1812: OΤΑΝ Η ΔΥΤΙΚΗ ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ ΣΥΝΕΤΡΙΒΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΣΚΛΗΡΟ ΡΩΣΙΚΟ ΧΕΙΜΩΝΑ

 

Πριν από 204 χρόνια, στις 24 Ιουνίου του 1812, ο στρατός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, δύναμης 600.000 ανδρών, εισέβαλε στο έδαφος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.  Έτσι άρχισε ο πόλεμος, τον οποίον αργότερα ο Γάλλος αυτοκράτορας θα αναγνώριζε ως το μεγαλύτερο και μοιραίο λάθος του. Στη Ρωσία προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου έξαρση του πατριωτισμού και ονομάστηκε Πατριωτικός, και ουσιαστικά αποτέλεσε την αφετηρία για την μεγάλη αναγέννηση του ρωσικού εθνικού φρονήματος κατά τον 19ο αιώνα.

Όταν αποφάσιζε την εισβολή στην αχανή Ρωσία, ο κατακτητής της Ευρώπης Ν. Βοναπάρτης, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, μετά 6 μήνες σφοδρών και πολύνεκρων μαχών, ο στρατός του θα είχε συντριβεί ολοσχερώς. Η Ρωσία ήταν για το Γάλλο αυτοκράτορα το κύριο εμπόδιο στο δρόμο προς την παγκόσμια κυριαρχία.  Μάλιστα, λίγα χρόνια πριν από την υιοθέτηση της μοιραίας του όπως αποδείχθηκε απόφασης είχε προσπαθήσει να δελεάσει τη Ρωσία να του ανοίξει το δρόμο προς την παγκόσμια κυριαρχεί,  προτείνοντάς της να συνάψουν σταθερή συμμαχία. Δύο φορές «πολιόρκησε», ανεπιτυχώς, τις αδελφές του Ρώσου τσάρου Αλεξάνδρου Α΄ για αυτό το θέμα.

Η τυπική αφορμή για την επίθεση ήταν η έμπρακτη άρνηση της Ρωσίας από τον ηπειρωτικό ευρωπαϊκό οικονομικό αποκλεισμό της Βρετανίας, στην οποία έπρεπε να συμμετάσχει βάσει του Συμφώνου του Τιλσίτ.  Ο Ναπολέων έριξε σ’ αυτήν την εκστρατεία τις καλύτερες δυνάμεις του. Ο πυρήνας του τεράστιου στρατού του ήταν τα γαλλικά επαγγελματικά στρατεύματα. Επρόκειτο για μάχιμα τμήματα, που είχαν κερδίσει τις νίκες στο Μαρενγκό, το Αούστερλιτς, την Ιένα και το Αουερστέντ, στρατιώτες της παλιάς φρουράς με επικεφαλής τους καλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες της Γαλλίας, τους στρατάρχες Νεέ, Μιουράτ, Νταβού και άλλους.

Όμως στις γραμμές του στρατού του Ναπολέοντα υπήρχαν και αρκετοί στρατιώτες από τις δεκαέξι ήδη κατακτημένες ευρωπαϊκές χώρες. Ο ρωσικός στρατός από άποψη αριθμητικού μεγέθους ήταν μιάμιση φορά μικρότερος.  Εκτός αυτού, τα βασικά του τμήματα ήταν διασπαρμένα σε μεγάλες αποστάσεις, όπως επισημαίνει ο επικεφαλής ειδικός του Τμήματος επιστημονικής ενημέρωσης του Μουσείου-Πανοράματος "Η Μάχη του Μποροντικό" Αλεξέι Μονάχοφ.

