H ΣΥΝΤΑΓΗ ΝΤΡΑΓΚΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

 

Τα βασικά σημεία της ομιλίας του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι στο ετήσιο συμπόσιο των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole Κανένας σε μια κοινωνία δεν μένει ανεπηρέαστος από την υψηλή ανεργία. Για τους ίδιους τους ανέργους, πρόκειται συχνά για τραγωδία. Οι εργαζόμενοι βιώνουν αυξανόμενη ανασφάλεια, ενώ η κοινωνική συνοχή διαβρώνεται. Η υψηλή ανεργία επιβαρύνει τη δημοσιονομική θέση μιας χώρας και υπονομεύει τις πιθανότητες επανεκλογής της εκάστοτε κυβέρνησης. Βρίσκεται δε στην «καρδιά» των μακροοικονομικών παραγόντων που διαμορφώνουν τον πληθωρισμό, άρα επηρεάζει και τις κεντρικές τράπεζες.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν μπορούμε να μειώσουμε με διατηρήσιμο τρόπο την ανεργία, κάτι που εξαρτάται εν πολλοίς από το εάν η ανεργία συνδέεται με τις φάσεις του οικονομικού κύκλου ή έχει διαρθρωτικά αίτια. Στην Ευρωζώνη, η πορεία της οικονομίας έχει σαφώς επιβαρύνει την ανεργία. Τα τελευταία στοιχεία για το ΑΕΠ επιβεβαιώνουν ότι η ανάκαμψη παραμένει αδύναμη, με συγκρατημένες μισθολογικές αυξήσεις ακόμα και στις ισχυρότερες χώρες, κάτι που παραπέμπει σε αναιμική ζήτηση.

Υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι, τουλάχιστον σε ορισμένες χώρες, ένα σημαντικό ποσοστό της ανεργίας οφείλεται σε διαρθρωτικούς παράγοντες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κομισιόν, του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της δομικής ανεργίας από 8,8% το 2008 στο 10,3% το 2013. Η ανεργία στην Ευρωζώνη χαρακτηρίζεται από πολύπλοκες αλληλοεπιδράσεις.

Υπήρξαν σοκ ζήτησης διαφορετικής έντασης σε κάθε χώρα που αντιμετωπίστηκαν με διαφορετικό τρόπο από τις εθνικές αρχές. Επομένως, οι εκτιμήσεις για το σε ποιο βαθμό η ανεργία είναι δομική και σε ποιο είναι κυκλική ίσως ενέχουν κάποια αυθαιρεσία. Είναι όμως σαφές ότι αυτή η ανομοιογένεια αποτελεί ευάλωτο σημείο στην νομισματική ένωση. Τι μπορούμε να κάνουμε;

Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα, κατά την άποψή μου, είναι ότι απαιτείται δράση και στις δυο «πλευρές» της οικονομίας: Με άλλα λόγια, πολιτικές που να τονώνουν τη ζήτηση πρέπει να συνδυαστούν με μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της προσφοράς, ενώ είναι σαφές ότι ο κίνδυνος να κάνουμε πολύ λίγα (με αποτέλεσμα η κυκλική ανεργία να μετατραπεί σε δομική) είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο του να επιδείξουμε υπερβάλλοντα ζήλο, τροφοδοτώντας υπέρμετρες πιέσεις στους μισθούς και τις τιμές.

Από την πλευρά της ζήτησης, η νομισματική πολιτική μπορεί και οφείλει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο, κάτι που σημαίνει ότι θα παραμείνει επεκτατική επί μακρόν στην Ευρωζώνη. Είμαι πεπεισμένος ότι η δέσμη μέτρων που ανακοινώσαμε τον Ιούνιο θα προσφέρει την επιθυμητή «ένεση» στη ζήτηση και είμαστε έτοιμοι να χαλαρώσουμε κι άλλο την πολιτική μας. Έχουμε ήδη δει κινήσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ που λογικά θα ενισχύσουν τόσο τη ζήτηση όσο και τον πληθωρισμό. Θα ξεκινήσουμε την πρώτη μας στοχευμένη πράξη μακροχρόνιας αναχρηματοδότησης (TLTRO) τον Σεπτέμβριο.

