμματο και αδαή. Ανέλαβε, αυτός ο μορφωμένος, ο αξιωματούχος, ο πολλά τιμώμενος, το διακόνημα του βοσκού. Όμως ο αυτοκράτορας που είχε βάλει λυτούς και δεμένους τον ανακάλυψε. Θαύμασε την ταπεινότητα του και δεν τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι παρέμεινε στο μοναστήρι όπου έγινε πρωτοψάλτης. Κατά μία παράδοση, μια μέρα που έψελνε έμπροσθεν της εικόνας, κουράστηκε και νύσταξε. Τότε η Παναγία από την εικόνα μίλησε και του είπε: ``Κουράγιο, συνέχισε και εγώ θα σε ανταμείψω.``Και του έδωσε ένα χρυσό νόμισμα. 

Το καθολικό της μονής είναι αρκετά μεγάλο. Θαυμάσια είναι η βαριά δίφυλλη ξύλινη θύρα που χωρίζει τη λιτή από τον κυρίως ναό, δωρεά του Φωκά, λάφυρο του από πολέμους. Ακόμα πιο θαυμάσιο είναι το ψηλό περίτεχνο τέμπλο. Στο διπλανό κολλητό παρεκκλήσι βρίσκεται ο τάφος του Αγ. Αθανασίου, ο οποίος όμως δεν έχει ανοιχτεί ποτέ. Μια φόρα πήγε ένας πατριάρχης Αλεξανδρείας που ευλαβούταν πολύ τον Άγιο να πάρει λείψανο από τον τάφο του. Μόλις όμως τον άνοιξε, κεραυνοί και αστραπές έβγαιναν από αυτόν. Από τότε κανείς δεν τόλμησε να τον ανοίξει. Το δε 1981 (σχετικά πρόσφατα) που το μοναστήρι από ιδιόρρυθμο (ο κάθε μοναχός ζούσε όπως ήθελε) άλλαξε σε κοινοβιακό (υπακοή στον ηγούμενο, κοινή προσευχή, τράπεζα κ.τ.λ.), στις εορτές ενώπιον πολλών προσκυνητών ο τάφος έβγαζε πολύ μύρο. Το παρεκκλήσι αυτό, κάποτε ήταν αφιερωμένο στον Άγιο και το καθολικό στην Παναγία. 

Όμως, παρουσιάστηκε η Παναγία στον ύπνο του ηγουμένου και τον διέταξε το καθολικό να αφιερωθεί στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου στις 5/7, ενώ το παρεκκλήσιο αφιερώθη στους 40 μάρτυρες.  Η Tράπεζα,  βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την εκκλησία, παρεμβαλλόμενης της φιάλης και ενός πανύψηλου και παμπάλαιου, όπως φαινόταν από τον κορμό, κυπαρισσιού το οποίο είναι πάνω από 1000 χρονών, καθώς φυτεύτηκε από τον Άγ. Αθανάσιο ο οποίος σκοτώθηκε μαζί με άλλους 6 μοναχούς πέφτοντας από μια σκαλωσιά το 1000 ή το 1001. Η ακμή της Μεγίστης Λαύρας άρχισε από την ίδρυσή της όπου στο τέλος του 10ου αιώνα έχει εκατόν εξήντα μοναχούς, ενώ τον 11ο αιώνα επτακόσιους. Ο χρυσός αιώνας όμως της μονής θεωρείται ο 14ος αιώνας κατά τον οποίο εμόνασαν πολλοί άγιοι πατέρες μεταξύ των οποίων και ο μεγάλος ησυχαστής Γρηγόριος ο Παλαμάς. Κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα δέχθηκε πολλαπλές πειρατικές επιδρομές, και υπέστη καταστροφές, με αποτέλεσμα την υιοθέτηση του ιδιορρύθμου τρόπου λειτουργίας προκειμένου να λειτουργεί στοιχειωδώς. 

Εκμεταλλευόμενοι οι μοναχοί της την αναγνώριση ορισμένων ευνοϊκών προνομίων, κατάφεραν κατά το τέλος του 15ου αιώνα, να αποκαταστήσουν κατεστραμμένα κτίρια και αγιογράφησαν εκ νέου το Καθολικό και τα Παρεκκλήσια του. Στις 25 Μαρτίου του 1575 η Μονή επανήλθε στο κοινοβιακό σύστημα με σιγίλιο του Πατριάρχου Ιερεμία του Γ΄. Η νέα της ακμή συνοδεύτηκε με καταβολή φόρων για λογαριασμό και άλλων μονών και κράτησε μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, οπότε περιέπεσε σε μαρασμό και αργότερα πάλι στην ιδιορρυθμία. Στα μέσα του 18ου αιώνα ιδρύθηκε στη Μονή το παλαιότερο τυπογραφικό εργαστήριο το οποίο λειτούργησε στον Ελλαδικό χώρο. Κατά την έκρηξη της Ελληνικής επανάστασης η Λαύρα είχε 117 μοναστηριακούς μοναχούς και 448 εξαρτηματικούς ερημίτες, σκητιώτες και κελλιώτες που πολλοί από αυτούς συμμετείχαν ενεργά σ΄αυτήν. Η γεωγραφική της έκταση είναι η μεγαλύτερη του Αγίου Όρους και είναι 72000 στρέμματα.

Όπως προκύπτει από το τηρούμενο από χιλιετίας βιβλίο επονομαζόμενο "Κουβαρά", στην ιστορική της διαδρομή εμόνασαν εντός της μονής είκοσι επτά πατριάρχες, 150 αρχιερείς, 168 ηγούμενοι, 3400 ιερομόναχοι, και 14000 μοναχοί. Η μονή Μεγίστης Λαύρας έχει εικοσιένα παρεκκλήσια εσωτερικά της μονής, και πολλά άλλα εξωτερικά από τα οποία σημαντικότερα είναι του Προφήτου Ηλιού, Αγίου Γρηγορίου, Αγίας Παρασκευής και Αγιάσματος του Αγίου Αθανασίου, καθώς και ο κοιμητηριακός ναός των Αγίων Απόστόλων. Έχει επίσης τρεις Σκήτες, Καθίσματα, πολλά Κελλιά και Ησυχαστήρια συγκεντρωμένα, ή διάσπαρτα σε διάφορες περιοχές της, καθώς και ερμητήρια σε δυσπρόσιτες περιοχές. Δύο είναι σε μορφή οικισμού, όπως η Σκήτη Αγίας Άννας και η Σκήτη Αγίας Τριάδος ή  Σκήτη Καυσοκαλυβίων, τα οποία και βρίσκονται στη νοτιοδυτική πλευρά της Αθωνικής χερσονήσου. 

Η τρίτη είναι η Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Μεγίστης Λαύρας σε μορφή ενιαίου κτιριακού συγκροτήματος και βρίσκεται επάνω από τον Ακράθω και η οποία είναι ρουμανική. Τα Κελιά της Μονής Mεγίστης Λαύρας βρίσκονται στις περιοχές Προβάτα, Μορφωνού, Κερασιά, Άγιος Νείλος και στις Καρυές. Στις Καρυές έχει το αντιπροσωπείο που τιμάται στην Αγία Άννα, οκτώ Κελιά στα οποία διαμένουν συνολικά 10 μοναχοί, καθώς και τρία οικήματα και αρκετή δασική έκταση. Μέχρι το 1930 υπήρχαν και άλλα Κελιά της στη θέση της σημερινής πλατείας του Πρωτάτου, μεταξύ των οποίων εκείνο των Εκκλησιαστικών και του Τυπογράφου. Τα Κελιά της Μονής αυτής έχουν προσδιορισμένη εδαφική έκταση, είναι εκατοντάδες, πλην όμως  τα περισσότερα είναι ερειπωμένα. Από αυτά είναι κατοικήσιμα τα 60 και ήδη κατοικούνται τα 45 με 65 εξαρτηματικούς μοναχούς. 

H μονή Μεγίστης Λαύρας έχει δέκα Καθίσματα στην ευρύτερη περιοχή της Από αυτά τα επτά βρίσκονται κοντά στη μονή μεταξύ των οποίων είναι, το Κάθισμα των Αγίων Αρχαγγέλων ή Κουκουζέλη, όπου εμόνασε τον 14ο αιώνα ο μεγάλος μελωδός της Εκκλησίας Άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης. Στην περιοχή Βίγλα και κοντά στη Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Μεγίστης Λαύρας βρίσκεται το Κάθισμα του Ακαθίστου ή Σπήλαιο του Αγίου Αθανασίου, όπου βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου Αθανασίου.Τέλος σε απόσταση οκτώ χιλιομέτρων περίπου, βορειότερα της μονής και κοντά στην μονή Καρακάλου βρίσκεται το Κάθισμα Αγίου Ευσταθίου ή Μυλοποτάμου. Σήμερα η μονή Μεγίστης Λαύρας έχει, εξήντα Ησυχαστήρια στις περιοχές Βουλευτήρια, Ησυχαστήριο Άγιος Βασίλειος, Βίγλα, Κατουνάκια και Καρούλια.  

Tα περισσότερα από αυτά επειδή βρίσκονται σε άνυδρες τοποθεσίες καλύπτουν τις ανάγκες τους με βρόχινο νερό και δεν διαθέτουν δική τους καλλιεργήσιμη έκταση. Σημειώνεται ότι το καθολικό της Μονής της Μεγίστης Λαύρας αποτελεί το πρότυπο για όλα τα αγειορίτικα καθολικά με το οποίο και εγκαινιάσθηκε η αρχιτεκτονική τυπολογία του τρίκογχου οθωνικού ναού, δηλαδή με δύο μικρότερα ιερά εκατέρωθεν του κυρίως ιερού.Η Μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 320-330 άτομα. Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες τις τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στο καθολικό που ανάγονται στο 1535 και στη Τράπεζα (1527), καθώς και τον τάφο του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη, επίσης στο καθολικό. 

Άξια επίσης ιδιαίτερου θαυμασμού είναι η "φιάλη", το πλούσιο σκευοφυλάκιο και το εικονοφυλάκιο όπως επίσης και το ιστορικό "βαγεναριό" (= κελάρι) με τα τεράστια βαρέλια αποθήκευσης κρασιού ("παραβούτες"). Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας συμμετέχει σε κοινοπραξία με την ελληνική κατασκευαστική εταιρεία ΕΝΤΕΚΑ σε ένα από τα μεγαλύτερα σχέδια για αιολικά πάρκα στο Αιγαίο, ισχύος 330 μεγαβάτ και ύψους 600 εκατ. ευρώ. Προβλέπεται η υποβρύχια διασύνδεση Λάρυμνας - Σκύρου και η δημιουργία 9 αιολικών πάρκων στο νησί, τα οποία θα αποτελούνται από 111 ανεμογεννήτριες στο νότιο του άκρο σε μια άγονη περιοχή χωρίς οικισμούς.  

Ωστόσο, η κυριότητα των εκτάσεων της μονής στο νότιο τμήμα του νησιού αποτελεί αντικείμενο διαμάχης με φορείς και κατοίκους, καθώς αναμένεται απόφαση των ανώτατων δικαστηρίων της χώρας.

 

 Η Ιερά Μονή Βατοπεδίου 

Η Ιερά Μονή Βατοπεδίου είναι η 2η στην ιεραρχία των Αγιορείτικων μονών. Βρίσκεται στη μέση της βορειανατολικής πλευράς της χερσονήσου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η μονή βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας το 2008, όταν ξέσπασε το ομώνυμο πολιτικό - οικονομικό σκάνδαλο με κακουργηματικό χαρακτήρα σε βάρος του Δημοσίου, του οποίου κύριοι πρωταγωνιστές ήταν πολιτικά πρόσωπα, προϊστάμενοι υπηρεσιών και ιδιωτικά νομικά και φυσικά πρόσωπα και του οποίου άμεση εξέλιξη ήταν η πτώση της κυβέρνησης. Το αρχικό κτήριο χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Μ. Κωνσταντίνο. Τον 5ο αιώνα, το μοναστήρι αυτό καταστράφηκε από τον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον Παραβάτη. 

Ανοικοδομήθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Μέγα, από ευγνωμοσύνη για τη θαυματουργή διάσωση του γιου του Αρκάδιου ο οποίος, κατά την παράδοση, αφού έπεσε από το καράβι του στο αρχιπέλαγος, βγήκε στη στεριά γερός χάρη στις μεσιτείες της Θεοτόκου μεταφερόμενος εντός βάτου εξ ου και ονομάστηκε Βατοπαίδιον. Αφού οι Σαρακηνοί λεηλάτησαν τα μοναστήρια του όρους Άθω το 862 μ.Χ., η μονή Βατοπαιδίου μπόρεσε να ανορθωθεί χάρη στη στήριξη τριών ευγενών που ήρθαν για να ζήσουν στο όρος Άθω από την Αδριανούπολη το 10ο αι. και δαπάνησαν για την ανοικοδόμηση 3.000 χρυσά νομίσματα. Ο νέος ναός ανοικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια του προγενέστερου, που ήταν σε ρυθμό βασιλικής. Στοιχεία του πρώτου ναού ανακαλύφθηκαν πρόσφατα. 

Τα ονόματα αυτών των μοναχών είναι Νικόλαος, Αθανάσιος και Αντώνιος. Οι τοιχογραφίες του είναι των αρχών του 1312, της λεγόμενης Μακεδονικής Σχολής. Οι τοιχογραφίες της λιτής του Καθολικού είναι χωρίς επιζωγραφήσεις, ενώ οι περισσότερες από τις υπόλοιπες επιζωγραφήθηκαν, μερικές φορές κατ᾽ επανάληψη. Το μαρμαροθετημένο δάπεδό του είναι εξαιρετικής τέχνης. Η μονή Βατοπεδίου διαθέτει συνολικά τριάντα τρία παρεκκλήσια. Τα δώδεκα βρίσκονται εκτός μονής και τα υπόλοιπα στο κτιριακό της συγκρότημα. Πέντε από αυτά βρίσκονται ενσωματωμένα στο Καθολικό (Αγ. Δημητρίου, Αγ. Νικολάου, Παραμυθίας, Αγ. Αρχαγγέλων και Αγ. Τριάδος) και τρία στους αμυντικούς πύργους της (Γενέσιον της Θεοτόκου, Μεταμορφώσεως και Τιμίου Προδρόμου). 

