TΟ BONUS ΤΩΝ 50 ΕΔΡΩΝ: ΑΝΩΦΕΛΟ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

 

O ισχύων εκλογικός νόμος καθιερώνει ένα μεικτό αναλογικό-πλειοψηφικό σύστημα. Tο αναλογικό του στοιχείο συνίσταται στην κατανομή με βάση τη μέθοδο της απλής αναλογικής 250 εδρών σε όλα τα κόμματα που υπερβαίνουν το κατώφλι του 3% σε εθνικό επίπεδο. Tο πλειοψηφικό του στοιχείο συνίσταται στην παραχώρηση των 50 υπόλοιπων εδρών στο πρώτο κόμμα ανεξάρτητα από το ποσοστό του.

Για να αποκτήσει κοινοβουλευτική αυτοδυναμία το πρώτο κόμμα χρειάζεται να συγκεντρώσει ποσοστό 40,4%, στην πραγματικότητα όμως του αρκεί και ένα κάπως μικρότερο ποσοστό, όχι πάντως κάτω από 38%, αν τα κόμματα που δεν καταφέρουν να ξεπεράσουν το 3% έχουν στο σύνολό τους αθροιστικό ποσοστό γύρω στο 5% ή 6%. Tο εκλογικό αυτό σύστημα, που θεσπίστηκε με τον ν. 3231/2004 του Kώστα Σκανδαλίδη και πήρε τη σημερινή του μορφή (με αύξηση του bonus από 40 σε 50 έδρες) με τον ν. 3636/2008 του Προκόπη Παυλόπουλου, προϋποθέτει ένα κομματικό σύστημα που δεν υφίσταται πλέον.

Στο πλαίσιο του δικομματικού συστήματος της περιόδου 1985-2009, όπου ο δείκτης δικομματισμού ήταν κατά μέσο όρο 80% και το πρώτο κόμμα δεν έπεφτε ποτέ κάτω από 40%, το bonus ή η ενισχυμένη αναλογική παλαιότερα είχαν μια δικαιολογητική συνταγματική βάση, διότι το κόμμα της σχετικής πλειοψηφίας ήταν ένα μεγάλο κόμμα και για τον λόγο αυτό άξιζε την πριμοδότηση του εκλογικού νόμου για να αποκτήσει κοινοβουλευτική αυτοδυναμία.

Yπό συνθήκες ακραίου πολυκομματισμού, με δείκτη δικομματισμού που δύσκολα θα ξεπεράσει το 60%, και το πρώτο κόμμα καθηλωμένο σε ένα ποσοστό γύρω στο 30% ή λίγο περισσότερο, πάντως μακράν του 37%-38% - αυτό είναι και το πιο πιθανό σενάριο για τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, το bonus των 50 εδρών δεν ανταποκρίνεται πλέον στον σκοπό για τον οποίο θεσπίστηκε, διότι δεν χρησιμεύει για την απόκτηση κοινοβουλευτικής αυτοδυναμίας.

Aπό τη στιγμή όμως που το bonus έχει καταστεί, λόγω ουσιώδους μεταβολής των δεδομένων, απρόσφορο για την επίτευξη του σκοπούμενου αποτελέσματος, η αφαίρεση 50 εδρών από τα άλλα κόμματα και ιδίως από το δεύτερο, χάνει κάθε συνταγματικό έρεισμα. Yπό τα νέα δεδομένα, η τεχνητή υπεραντιπροσώπευση του πρώτου κόμματος δεν χρησιμεύει σε τίποτα, παρά μόνο στο να καταστήσει δεσπόζουσα τη θέση του πρώτου κόμματος στις διαδικασίες σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας. O στόχος όμως αυτός, δηλαδή η διευκόλυνση των κυβερνήσεων συνεργασίας, εξυπηρετείται καλύτερα από την απλή αναλογική, όχι από το bonus.