«Αυτός ήταν και ο κύριος, μάλλον λόγος, που σε μεγάλο βαθμό ανάγκασε τα ρωσικά στρατεύματα να μην πραγματοποιήσουν δραστήριες ενέργειες στην αρχή της εκστρατείας. Ήταν σαφές, ότι το να εμπλακούν σε μια γενικευμένη μάχη με αυτό το συσχετισμό δυνάμεων, θα ήταν θανάσιμα επικίνδυνο». Ο Ναπολέων ήθελε να συντρίψει το ρωσικό στρατό τμηματικά, όμως εκείνος οπισθοχωρούσε με τάξη, ολοένα ανατολικότερα, προς το βάθος της χώρας, επιδιώκοντας την ένωσή του. Έτσι τραβούσε και τον γαλλικός στρατό βαθύτερα και μακρύτερα από τις βάσεις ανεφοδιασμού του.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν μάχες στην αρχική φάση του πολέμου. Για παράδειγμα οι Κοζάκοι του Αθαμάν Πλάτοφ και οι ουσάροι του στρατηγού Κούλνεφ επιτέθηκαν επανειλημμένως στον εχθρό, προκαλώντας του σημαντικά πλήγματα. Στις αρχές του Αυγούστου δύο ρωσικές στρατιές υπό τις διαταγές του Μπαγκρατιόν και του Μπαρκλάι Ντε Τολί κατόρθωσαν να ενωθούν. Σύντομα αρχιστράτηγος των ρωσικών στρατευμάτων ορίστηκε ο ένδοξος στρατηλάτης Γκολένιστσεφ-Κουτούζωφ. Και, τέλος, στις 7 Σεπτεμβρίου έγινε η περίφημη Μάχη του Μποροντίνο.

Αργότερα ο Γάλλος αυτοκράτορας αναγνώρισε ότι από τις 50 μάχες που έδωσε «στη μάχη έξω από τη Μόσχα επιδείχθηκε η μεγαλύτερη ανδρεία και επιτεύχθηκε η λιγότερη επιτυχία. Οι Γάλλοι έδειξαν σ’ αυτήν ότι είναι άξιοι να πετύχουν τη νίκη και οι Ρώσοι κέρδισαν το δικαίωμα να είναι ανίκητοι». Στις 19 Σεπτεμβρίου τα ταλαιπωρημένα στρατεύματα του Ναπολέοντα μπήκαν στη Μόσχα, όπου επί ένα μήνα ο ίδιος ανέμενε μάταια τη συνθηκολόγηση της Ρωσίας.

Τα τελευταία χρόνια έχει αισθητά αυξηθεί το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων ιστορικών στην εκστρατεία του Ναπολέοντα κατά της Ρωσίας, λέει η επικεφαλής επιμελήτρια του Μουσείου-Πανοράματος "Μάχη του Μποροντινό" Λίντια Ίβτσενκο. Μια από τις πλέον αξιόπιστες εργασίες για τον Πατριωτικό Πόλεμο του 1812 εμφανίστηκε στη Γαλλία. Συγγραφέας της μια γυναίκα, η Μαρί-Πιερ Ρε. Πριν από αυτήν την εργασία είχε εκδώσει τη μονογραφία για τον Αλέξανδρο Α΄.

Και ίσως η πιο λαμπρή μονογραφία προέκυψε από την πένα ενός Βρετανού ερευνητή, του Ντομινίκ Λιβέν. Και αυτοί είναι μόνο οι ιστορικοί, οι οποίοι ήδη μιλούν ελεύθερα στα ρωσικά. Δεν αφηγούνται κάποιες φαντασίες ή ανέκδοτα, γιατί εργάστηκαν πάνω σε ρωσικά αρχεία. Ο Ντομινίκ Λιβέν στο βιβλίο του «Η Ρωσία εναντίον του Ναπολέοντα» διέψευσε τη γνώμη ότι αιτία της ήττας του Ναπολέοντα ήταν ο μακρύς χειμώνας, οι μεγάλες αποστάσεις και η Αυτής Μεγαλειότης η Τύχη.

Κατά την άποψη του καθηγητή της Ιστορίας στο London School Economics, ο ρωσικός στρατός ήταν ένας από τους καλύτερους στην Ευρώπη και οι διοικητές του αποδείχθηκαν εξυπνότεροι, γιατί η στρατηγική τους στην αντιπαράθεση ήταν λεπτομερώς σχεδιασμένη.