Στις πτέρυγες της Μονής υπάρχουν έντεκα παρεκκλήσια. Ένα από αυτά είναι του Αγίου Ανδρέα, με ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Τέλος δύο είναι στην αυλή. Το ένα είναι της Αγίας Ζώνης και το άλλο των Αγίων Αναργύρων. Το εξαιρετικής τέχνης επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο του παρεκκλησίου της Αγίας Ζώνης είναι του 1816. Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα του Αγίου Όρους. Ο κοιμητηριακός ναός είναι αφιερωμένος στους Αγίους Αποστόλους. Στη Μονή βρίσκονται οκτώ θαυματουργές εικόνες της Παναγίας, όπως της Βηματάρισσας, Της Αντιφωνήτριας, της Παραμυθίας, της Παντάνασσας, της Ελαιοβρύτισσας, της Πυροβοληθείσας, της Θεοδώρσκαγιας και της Εσφαγμένης. Η μονή έχει ως μέγα θησαύρισμα την Αγία Ζώνη της Θεοτόκου, στην οποία αποδίδονται πολλά θαύματα.Την Αγία Ζώνη δώρησε στη μονή ο αυτοκράτορας Ιωάννης ο Καντακουζηνός. 

Η βιβλιοθήκη της μονής Βατοπεδίου και το αρχείο της μονής Βατοπεδίου στεγάζονται σε έναν από τους αμυντικούς πύργους της μονής και σε δύο άλλα κτήρια. Περιέχει 2.050 χειρόγραφα, από τα οποία το ένα τρίτο είναι γραμμένα σε περγαμηνή και 25 περγαμηνά ειλητάρια. Εκεί φυλάγονται μέρος από τα 60.000 έντυπα, από τα οποία πολλά είναι αρχέτυπα και παλαιότυπα. Το αρχείο της μονής περιλαμβάνει τριακόσιες δέκα χιλιάδες έγγραφα. Η μονή Βατοπεδίου έχει δύο Σκήτες: την Σκήτη Αγίου Δημητρίου και την Σκήτη Αγίου Ανδρέα. Έχει επίσης είκοσι έξι κελιά και ένδεκα καθίσματα. Στην περιοχή της Κολλιτσούς βρίσκονται οκτώ κελιά.  Δύο κελιά είναι στην περιοχή Γυφτάδικα και δύο στις Καρυές. 

Η Μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο κοινοβιατών και εξαρτηματικών, είναι πάνω από 160.Η μονή έχει 104 μοναχούς και 12 δοκίμους (Νοέμβριος 2012). Τα εξαρτήματα της μονής (σκήτες, κελιά, καλύβες κλπ.), έχουν γύρω στους 50 μοναχούς, πολλοί από τους οποίους είναι Ρουμάνοι. Στη μονή ανήκει η Κοινοβιακή Σκήτη του Αγίου Ανδρέου, που κάποτε κατοικούνταν από χιλιάδες Ρώσους μοναχούς, ενώ σήμερα κατοικείται από 20 περίπου Έλληνες μοναχούς. 

Στη Μονή υπάρχουν τα τρία μοναδικά εντοίχια ψηφιδωτά του Αγίου Όρους από τη Βυζαντινή εποχή (10ος-14ος αιώνας) και οι τοιχογραφίες της Μακεδονικής Σχολής (1312) που βρίσκονται στο καθολικό της Μονής, το ιερό σκευοφυλάκιο, το μουσείο της Μονής καθώς και το αρχαιότερο καμπαναριό του Αγίου Όρους. Στο ναό υπάρχει πύργος με ρολόι, όπου οι ώρες σημαίνονται με μηχανισμό από μορφή ανθρώπου που κρατά σφύρα. Το όνομα της Μονής ορθογραφείται και με «ε» (Βατοπεδίου) και με «αι» (Βατοπαιδίου), από τις πρώτες ιστορικές μαρτυρίες που αφορούν το Άγιο Όρος. 

Το Σεπτέμβριο 2009 η Πατριαρχική Επιτροπή για το Άγιον Όρος ζήτησε να απαλειφθεί ο όρος «Μεγίστη» από την ονομασία της Μονής, ο οποίος προστέθηκε εδώ και πολλούς αιώνες, η μονή όμως αρνήθηκε να το πράξει. Η συνέχεια αύριο......