Η δε προετοιμασία μας για απευθείας αγορές τιτλοποιημένων δανείων (ABS) προχωρεί με γοργούς ρυθμούς και αναμένουμε ότι θα συμβάλει στην περαιτέρω χαλάρωση των πιστωτικών συνθηκών. Ο πληθωρισμός βρίσκεται σε πτωτική τροχιά και από 2,5% το καλοκαίρι του 2012 διαμορφώθηκε στο 0,4% τον Ιούλιο. Με αυτά τα δεδομένα, το Δ.Σ. της ΕΚΤ διατίθεται να χρησιμοποιήσει και μη συμβατικά εργαλεία για να διατηρήσει στα επιθυμητά επίπεδα τις πληθωριστικές προσδοκίες σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Την ίδια στιγμή, η δημοσιονομική πολιτική στην Ευρωζώνη δεν είναι το ίδιο διαθέσιμη κι αποτελεσματική όπως στη λοιπή Δύση, κι αυτό δεν οφείλεται στον όγκο του χρέους (ο λόγος χρέους/ΑΕΠ δεν είναι υψηλότερος στην Ε.Ε. απ' ό,τι σε ΗΠΑ και Ιαπωνία), αλλά στο γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα στις χώρες αυτές έδρασε ως στήριγμα της κρατικής χρηματοδότησης, με συνέπεια να μη χαθεί η εμπιστοσύνη των αγορών προς τις χώρες τους, επιτρέποντας μία πιο οπισθοβαρή δημοσιονομική σταθεροποίηση σε αυτές.

Θα ήταν λοιπόν εξαιρετικά ωφέλιμο εάν και η δημοσιονομική πολιτική στην Ευρωζώνη μπορούσε να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο για την τόνωση της ζήτησης συνεπικουρώντας τη νομισματική πολιτική. Πιστεύω ότι υπάρχουν περιθώρια για κάτι τέτοιο, λαμβάνοντας υπόψη αφενός ότι τα επίπεδα φόρων και κρατικών δαπανών στην Ευρωζώνη ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, αφετέρου ότι πρέπει να κινηθούμε εντός του νομικά δεσμευτικού πλαισίου του Συμφώνου Σταθερότητας. Τούτων λεχθέντων, θα θέλαμε να τονίσουμε τέσσερα στοιχεία:

Πρώτον, η ευελιξία που ενέχουν οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να στηρίξει την αναιμική ανάκαμψη και την εφαρμογή των απαραίτητων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Δεύτερον, υπάρχουν περιθώρια να καταστεί η δημοσιονομική πολιτική περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη. Καταρχάς, είναι δυνατόν να μειωθεί το φορολογικό βάρος με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο. Η στρατηγική αυτή θα μπορούσε να αποδώσει άμεσα εάν οι φόροι μειωθούν εκεί όπου τα ευεργετικά αποτελέσματα θα ήταν μεγαλύτερα, με ταυτόχρονη περικοπή των μη παραγωγικών κρατικών δαπανών.

Τρίτον, θα ήταν χρήσιμο να ξεκινήσει μια συζήτηση για την συνολική δημοσιονομική θέση της Ευρωζώνης. Ο μεγαλύτερος συντονισμός των δημοσιονομικών πολιτικών των χωρών θα μπορούσε να επιδράσει θετικά στις αναπτυξιακές προοπτικές της περιοχής στο σύνολό της.

Τέταρτο, συμπληρωματικές δράσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι επίσης απαραίτητες. Για παράδειγμα, η ζήτηση θα μπορούσε να τονωθεί μέσω ενός προγράμματος δημοσίων επενδύσεων μεγάλης κλίμακας, κάτι που συνάδει με τις προτάσεις του νέου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όσο επεκτατική αν είναι η δημοσιονομική και η νομισματική πολιτική, όμως, δεν θα έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα χωρίς τις απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη. Η δομική ανεργία ήταν ήδη υψηλή όταν ξεκίνησε η κρίση και τα μέτρα σε εθνικό επίπεδο για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό δεν μπορούν να καθυστερήσουν πλέον. Η μεταρρυθμιστική ατζέντα εκτείνεται στις αγορές εργασίας και αγαθών, καθώς και σε δράσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Εδώ θα εστιάσω στις αγορές εργασίες και στους δυο τομείς όπου κρίνω ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα:

Πρώτον, στην εφαρμογή πολιτικών που επιτρέπουν στους εργαζομένους να εκμεταλλεύονται άμεσα νέες ευκαιρίες εργασίας, μειώνοντας τη διάρκεια της ανεργίας.

Και δεύτερον, στην αύξηση του βαθμού κατάρτισης και εξειδίκευσης του εργατικού δυναμικού.

Εν κατακλείδι, η ανεργία στην Ευρωζώνη είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο, του οποίου η λύση δεν είναι τόσο πολύπλοκη στην κατανόησή της. Μια συνεκτική στρατηγική για τη μείωση της ανεργίας πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο κι από αυτή της ζήτησης.

Κι αυτό πρέπει να επιδιωχθεί τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο συγχρόνως. Χωρίς υψηλότερη ζήτηση, κινδυνεύουμε να δούμε υψηλότερη δομική ανεργία. Χωρίς όμως τολμηρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τα μέτρα τόνωσης της ζήτησης θα χάσουν γρήγορα τη δυναμική τους και θα καταστούν αναποτελεσματικά. Με άλλα λόγια, η συνταγή για την αύξηση της απασχόλησης περιλαμβάνει νομισματικά, δημοσιονομικά και διαρθρωτικά μέτρα σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο.